Taras Ivanov, phụ trách Văn phòng đại diện thường trú Sputnik tại Hà Nội, vừa đăng bài viết thể hiện quan điểm cá nhân vê việc doanh nghiệp Việt Nam tuyển dụng người khuyết tật, nội dung như sau:
Theo số liệu thống kê năm 2018 của Ủy ban quốc gia về người khuyết tật, Việt Nam có hơn 8 triệu người khuyết tật, nhưng chỉ có 31,7% trong số này nằm trong lực lượng lao động. Trong đại dịch COVID-19, đã có 30% người khuyết tật bị mất việc làm, gần 50% bị giảm giờ làm và gần 60% bị cắt lương.
Một nghiên cứu của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) chỉ ra rằng, Việt Nam sẽ mất khoảng 3% GDP khi không tận dụng người khuyết tật trong thị trường lao động. Việc tạo điều kiện cho người khuyết tật tham gia thị trường lao động còn là quyền nằm trong Công ước của Liên hợp quốc về quyền của người khuyết tật (CRPD) mà Việt Nam phê chuẩn ngày 5/2/2015.
Định kiến “vô hình”
Theo đánh giá của Trung tâm Khuyết tật và Phát triển (DRD Vietnam), nhu cầu làm việc và có việc làm ổn định của người khuyết tật rất cao. Hiện các công ty, doanh nghiệp cũng đang có nhu cầu tuyển và sử dụng lao động là người khuyết tật khá cao, đặc biệt là các thành phố lớn như TPHCM. Tuy nhiên, theo Tổng cục Thống kê năm 2016, hiện mới chỉ có 31,74% người khuyết tật đang có việc làm trong số 1,6 triệu người khuyết tật có khả năng lao động trên 6,2 triệu người khuyết tật. Ông Nguyễn Thanh Tùng, Trợ lý Giám đốc DRD Vietnam, người tốt nghiệp Thạc sỹ chuyên ngành Chính sách cho người khuyết và Thực hành tại Đại học Flinders (Australia) cho biết:
“Các trung tâm giới thiệu việc làm, các doanh nghiệp cũng gặp nhiều khó khăn trong việc tuyển dụng do không tìm ra ứng viên đáp ứng được yêu cầu. Nguyên nhân là do người khuyết tật đặc biệt là người khuyết tật ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa có trình độ học vấn thấp, tỷ lệ người khuyết tật tốt nghiệp đại học, cao đẳng không cao (chưa đến 0,1%). Phần lớn họ chưa được đào tạo nghề (chỉ khoảng 7,3% có chứng chỉ nghề) do hoàn cảnh gia đình khó khăn hoặc chưa đào tạo nghề đúng với khả năng, các ngành nghề đào tạo chưa phù hợp với thị trường lao động, chủ yếu đào tạo ngắn hạn, ở trình độ bậc thấp không đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp”.
Song song với đó, doanh nghiệp chưa biết hoặc chưa có những điều chỉnh tạo điều kiện thích hợp cho người khuyết tật tại nơi làm việc. Điều này khiến cho những người khuyết tật đáp ứng được yêu cầu chuyên môn và trình độ, nhưng không làm việc được do những rào cản nơi làm việc. Ví ụ, không có lối vào thang máy và không có nhà vệ sinh thuận tiện cho người dùng xe lăn, bàn làm việc không phù hợp, không có phần mềm Jaw cho phép người khiếm thị đọc màn hình máy tính.
Khung pháp lý đã hợp lý?
Theo đánh giá của ông Nguyễn Thanh Tùng, Trợ lý Giám đốc DRD Vietnam, Luật Người khuyết tật Việt Nam 2010 quy định đầy đủ các vấn đề liên quan đến đào tạo nghề, tuyển dụng và sử dụng lao động người khuyết tật. Tuy nhiên, có điều bất cập là luật chỉ khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng lao động khuyết tật chứ không bắt buộc như trước kia: “Điều này khiến tỷ lệ người khuyết tật không có việc làm tăng, bởi vì doanh nghiệp tuyển cũng được mà không tuyển cũng không sao. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các quốc gia thực hiện tốt chính sách lao động đối với lao động là người khuyết tật đều thực hiện các biện pháp thông qua việc áp dụng các quy định mang tính “bắt buộc” đối với người sử dụng lao động. Ví dụ, các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp phải đáp ứng tuyển dụng một tỷ lệ nhất định lao động khuyết tật vào làm việc và có biện pháp xử lý phù hợp đối với các doanh nghiệp không chấp hành quy định pháp luật về lao động là người khuyết tật”.
Ông Nguyễn Thanh Tùng cho rằng, chính sách khuyến khích và ưu đãi người sử dụng lao động nhận lao động là người khuyết tật vào làm việc chưa thực sự phát huy tác dụng, do còn hiều bất cập, khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện: “Rất ít doanh nghiệp sử dụng lao động là người khuyết tật đạt được tỷ lệ từ 30% trở lên trong tổng số lao động để được thuộc diện hưởng chính sách, số doanh nghiệp đủ điều kiện hưởng lại gặp nhiều khó khăn khác khi tiếp cận chính sách, đặc biệt là ưu đãi về thuế, về mặt bằng sản xuất kinh doanh… kết quả là số lượng doanh nghiệp có sử dụng lao động là người khuyết tật tiếp cận được chính sách ưu đãi rất hạn chế”.
Giải pháp nào cho bài toán khó?
Theo đại diện DRD Việt Nam, việc các doanh nghiệp “ngại” không muốn tuyển dụng người khuyết tật nói riêng và việc người khuyết tật không được tham gia vào thị trường lao động nói chung sẽ bỏ qua một nguồn lao động dồi dào, giảm từ 1 – 7% GDP đối với nền kinh tế (ILO, 2009), làm tăng gánh nặng phụ thuộc. Đồng thời, nguồn nhân lực khuyết tật cũng thúc đẩy chính sách đa dạng hòa nhập của doanh nghiệp. Theo nghiên cứu của nhóm tư vấn quản lý toàn cầu McKinsey, chính sách giúp nhân viên tự tin, cảm thấy được tôn trọng, lắng nghe và có giá trị nên tính gắn bó và cam kết cao.
Doanh nghiệp cũng nâng cao giá trị thương hiệu, tăng lợi thế cạnh tranh, hoạt động tốt hơn, kết quả kinh doanh tốt hơn và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Là tổ chức phi lợi nhuận đi đầu trong việc xóa bỏ rào cản và nâng cao năng lực cho người khuyết tật, giải pháp cho bài toán khó về người khuyết tật được ông Nguyễn Thanh Tùng, đưa ra như sau:
“Để góp phần giải quyết các vấn đề trên và tăng tỷ lệ lao động là người khuyết tật, DRD nỗ lực phối hợp với nhiều bên, bao gồm người khuyết tật, gia đình, các cơ sở đào tạo nghề, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp để: Xây dựng chương trình tư vấn hướng nghiệp bao trùm, phù hợp với dạng tật để người khuyết tật hiểu mình, hiểu nghề và hiểu trường; thúc đẩy các cơ sở giáo dục nghề nghiệp xây dựng chiến lược hòa nhập người khuyết tật tại cơ sở giáo dục để đảm bảo người khuyết tật được bình đẳng cơ hội học tập như những người không khuyết tật khác; đổi mới và xây dựng chương trình đào tạo nghề dựa trên chuẩn năng lực, các ngành nghề đào tạo phải phù hợp với thị trường lao động.
Đây là nền tảng để hình thành Trung tâm kết nối và Đào tạo D.Hub, với sứ mệnh nâng cao vị thế kinh tế cho người yếu thế bằng cách xây dựng lực lượng lao động chính thức và phi chính thức hoàn toàn miễn phí cho người yếu thế; nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp về lợi ích, tầm quan trọng của đa dạng và hòa nhập người khuyết tật tại nơi làm việc; đảm bảo cơ sở vật chất tiếp cận và bố trí sắp xếp công việc phù hợp với các dạng tật; huy động, kết nối nguồn lực để giúp học bổng hỗ trợ người khuyết tật học tập; vận động chỉnh sửa Luật Người khuyết tật hướng đến việc đưa ra các quy định cụ thể về tỷ lệ phần trăm doanh nghiệp phải nhận người khuyết tật vào làm việc, cũng như các chính sách có liên quan khác…”.
Ngoài ra, DRD đã phối hợp với doanh nghiệp để thực hiện chương trình đào tạo nghề và kỹ năng thông qua dự án D.Hub, cung cấp các gói hỗ trợ vốn có hoàn lại cho người khuyết tật. Đồng thời, DRD hợp tác với Jobway thực hiện các chương trình hướng nghiệp dành cho người khuyết tật; phối hợp với Aus4skills thực hiện các chương trình tập huấn nâng cao nhận thức và điều chỉnh chương trình giảng dạy tại một số trường và cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Nguồn: TKNB – 09/06/2021.
CSCI INDOCHINA 