Theo tờ The Economist ngày 6/6, nền kinh tế châu Âu đang phải vật lộn với cú sốc năng lượng nghiêm trọng, nhưng vẫn chưa rơi vào vòng suy thoái.
Trong khoảng thời gian tốt nhất trước đây, lãi suất chạm đáy dường như là một thực tế của cuộc sống ở khu vực đồng euro – cũng như lạm phát thấp. Giờ đây, giá tiêu dùng đang tăng với tốc độ hàng năm vượt quá 8%, cao hơn nhiều so với mục tiêu 2% của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB). Các thành viên của hội đồng quản trị ngân hàng đã bắt đầu báo hiệu ý định tăng lãi suất sớm, một thông điệp mà họ nhiều khả năng sẽ tái khẳng định tại cuộc họp họp chính sách tiền tệ vào ngày 9/6 tới. Tuy nhiên, ECB lại đang ở một tình thế khó khăn: không chỉ giành giật với giá cả tăng vọt, vốn có thể biện hộ cho việc nâng tỷ lệ lãi suất nhanh chóng mà còn đối mặt với viễn cảnh tăng trưởng ảm đạm hơn.
Nguyên nhân sâu xa của cả hai diễn biến này là một cú sốc giá năng lượng nghiêm trọng. Giá dầu và khí đốt tự nhiên đã tăng trước khi Nga xâm lược Ukraine; và cuộc chiến này đã khiến giá cả vẫn tiếp tục tăng vọt. Giá hàng hóa tăng cao đã đóng vai trò lớn hơn nhiều trong việc đẩy lạm phát giá tiêu dùng ở châu Âu lên cao hơn ở Mỹ, nơi mà các biện pháp kích thích hào phóng cũng là một thủ phạm. Theo Ngân hàng Goldman Sachs, giá năng lượng ở khu vực đồng euro – vốn tăng với tốc độ hàng năm là 39% vào tháng 5 – đang đóng góp khoảng 4 điểm phần trăm vào lạm phát chính, so với 2 điểm ở Mỹ.
Các tác động đang bắt đầu lan sang những giá tiêu dùng khác. Lạm phát “cốt lõi” không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng, đã tăng nhanh hơn trong khu vực đồng euro vào tháng 5 so với dự đoán của các nhà kinh tế. Giá sản xuất của Đức tăng ở mức kỷ lục 33,5% trong tháng 4, so với năm 2021, bắt nguồn không chỉ bởi năng lượng mà còn cả hàng hóa trung gian sử dụng nhiều năng lượng, chẳng hạn như kim loại, xi măng và hóa chất. Kết quả của tất cả những điều này tạo ra một tác động lớn đối với chi phí của các doanh nghiệp và sức mua của các hộ gia đình. Tình trạng này gây nguy hiểm đến mức nào đối với nền kinh tế của khu vực đồng euro?
Hậu quả của cú sốc năng lượng là thu nhập thực tế của các hộ gia đình thấp đi. Tăng trưởng tiền lương tăng khiêm tốn trong toàn khu vực, nhưng vẫn xếp hàng sau lạm phát. Một số người sử dụng lao động đã thanh toán một lần cho người lao động để bù đắp cho họ do giá cả tăng cao. Tuy nhiên, ngay cả khi đó, tăng trưởng lương hàng năm ở Hà Lan chỉ ở mức 2,8% trong tháng 5, bất chấp tâm lý kinh doanh mạnh mẽ và thị trường lao động eo hẹp.
Theo một nghĩa nào đó, đây lại là một tin tốt đối với ECB vì điều này làm giảm nguy cơ xảy ra vòng xoáy giá tiền lương. Tuy nhiên, điều này có nguy cơ dẫn đến mức tiêu dùng thấp hơn, làm suy yếu phần còn lại của nền kinh tế.
Nguồn cung tiếp tục bị gián đoạn do các đợt đóng cửa gần đây của Trung Quốc và giá năng lượng cao đang gây tổn hại cho các doanh nghiệp, trong đó, Đức vào Đông Âu có vẻ dễ bị tổn thương nhất, qua đó dẫn đến suy thoái công nghiệp. Đơn đặt hàng mới cho các nhà sản xuất của khu vực này trong tháng 5 đã giảm lần đầu tiên kể từ tháng 6/2020, qua đó cho thấy nhu cầu yếu hơn. Do đó, các nhà kinh tế nhận định mức tăng trưởng chậm hơn trong những năm còn lại bởi một số bộ phận của nền kinh tế phải đối mặt với cú sốc năng lượng từ vị thế mạnh. Nhiều công ty dịch vụ vẫn đang gặt hái thành quả từ việc mở cửa trở lại và chấm dứt các hoạt động giãn cách liên quan đến biến thể Omicron. Các quốc gia phía Nam đang được hưởng lợi nhiều nhất do phụ thuộc vào du lịch. Ở Tây Ban Nha, những người phương Bắc tìm kiếm ánh năng Mặt Trời gần như đạt đến mức trước đại dịch hồi tháng 4. Nhìn chung, tâm lý kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ vẫn mạnh mẽ, với nhiều công ty báo cáo lượng công việc tồn đọng ngày càng tăng.
Thị trường việc làm vẫn rất dồi dào. Trong toàn khối, cứ 100 việc làm thì có 3 vị trí tuyển dụng trong quý I/2022, một mức cao theo tiêu chuẩn lịch sử. Kỳ vọng tuyển dụng của các doanh nghiệp vẫn vững chắc, mặc dù hơi yếu hơn kể từ khi bắt đầu xung đột tại Ukraine. Theo ước tính, hơn một trong 4 doanh nghiệp ở châu Âu nói rằng việc thiếu nhân viên đang ngăn cản họ sản xuất nhiều hơn.
Việc tích trữ các khoản tiết kiệm được tích lũy trong quá trình phong tỏa do dịch COVID-19 cũng sẽ cung cấp cho người tiêu dùng một số vùng đệm chống lại cú sốc năng lượng. Theo tính toán của The Economist, khoản tiết kiệm “vượt mức” như vậy ở Pháp và Đức lên tới khoảng 1/10 thu nhập định đoạt của các hộ gia đình trong quý đầu tiên của năm 2022. Những vùng đệm này sẽ làm giảm tác động của cú sốc năng lượng, nhưng chúng sẽ không bù đắp hoàn toàn. Đầu tiên, khoản tiết kiệm dư thừa không được phân bổ đồng đều. Chẳng hạn như ở Slovakia, tỷ lệ tiết kiệm chưa bao giờ tăng nhiều trong thời kỳ đại dịch và hiện đang ở mức thấp hơn nhiều so với mức trung bình dài hạn.
Nhiều chính phủ đã đưa ra các chương trình chi tiêu lớn để bảo vệ các hộ gia đình khỏi giá năng lượng cao. Theo tổ chức tư vấn Bruegel, Đức, Pháp, Italy và những nước khác đang chi tiêu từ 1% đến 2% GDP. Tuy nhiên, không phải tất cả những điều đó đều được nhắm mục tiêu tốt. Phần lớn trong số đó sẽ cứu trợ cho các hộ gia đình khá giả không cần đến nó; các biện pháp khác liên quan đến việc can thiệp vào giá cả, với một số lợi ích sẽ thuộc về các nhà cung cấp năng lượng.
Ngay cả khi khu vực đồng euro không bị suy thoái thì cú sốc năng lượng vẫn là lực cản đối với tăng trưởng. ECB phải đối mặt với một tình thế “tiến thoái lưỡng nan” không thể giải quyết. Với việc lạm phát gia tăng do giá thực phẩm và năng lượng, nền kinh tế châu Âu ngày càng suy yếu.
Nguồn: TKNB – 09/06/2022
CSCI INDOCHINA 