Tóm tắt
+ Lĩnh vực hàng hải Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương an toàn và đảm bảo là rất quan trọng đối với sự thịnh vượng quốc gia của Anh, Australia và các quốc gia Đông Nam Á. Mặc dù có những mục tiêu chung, khả năng và lĩnh vực thế mạnh khác nhau.
+ Đông Nam Á và Australia cùng các đối tác quan trọng khác, đã có lịch sử hợp tác đa phương lâu dài. Trong bối cảnh hậu Brexit và Chính phủ Anh ngả sang Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, London sẽ được hưởng lợi trong việc phối hợp hài hòa các cam kết hàng hải của mình với các đồng minh như Australia và sắp xếp các đồng minh như Australia và sắp xếp các hoạt động của mình cho phù hợp với ưu tiên của các đối tác Đông Nam Á.
+ Mặc dù hợp tác an ninh trên biển có xu hướng bị chi phối bởi các hoạt động, chương trình và chiến dịch hải quân, nhưng các bên nên có cách tiếp cận toàn diện đối với hợp tác an ninh hàng hải, bao gồm quan hệ đối tác với các chủ thể phi quân sự và xem xét các khía cạnh an ninh hàng hải có liên quan đến dân sự.
+ Trong việc tìm kiếm một vai trò làm gia tăng giá trị trong không gian hợp tác an ninh hàng hải và xây dựng năng lực, vốn đã có nhiều bên tham gia, nhóm tác giả khuyến nghị các bên thăm dò hợp tác Anh – Australia – ASEAN về các vấn đề công nghệ, an ninh mạng và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số trên biển. Đó là những khía cạnh có khả năng biến đổi tình hình và sẽ xác định tương lai của các hoạt động hàng hải ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, ảnh hưởng đến an toàn, an ninh, sinh kế và khả năng cạnh tranh kinh tế trong khu vực của Đông Nam Á.
+ Báo cáo đánh giá này khuyến nghị Anh, Australia và ASEAN hợp tác để nâng cao và đẩy mạnh việc khám phá mối quan hệ an ninh mạng – hàng hải.
Giới thiệu: Hiểu về an ninh hàng hải ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương
Các khái niệm chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương được ban hành bởi Nhật Bản (tái khẳng định vào năm 2016), Mỹ (2017), Australia (2017), Ấn Độ (2018), Đức (2020), Hà Lan (2020), Liên minh châu Âu (EU) (2021), Pháp (tái khẳng định vào năm 2021), Anh (2021) và các nước khác cho thấy ý nghĩa địa chiến lược của khu vực. Mặc dù các khái niệm này khác nhau đáng kể về phạm vi, bản chất và chiến lược, nhưng chúng có một điểm chung: ý tưởng về các đại dương kết nối, trong đó các quốc gia Đông Nam Á nằm ở trung tâm và tạo thành tâm điểm của sự canh tranh nước lớn, vốn đã trở thành đặc trưng của Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Khu vực này đã trở nên “tấp nập” hơn khi các bên tham gia trong dài hạn cũng như các bên tham gia mới đẩy mạnh các sáng kiến can dự.
Nhưng Đông Nam Á không chỉ là một đấu trường cạnh tranh: Khu vực này còn hàm chứa sức mạnh, dù dưới dạng một thể thống nhất hay tập hợp các nền kinh tế riêng lẻ. Các quốc gia ASEAN có thể thúc đẩy các đối thủ cạnh tranh và đối tác hướng tới việc đáp ứng các ưu tiên của riêng họ. Họ cũng đã có có thể hướng sự can dự toàn cầu tới nghị trình chính trị – quân sự, kinh tế, cơ sở hạ tầng và môi trường. Mặc dù lợi ích bao trùm của họ có sự hội tụ, nhưng Anh, Australia và các đồng minh thân cận nhất nên nhận thức được rằng đôi khi giữa họ và các nước ASEAN có thể sẽ có sự khác biệt trong cách tiếp cận, hoạt động và giá trị cơ bản.
Trong Quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương năm 2019, 10 quốc gia thành viên đã công nhận lĩnh vực hàng hải là lĩnh vực hợp tác hàng đầu. Tuy nhiên, ý nghĩa chính xác của “an ninh hàng hải” vẫn chưa được xác định rõ ràng. Các cuộc thảo luận về an ninh hàng hải chủ yếu tập trung vào việc thực thi pháp luật trên biển, bảo vệ các tuyến giao thông hàng hải (SLOC), quản lý nghề cá và tài nguyên ngoài khơi đúng mức và duy trì biên giới chủ quyền trên biển. Nhìn chung, các vấn đề an ninh hàng hải có xu hướng tập trung vào các lĩnh vực an ninh khu vực, hoạt động tội phạm xuyên quốc gia, quản lý kinh tế và tài nguyên, môi trường biển và an toàn hàng hải.
Nghị trình hàng hải được ASEAN và các đối tác chia sẻ trong thể chế tập trung vào cơ chế đối thoại về an ninh sâu rộng có số lượng thành viên lớn nhất, đó là Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), bao gồm Australia, Canada, Trung Quốc, EU, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand, Hàn Quốc, Nga và Mỹ cùng với các quốc gia thành viên ASEAN.
Anh ngả sang Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương
Theo văn kiện “Nước Anh toàn cầu trong thời đại cạnh tranh: Đánh giá tích hợp về an ninh, quốc phòng, phát triển và chính sách đối ngoại” của Chính phủ Anh, Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là một khu vực có tầm quan trọng địa chính trị và kinh tế ngày càng cao trong thập kỷ tới. Văn kiện này đồng thời cho rằng sự cạnh tranh sẽ diễn ra trong bối cảnh “quân sự hóa khu vực, căng thẳng hàng hải và cạnh tranh về các quy tắc và chuẩn mực liên quan đến thương mại và công nghệ”. Do đó, việc tìm cách can dự chặt chẽ hơn với các quốc gia ở Đông Nam Á là một phần thiết yếu của chiến lược nhằm đưa Anh vào vị thế của một bên tham gia toàn cầu trong kỷ nguyên cạnh tranh chiến lược.
Điểm tựa cho sự can dự mới của Anh với Đông Nam Á về an ninh hàng hải
Anh đã trở thành đối tác đối thoại mới nhất của ASEAN vào năm 2021 – dấu mốc đầu tiên sau khi chính phủ nước này tuyên bố “ngả sang Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”. Trong bối cảnh Anh rời khỏi EU, London đã và đang xem xét các lý do đúng đắn để giải thích cho các ưu tiên của mình và tìm cách để thực sự tách mình khỏi, cũng như phối hợp khi có thể với các cách tiếp cận Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương mà EU, Pháp, Đức và Hà Lan đã khởi xướng song song.
Mặc dù xu hướng ngả về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là mới mẻ, nhưng sự hiện diện của Anh trong khu vực, đặc biệt là sự hiện diện trên biển, thì không. London duy trì sự hiện diện ở mức hạn chế ở Đông Nam Á sau khi Anh rút lui vào những năm 1960 và 1970 dưới hình thức các đợt triển khai quy mô nhỏ nhằm duy trì cam kết song phương với một số quốc gia nhất định. Trong hai thập kỷ qua, Anh cũng đã tham gia các cuộc tập trận đa phương lâu đời có sự tham gia của các nước ASEAN, chẳng hạn như cuộc tập trận Bersama Lima và SEACAT. Những cuộc tập trận này liên quan đến một số lượng lớn các quốc gia ASEAN và các đối tác bên ngoài, tập trung vào việc xây dựng năng lực trong các lĩnh vực hàng hải khác nhau. Các hoạt động này nhằm mục đích giải quyết nhiều vấn đề, bao gồm các mối quan ngại hiện nay về sự ổn định và an ninh khu vực, cũng như các nỗ lực lâu dài trong hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai (HADR). Việc triển khai tàu HMS Tamar và Spey gần đây đến Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là những ví dụ về sự can dự của Anh với Thái Bình Dương. Việc theo dõi xem liệu điều này có thể trở thành phương án khả thi cho việc mở rộng phạm vi trong tương lai tới toàn Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương rộng lớn hơn hay không là một vấn đề thú vị.
Nỗ lực an ninh hàng hải mới của Anh nhằm thu hút các quốc gia ASEAN đã và đang xoay quanh chiến dịch Fortis, với sự tham gia của Nhóm tác chiến tàu sân bay số 21 (CSG-21), để tiến hành một loạt cuộc tập trận trong và xung quanh Đông Nam Á từ tháng 6 đến tháng 12/2021. Khuôn khổ này bao gồm các cuộc tập trận song phương (PASSEX) với Thái Lan, Malaysia và Việt Nam theo đó các tàu chiến đi qua biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) vào năm 2021.
Một yếu tố trong nỗ lực này là khả năng của Anh trong việc duy trì tính bền vững và sự hiện diện thường xuyên trên biển. Hoạt động ngoại giao ban đầu của London và các hoạt động theo xu hướng ngả sang Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương vẫn cần phải được hiệu chỉnh. Tuy nhiên, với các sáng kiến mới, London cũng cần phải nhạy cảm với nhận thức của các bên và thậm chí là những rủi ro về danh tiếng trong khu vực. Một phần sự hoài nghi về vai trò của Anh ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương xuất phát từ thực tế là khát vọng “nước Anh toàn cầu” có trọng tâm chủ yếu là châu Âu – Đại Tây Dương. Các lập luận cũng nhấn mạnh sự phụ thuộc mạnh mẽ hơn của Anh vào Mỹ để bù đắp cho việc từ bỏ sự kết nối với châu Âu.
(còn tiếp)
Nguồn: Viện Chính sách chiến lược Australia
CVĐQT – số 5/2022
CSCI INDOCHINA 