Phát biểu khi khởi động dự án sản xuất nông nghiệp công nghệ cao tại Hà Nam ngày 2/2, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tuyên bố nâng mức tín dụng lên 100.000 tỷ đồng để phát triển nông nghiệp công nghệ cao cho đất nước. Từ 60.000 tỷ đồng tăng lên 100.000 tỷ đồng để phát triển nông nghiệp công nghệ cao là thông báo được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đưa ra trong ngày làm việc đầu tiên sau Tết Nguyên đán. Ông Nguyễn Xuân Phúc đề nghị Ngân hàng Nhà nước tiến hành vận động các ngân hàng khác để có gói hỗ trợ 100.000 tỷ đồng như vừa nêu. Theo ông, làm nông kiểu “con trâu đi trước cái cày đi sau” là cách thức thủ công phải được cải thiện bằng công nghệ mới, muốn phát triển thì phải theo hướng nông nghiệp hữu cơ, công nghệ cao, nông nghiệp sạch, thông minh, theo yêu cầu thị trường, hướng vào thị trường nội địa và xuất khẩu, đặc biệt là rau quả và chăn nuôi. Ông Nguyễn Xuân Phúc khẳng định bài toán nông nghiệp Việt Nam chỉ được giải quyết khi có sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân và hợp tác xã làm nông nghiệp chất lượng cao. Ông Nguyễn Việt Quang, Phó Chủ tịch Tập đoàn Vingroup, đơn vị đầu tư vào dự án sản xuất nông phẩm sạch tại Hà Nam, dự kiến đến cuối năm sẽ hoàn thiện cơ sở hạ tầng và đi vào sản xuất trên diện tích 180 ha đất, rằng đấy là nông trường ứng dụng công nghệ cao với mọi thứ được cơ giới hóa và tự động hóa, sản phẩm rau quả được chăm trồng trong nhà lưới, nhà kính.
Hỗ trợ nông nghiệp là việc cần thiết nhưng để chắc chắn có phải hỗ trợ nông nghiệp công nghệ cao hay không là điều cần bàn cãi. Đó là nhận định khá thận trọng của Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển đã giải thể, nói: “Về việc hỗ trợ 100.000 tỷ tín dụng cho nông nghiệp công nghệ cao mà thực sự tôi nhìn thấy đã có mấy đại gia đứng đằng sau dự án này. Thứ nhất, đây là việc mới thì phải để cho người ta thử nghiệm, và khi thử nghiệm thành công thì nhà nước có thể hỗ trợ một chút để cho những người thành công ấy trên cơ sở thị trường họ lan được ra chứ không phải là bơm tiền cho họ. Tôi không hỏi ông Nguyễn Xuân Phúc lấy đâu ra 100.000 tỷ đồng, đây là chuyện của hệ thống ngân hàng, mà hệ thống ngân hàng phải hoạt động trên cơ sở thị trường. Nếu dùng 100.000 tỷ từ quỹ tín dụng hay phát triển của một ngân hàng phát triển Việt Nam thì tôi e rất có khả năng 100.000 tỷ này sẽ trở thành những khoản nợ xấu khổng lồ trong tương lai, đấy là điều cần phải tránh. Một chuyện khác, nếu nói rằng phát triển nông nghiệp công nghệ cao với mô hình thí nghiệm hay thử nghiệm gì đấy của một hai doanh nghiệp, trong trường hợp này là Vingroup chẳng hạn, họ lao vào nông nghiệp, nhưng họ là tập đoàn thì họ hãy sử dụng vốn của chính họ chứ đừng dựa vào bầu vú ngân sách, vào sự hỗ trợ của nhà nước. Như kinh nghiệm từ trước đến nay, chuyện hỗ trợ cho các đại gia có thể không phải là giải pháp cho nông nghiệp Việt Nam”.
Tóm lại, kích thích, khuyến khích để các tập đoàn kinh doanh tự bỏ tiền đầu tư sao cho sản phẩm nông nghiệp có hiệu quả và bán được và nếu đã có hiệu quả thì chẳng cần nhà nước phải hỗ trợ, Tiến sĩ Nguyễn Quang A góp ý: “Tôi nghĩ rằng nông nghiệp công nghệ cao chỉ là một phần của nông nghiệp mà thôi, cho nên tỷ lệ nông nghiệp nói chung sẽ giảm đi và ngày càng giảm. Vấn đề cốt lõi của nông nghiệp Việt Nam bây giờ là vấn đề chuyển một lượng người lao động khổng lồ đang làm nông nghiệp sang các khu vực khác, đó là công nghiệp, là dịch vụ. Đấy là quá trình chuyển đổi rất đau đớn, vất vả, căng thẳng, chính phủ có lẽ phải lo điều đấy là chính”.
Ai sẽ làm?
Vẫn theo lời Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò cần thiết trong việc giải bài toán nông nghiệp của Việt Nam, nguồn nhân lực từ nông dân trong nông nghiệp công nghệ cao phải được tập trung đầu tư phát triển.
Giáo sư Võ Tòng Xuân, chuyên gia nông nghiệp, Hiệu trưởng Đại học Nam Cần Thơ, cho rằng làm nông nghiệp công nghệ cao thì mấu chốt là phải có đầu ra: “Làm nông nghiệp công nghệ cao chỉ có thể áp dụng được ở một số ít công ty hoặc cá nhân có khoa học kỹ thuật, đặc biệt có vốn và có đầu ra. Ở Việt Nam mình, khi nói nông nghiệp công nghệ cao thường là chỉ nói về nhà lưới, nhà kính, trong đó có máy móc tự động điều khiển khí hậu cũng như điều khiển các dưỡng chất để cung cấp cho cây trồng trong nhà lưới. Đây là dịp để một số đại gia có quan hệ đặc biệt với các bộ, ngành muốn lợi dụng chính sách của chính phủ để thực hiện nông nghiệp công nghệ cao. Họ có thể trồng rau, cà chua, dưa hoặc trồng rau trong những nhà lưới, còn những sản phẩm khác tôi thấy khó có thể đưa vào nhà lưới này. Mấu chốt ở đây là phải có đầu ra, có tiền thì có thể trồng được, nhưng doanh nghiệp, hàng nghìn doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện nay cũng đang bí đầu ra. Ngay cả mặt hàng dạo của mình thì giờ cũng bán không được, thành ra nói cho oai, cho kêu nhưng thực ra, công nghệ bình thường còn chưa sử dụng hết”.
Huy động nguồn nhân lực từ nông dân để làm nông nghiệp công nghệ cao, như ông Nguyễn Xuân Phúc đã nói, là rất cần thiết, song cũng có khá nhiều trở ngại. Giáo sư Võ Tòng Xuân phân tích: “Muốn nông dân trồng có kết quả, có lời và có sản phẩm sạch phải đưa họ vào công nghệ cao. Trở ngại của mình là nông dân chưa nhận thức được khoa học cho đúng đắn. Họ thấy hiện tượng trước mắt mà không thấy cách khoa học. Nó xảy ra bên trong cây trồng hoặc bên trong đất và nước nơi cây trồng sinh sống. Nói nông dân có kinh nghiệm nhưng thực tế những kinh nghiệm này gây ra những tác hại rất lớn đối với nông nghiệp, ví dụ như bón phân sai làm cho tiêu chí nhà kính phát thải nhiều hơn, làm mồi khiến sâu bệnh nhiều hơn, từ đó nông dân phải tốn tiền mua thuốc bảo vệ thực vật. Tất cả những điều này đưa tới tình trạng hiện nay là sản phẩm kém chất lượng. Công nghệ cao này cũng không có gì ghê gớm, cũng không cần phải tốn nhiều tiền để sắm nhà lưới, nhà kính. Chỉ cần áp dụng khoa học cho chính xác, áp dụng kỹ thuật gọi là Good Agriculture Practice (GAP) khác với kỹ thuật bình thường nông dân làm trước kia, thì cũng có thể nói là áp dụng công nghệ cao. Kỹ thuật cao này hiện chưa được sử dụng hết, 10 ông nông dân chỉ 1 – 2 ông áp dụng, 8 ông kia vẫn dùng kỹ thuật cũ”.
Thủ tướng đồng hành cùng ai?
Về một trong những phát biểu của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc là sẽ đồng hành cùng doanh nghiệp làm nông nghiệp công nghệ cao, chuyên gia nông nghiệp Võ Tòng Xuân một lần nữa góp ý: “Thủ tướng nên đồng hành cùng nông dân hay đồng hành cùng doanh nghiệp? Phải nói ông không có đủ thì giờ để đồng hành cùng nông dân vì nông dân quá nhiều. Tuy nhiên, ông sẽ kiểm tra, bảo đảm các ban ngành cung cấp nhu cầu về vốn, về lãi suất, về trang thiết bị cho doanh nghiệp có thể hoạt động được. Không nên coi thường doanh nghiệp ngoài quốc doanh vì họ là số đông, họ làm việc tốt, có lời thì ngân sách nhà nước mới lên được. Trở lại vấn đề từ 60.000 tỷ đồng lên đến 100.000 tỷ đồng nghe rất oai nhưng ngân sách Việt Nam mình có bao nhiều tiền đâu, quá nhiều nợ trong, nợ ngoài. Không phải bây giờ Thủ tướng mới nói, đã có Quyết định 62, Quyết định 63 của Chính phủ tạo điều kiện ưu đãi để doanh nghiệp có thể kết hợp với nông dân. Nhiều năm rồi nhưng số người tiếp cận được vốn ưu đãi đó có thể đếm trên đầu ngón tay. Từ nhà nước xuống các ban, ngành hạnh họe, đòi đủ thứ điều kiện làm doanh nghiệp rất chán nản”.
Báo chí trong nước trích dẫn phát biểu của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc là Việt Nam phải chuyển từ nền nông nghiệp cởi trói sang nền nông nghiệp kiến tạo. Đối với các chuyên gia am hiểu tình hình thì phải chờ xem nông nghiệp kiến tạo có nghĩa như thế nào, khái niệm “từ nông nghiệp cởi trói sang nông nghiệp kiến tạo” có chính xác và có khả thi hay không.
Nguồn: RFA
TKNB – 08/02/2017
CSCI INDOCHINA 