Theo đài Sputnik, là thành viên tích cực của ASEAN, Việt Nam đã và đang tiên phong triển khai nhiều chương trình hành động mạnh mẽ nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm chất thải nhựa. Đông Nam Á nổi lên như một điểm nóng về ô nhiễm nhựa do tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, cơ sở hạ tầng xử lý chất thải không đáp ứng kịp.
Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), ước tính, trung bình mỗi năm, thế giới thải ra khoảng 400 triệu tấn chất thải nhựa và có từ 75 – 199 triệu tấn nhựa hiện đang ở các đại dương. Nếu không hành động để giải quyết thực trạng trên, số rác thải nhiễm vào đại dương có thể sẽ tăng gấp 3, thậm chí nhiều hơn nữa trong vòng 2 thập niên tới.
Một nghiên cứu năm 2021 do WEF công bố cho thấy, trong số 10 quốc gia có vấn đề về ô nhiễm chất thải nhựa, có đến 5 quốc gia tại khu vực ASEAN gồm Philippines, Malaysia, Indonesia, Việt Nam và Thái Lan. Đây là những quốc gia đang bùng nổ nhu cầu về sản phẩm tiêu dùng như thiếu cơ sở hạ tầng để xử lý rác thải, nhất là sự gia tăng của các loại túi nhựa. Những nước này trở thành những quốc gia “đi đầu” gây rò rỉ nhựa ra đại dương.
Cụ thể, tại Việt Nam, ước tính, mỗi năm có khoảng 3,1 triệu tấn chất thải nhựa được thải ra trên đất liền và 10% trong số đó đổ ra biển. Theo một nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (WB) công bố hồi tháng 7/2022, phần lớn chất thải nhựa gây ô nhiễm đại dương tại Việt Nam là những đồ dùng một lần, có giá trị thấp như túi ni lông, hộp đựng thực phẩm hay ống hút.
Việt Nam hành động và giải pháp xuyên biên giới
Cuộc khủng hoảng ô nhiễm rác thải nhựa đang đặt ra những yêu cầu cấp bách về những giải pháp xử lý bền vững. Trong những năm gần đây, Việt Nam luôn tiên phong triển khai nhiều chương trình hành động mạnh mẽ nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm chất thải nhựa. Ngoài việc chuyển đổi hình thức sử dụng nhựa, nhiều sáng chế theo mô hình kinh tế tuần hoàn nhằm tìm cách thiết kế những sản phẩm không tạo ra chất thải hoặc có thể được tái sử dụng và tái chế đã được Việt Nam áp dụng.
Mới đây trong chương trình Thử thách tái chế rác thải nhựa Đông Nam Á do Mạng lưới Vườn ươm Doanh nghiệp, kết hợp cùng Diễn đàn Kinh tế Thế giới và Liên minh xử lý chất thải nhựa tổ chức, ngoài 3 nước trong khối ASEAN (Indonesia, Philippines, Thái Lan), Sáng kiến bền vững của Plastic People (Việt Nam) đã trở thành một trong 5 nhà đổi mới xuất sắc nhất được lựa chọn từ thử thách này. Nhằm tìm ra các phương thức mới và sáng tạo trong tái chế chất thải nhựa trong khu vực, bà Trần Tâm – quản lý hành chính, đại diện Plastic People cho biết: “Chương trình thử thách tái chế rác thải nhựa Đông Nam Á đã nhận được hơn 100 bài dự thi từ 48 ứng viên đến từ các nước khác nhau. Có nhiều ý tưởng sáng tạo, nhưng đều có điểm chung là giải quyết bài toán rác thải nhựa. Plastic People rất vui và vinh dự khi là đại diện duy nhất của Việt Nam nằm trong top 5. Điều này chứng tỏ giải pháp Plastic People được mọi người công nhận và đang hoạt động hiệu quả, là động lực để Plastic People phát triển sản phẩm và phát huy tầm ảnh hưởng nhiều hơn nữa trong việc nâng cao nhận thức tái chế rác thải nhựa”.
Sáng chế Plastic People đưa ra đã giải quyết được bài toán thu gom và xử lý rác thải nhựa bền vững. Qua đó, tạo dựng niềm tin cho mọi người nâng cao nhận thức, đồng thời tạo công ăn việc làm cho người thu gom nhựa và những đối tác cảm thấy nhựa là vật liệu tiềm năng. Tương tự như các nước ASEAN, bên cạnh những sáng kiến, giải pháp đổi mới tập trung sáng chế và thu gom nhựa, Việt Nam còn triển khai nhiều chương trình hành động mạnh mẽ nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm chất thải nhựa. Trong đó, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2022 với việc bổ sung quy định về giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải nhựa, hạn chế sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần và túi ni lông.
Trong Kế hoạch Hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu cắt giảm 50% rác thải nhựa đại dương vào năm 2025 và 75% vào năm 2030. Một số biện pháp đã được đưa ra như lệnh cấm sẽ được áp dụng đối với việc sản xuất và nhập khẩu túi ni lông được sử dụng trong nước vào năm 2026 và hầu hết các sản phẩm nhựa dùng một lần vào năm 2031.
Tuy nhiên, để hoạt động chống rác thải nhựa hiệu quả hơn, chắc chắn ASEAN cần có một chiến lược chung xuyên quốc gia về rác thải nhựa với các mô hình kinh doanh sáng tạo hơn, cơ chế chính sách rõ ràng hơn để thực thi kinh tế tuần hoàn với khuôn khổ pháp lý mạnh mẽ hơn, từ đó, giảm thiểu rác thải nhựa một cách bền vững.
Nguồn: TKNB – 08/09/2022
CSCI INDOCHINA 