Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần cuối

Một nghị trình mới đối với thời đại số tiếp theo

Mạng lưới quản trị sử dụng công nghệ blockchain rất quan trọng trong việc quản lý nguồn lực trên toàn cầu. Nhưng làm sao chúng ta có thể chắc chắn về việc thế hệ tiếp theo này của Internet sẽ hoàn thành triển vọng của mình?

Kỷ nguyên tiếp theo của thời đại số mang lại tiềm năng vô hạn kèm theo những hiểm nguy, những rào cản chưa thể biết trước, những thách thức đáng gờm trên con đường dài phía trước. Công nghệ, nhất là những công nghệ phi tập trung, sẽ tạo cơ hội cho tất cả mọi người, nhưng con người không thể quyết định được kết quả. Theo lời của Constance Choi, “Công nghệ này mang trong mình tiềm năng và cả sự nguy hiểm. Đó là cách ta sử dụng nó”. Như bài này đã thảo luận, tất cả mọi người đều phải đóng góp vai trò của mình trên con đường nắm lấy những thành tựu mới của thời đại số.

Trong những giai đoạn chuyển tiếp lịch sử trước đây, các xã hội đều phải hành động mới có thể đưa ra kiến thức mới, luật pháp và thể chế mới. Sự chuyển mình của các nền văn minh rất tốn thời gian, thường là hàng thế kỷ, và thường bị chấm dứt bởi xung đột hay thậm chí bởi các cuộc cách mạng diễn ra.

Ngày nay mọi chuyện đã khác. Quá trình thay đổi đang diễn ra nhanh hơn rất nhiều. Quan trọng hơn, luật của Moore chỉ ra rằng tốc độ thay đổi đang gia tăng theo cấp số nhân.

Chúng ta đang di chuyển đến “nửa thứ hai của bàn cờ”, nơi sự tăng trưởng diễn ra theo cấp số mũ một cách khó hiểu. Kết quả là các hệ thống quy định và chính sách của chúng ta không còn thích hợp cũng như thích nghi quá chậm so với sự thay đổi chóng mặt của thời đại công nghệ số. Ngày nay những thứ mang tính đột phá đang ngày càng phát triển nhanh chóng, đến mức nó đã vượt khỏi khả năng hiểu biết của chúng ta, chứ đừng nói gì đến việc quản lý. Các tổ chức và công cụ dân chủ được thiết kế riêng cho thời đại công nghiệp – thực tế chúng chỉ ra đời như một hệ quả của quá trình chuyển đổi các hệ thống xã hội nông nghiệp phong kiến thành các quốc gia tư bản công nghiệp.

Vậy làm thế nào chúng ta có thể đẩy nhanh quá trình biến đổi con người sao cho bắt kịp những cải cách và bứt phá trogn công nghệ? Liệu chúng ta có thể tránh được sự bất cân xứng trong xã hội hay không, hay chỉ khiến cho nó thêm phần tồi tệ? Để chúng ta không bị buộc tội là những kẻ muốn hoạch định công nghệ hay đám người duy tâm, chúng ta có thể đưa ra đề nghị rằng đã đến lúc áp dụng một loại hợp đồng xã hội mới cho thời đại số này. Các chính phủ, tổ chức tư nhân, xã hội dân sự và các cá nhân phải hợp tác để cùng tạo ra những kiến thức chung mới.

Khi chúng ta bước vào kỷ nguyên thứ hai của Internet, đã đến lúc đọc vang bản tuyên ngôn cho kỷ nguyên số. Hãy giọi đó là một Tuyên ngôn Nương tựa lẫn nahu. Các công dân trong thời đại số có quyền được truy cập vào cơ sở hạ tầng số hóa, được biết chữ, được đào tạo căn bản về phương tiện truyền thông, được học tập suốt đời, và được tự do ngôn luận trực tuyến mà không cần phải sợ bị giám sát.

Kinh tế – xã hội trong thời đại số phải được điều chỉnh theo một bộ nguyên tắc. Chắc chắn rằng những ai tham gia lao động nên được chia sẻ của cải trong sự thịnh vượng mà họ tạo ra. Nếu máy tính có thể làm việc thì thứ giảm xuống phải là số giờ lao động của chúng ta chứ không phải mức sống. Trên thực tế, các nguyên tắc thiết kế tiềm ẩn của Satoshi cho cuộc cách mạng blockchain nên phục vụ chúng ta cho tốt – chúng ta cần có các cơ chế hoạt động đảm bảo được sự liêm chính, an ninh, bảo mật, tính bao hàm, bảo vệ quyền lợi và quyền lực phi tập trung. Hãy hành động để phân phối cơ hội và của cải ngay từ những bước đầu, chứ không phải chỉ tái phân phối của cải được tạo ra bởi cơ cấu phân lớp truyền thống.

Công nghệ blockchain có thể làm giảm chi phí vận hành và quy mô của chính phủ, nhưng chúng ta vẫn cần những bộ luật mới trong nhiều phạm vi. Đã có các giải pháp công nghệ và mô hình kinh doanh nhằm đối phó với những thách thức của sở hữu trí tuệ và quyền sở hữu. Bởi vậy, chúng ta cần sửa đổi hoặc xóa bỏ những luật lệ cũ kỹ, những điều luật đang cản bước cải cách thông qua sự bảo vệ quá mức bằng sáng chế. Hành động chống độc quyền tốt hơn phải bắt nguồn từ xu hướng độc quyền, để không còn ai phải chi trả quá nhiều cho các dịch vụ Internet và dịch vụ tài chính nữa. Khoảng 80% công dân Mỹ ở thế bị động trước các nhà cung cấp Internet, điều này giải thích vì sao băng thông chính là dịch vụ kém phát triển nhưng lại đắt đỏ vào hạng bậc nhất thế giới. Những tên tội phạm đang dùng mọi thủ đoạn từ ngoại hối đến buôn lậu dầu diesel nên bị truy tố và trừng trị thích đáng.

Chúng ta sẽ cần đến thay đổi từ các tổ chức, cần một cuộc thay da đổi thịt lớn. Ngân hàng trung ương sẽ cần phải thay đổi vai trò của họ trong quản lý tiền tệ và chính sách tiền tệ cũng như hợp tác đa phương với nhiều bên liên quan hơn trong nền kinh tế và xã hội. Chúng ta cần trường học và các trường đại học hoạt động vì học sinh sinh viên, sự thông thạo tổng hợp về thông tin trên blockchain, giải phóng học sinh và giáo viên cũng nhưt ham gia thảo luận và triển khai các dự án theo từng nhóm nhỏ. Chúng ta cần một hồ sơ bệnh nhân phổ quát trên blockchain, để phát triển một mô hình đảm bảo sức khỏe qua sự hợp tác và từ đó chúng ta có thể quản lý sức khỏe của mình bên ngoài hệ thống. Khi tham gia vào hệ thống chăm sóc sức khỏe, chúng ta không cần thiết phải chịu khổ vì sự kém minh bạch – những viên thuốc không được cấp dựa trên triệu chứng bệnh. Các chính trị gia sẽ cần phải thích nghi với một thế giới minh bạch mà các hợp đồng thông minh đảm bảo trách nhiệm giải trình cho các cử tri. Làm thế nào quản lý những thứ mang tính đột phát sau khi giá trị của tiền số đã đạt mốc 500 tỷ USD trên thị trường chuyển tiền?

Công nghệ blockchain có thể mở ra cơ sở hạ tầng vật lý mới, đòi hỏi phương thức hợp tác m1ơi và sự thấu hiểu nhất định giữa các bên liên quan. Điều gì sẽ xảy ra cho hàng triệu tài xế của Uber khi SUBER tước đi công việc của họ? Chính quyền các thành phố có thể làm được những gì để hướng người dân theo những suy nghĩ tích cực về hệ thống giao thông thông minh năm 2025? Làm thế nào chúng ta có thể chuyển dịch thành công một hệ thống năng lượng điện được hỗ trợ bởi hệ thống phi tập trung dựa vào blockchain, nơi chủ nhà có thể trở thành người đóng góng thay vì làm khách thuê như trước? Và chúng ta sẽ tìm đâu những nhà lãnh đạo có khả năng tạo nên một hệ thống tín dụng carbon cá nhân trên blockchain?

Giao thức tín nhiệm và bạn

Liệu việc ra luật theo cách cũ có tạo ra hiệu quả – hay nói cách khác, các nhà lãnh đạo thế hệ cũ chính là khó khăn lớn nhất trong việc nắm bắt cái mới không? Hãy xem lại những nhà lãnh đạo từng viết lời nhận xét của mình cho cuốn The Digital Economy xuất bản năm 1994 của Don [Tapscott]: CEO của Nortel Networks, MCI, Nynex, Ameritech và GE Information Services, tất cả bọn họ đều không còn nữa. Ít ra ông cũng không kể tới giám đốc điều hành của Kodak Borders, Blockbuster hoặc Circuit City.

Tại sao Rupert Murdoch lại không tạo ra The Huffington Post? Tại sao AT&T không cho ra đời Skype, hay Visa không tạo ra PayPal? CNN hoàn toàn có thể đã tạo ra Twitter, trên đó toàn là những tuyên bố ngắn gây chú ý rất hợp với một kênh truyền hình mà, đúng không? GM hay Hertz có thể đã ra mắt Uber và Marriott, Airbnb, Gannett có thể đã tạo ra Craiglist hoặc Kijiji. eBay có thể đã là một sân chơi cho Yellow Pages. Microsoft đã nắm trong tay những nguyên liệu cần thiết để tạo ra Google hay bất kỳ số mô hình kinh doanh Internet nào, vậy soa họ lại đi sản xuất máy tính cá nhân. Điều gì sẽ xảy ra nếu như tờ People hay tờ Newsweek phát hành BuzzFeed hoặc Mashable?

Nhưng chúng tôi đã viết, “Có vẻ như một lần nữa, các vị thần đèn đã hiện ra từ chiếc đèn thần… giờ đây những vị thần đèn đang phục vụ chúng ta, cùng chúng ta hoàn thành một sứ mệnh lớn lao – biến đổi hệ thống quyền lực kinh tế và những thông lệ cũ của loài người, hướng đến một tương lai tốt đẹp hơn, chỉ cần chúng ta thực sự quyết tâm”. Giống như kỷ nguyên đầu của Internet, cuộc cách mạng blockchain hứa hẹn sẽ lật lại mô hình kinh doanh và thay đổi các ngành công nghiệp. Nhưng đó mới chỉ là sự khởi đầu. Công nghệ blockchain đang đưa chúng ta vào một kỷ nguyên mới, một kỷ nguyên của sự cởi mở công khai, công bằng, phi tập trung quyền lực và hợp tác trên toàn cầu.

Chúng tôi đặt kỳ vọng vào một thời kỳ đang diễn ra đầy biến động của các hoạt động đầu cơ và sử dụng công cụ sai mục đích. Chúng tôi cũng kỳ vọng vào một cú nhảy vọt mạnh mẽ về phía trước, gạt những thứ tưởng chừng không thể đụng tới sang một bên. Không ai biết được bước đi này sẽ ảnh hưởng thế nào đến dịch vụ của ngành tài chính. Liệu Ben Lawsky có đúng không – khí nói rằng 5 – 10 năm nữa thôi chẳng ai còn nhận ra được ngành công nghiệp bây giờ nữa? Tim Draper nói, “Bitcoin đối với đồng dollar giống như Internet đối với giấy vậy”. Liệu có phải những người ủng hộ blockchain nhiệt tình nhất thực ra đang đánh giá thấp những tiềm năng dài hạn? Liệu blockchain có phải thứ đem lại lợi ích và sự hiệu quả lớn nhất cho ngành công nghiệp kể từ khi người ta nghĩ ra kế toán nhị phân và doanh nghiệp cổ phần hay không? Hernando de Soto cho biết blockchain có khả năng đưa 5 tỷ người tham gia vào nền kinh tế toàn cầu, cải thiện mối quan hệ giữa nhà nước và công dân, đồng thời trở thành một nền tảng mới đầy tiềm năng cho sự thịnh vượng và quyền cá nhân trên toàn thế giới. Đối với ông, “Tất cả ý tưởng về hòa bình thông qua luật pháp, về việc mọi người trên thế giới trở thành người một nhà là những gì chúng ta đạt được đồng thuận về các tiêu chuẩn chung. Chúng ta nên xem xét cách Tuyên ngôn Quốc tế về Nhân quyền có thể được thực hiện tốt hơn với blockchain”. Làm thế nào để chúng ta chạm được tay vào tương lai tươi sáng ấy?

Hầu hết những người lãnh đạo của cuộc cách mạng vẫn đang nằm trong bức màn bí ẩn, ngoại trừ các cựu chiến binh như người tiền nhiệm của Netscape, Marc Andreessen. Hầu hết những người được nhắc đến trong cuốn sách này bạn có thể chưa bao giờ nghe nói đến. Và có ai đã từng nghe nói về người nhập cư Iran Pierre Omidyar hoặc nhà lập trình ở Phố Wall năm 1994 Jeff Bezos chưa? Phần lớn mọi chuyện tùy thuộc vào sự hợp tác giữa các lãnh đạo. Liệu bản sao trên blockchain của Facebook hoặc Twitter có thể hoàn thiện hơn bản gốc bằng cách giải quyết mối quan tâm của người dùng về quyền sở hữu dữ liệu và sự riêng tư hay không? Điều đó không quan trọng. Người tiêu dùng vẫn sẽ thắng. Visa sẽ vấp ngã hay sẽ thay đổi mô hình kinh doanh để nắm lấy sức mạnh của blockchain? Apple sẽ phản ứng nhưt hế nào với ngành công nghiệp âm nhạc đặt nghệ sĩ vào trung tâm? Những kẻ độc tài kém cỏi sẽ nghĩ gì về một mạng Internet phi tập trung mà họ không cò có thể tắt hay kiểm soát nữa? Blockchain có thể giúp mang công nghệ đến với hơn 2 tỷ người không được ngân hàng hỗ trợ trên thế giới không?

Tỷ lệ thất bại của các doanh nghiệp mới thành lập là rất cao, hy vọng rằng dự án này của chúng tôi sẽ đạt được những con số khả quan để tránh khỏi việc tụt dốc không phanh. Công nghệ blockchain không phải là một ý tồi, nhưng có rất nhiều công ty khởi nghiệp vẫn đang cạnh tranh quyết liệt. Và sẽ phải có kẻ thắng người thua. Chúng tôi tin rằng những người đi theo nguyên tắc của Satoshi sẽ có nhiều cơ hội hơn.

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018

Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần IX

6/ Nền tảng

Thời đại số cho phép các tổ chức được cởi mở hơn; chúng cũng có thể trở thành những nền tảng để tạo lập giá trị, đổi mới và giải quyết những vấn đề toàn cầu. Các tổ chức như Change.org cho phép các cá nhân khởi xướng chiến dịch ủng hộ các mục tiêu xã hội từ quyền con người đến thay đổi khí hậu. Một “nền tảng kiến nghị” khai thác sức mạnh tập thể của hàng triệu người và kích thích niềm đam mê của họ để đem lại tác động lâu dài. Các nền tảng dữ liệu mở có thể áp dụng cho nhiều vấn đề – từ thay đổi khí hậu cho đến blockchain.

Liên hệ tới blockchain: Khi công nghệ blockchain đạt được tới tầm quan trọng mang tính hệ thống, các bên liên quan sẽ phải tổng hợp và kiểm soát dữ liệu. Các blockchain bitcoin có thể mang tính mở một cách triệt để, minh bạch và không mâu thuẫn, nhưng các blockchain đóng được dùng trong tất cả mọi thứ từ dịch vụ tài chính đến mạng lưới IoT có lẽ không được như thế. Hãy tưởng tượng một nền tảng cho phép các công dân bình thường được tổng hợp và kiểm soát dữ liệu, là một bức tường thành mạnh mẽ chống lại những thứ cản trở bước tiến của tiến trình mở rộng, chống lại sự chiếm đoạt của chính phủ hoặc việc sử dụng năng lượng không thể tái tạo. Chúng sẽ giúp các cơ quan giám sát và những người ủng hộ thành lập nên các tổ chức và các tập đoàn sẽ có trách nhiệm hơn, đồng thời tạo động lực phát triển cho mô hình thảo luận để xây dựng.

7/ Mạng lưới tiêu chuẩn

Các mạng lưới tiêu chuẩn là các tổ chức không liên quan đến chính quyền, được thành lập nhằm mục tiêu phát triển các tiêu chuẩn cho ngành kỹ thuật cũng như hầu hết các thứ khác, trong đó bao gồm cả các tiêu chuẩn cho chính Internet. Chúng xác định những tiêu chuẩn, những tiêu chuẩn này là viên gạch nền để phát triển sản phẩm, đồng thời tạo điều kiện để những cải cách giàu triển vọng có thể bứt phá lên và được áp dụng rộng rãi. Để các mạng lưới tiêu chuẩn toàn cầu có thể hoạt động hiệu quả, chúng phải được đóng góp bằng chuyên môn của các cá nhân, tổ chức, các tổ chức xã hội dân sự, và, đặc biệt là các doanh nghiệp tư nhân. Lực lượng quản lý kỹ thuật, một trong những cơ quan đề ra tiêu chuẩn chính cho mạng lưới quản trị Internet đang trở nên vượt trội khi kết hợp nhiều quan điểm của các bên liên quan khác nhau.

Liên hệ tới blockchain: Ban đầu, Tổ chức Bitcoin Foundation tài trợ cho việc nghiên cứu phát triển giao thức lõi của bitcoin và các tiêu chuẩn chung trong cộng đồng. Tuy nhiên, sự sụp đổ gần đây của tổ chức này (do thâm hụt ngân sách và yếu kém về quản lý) đã chứng tỏ sự cần thiết của các giải pháp quản trị mạng. Nhận thức được tầm quan trọng sâu sắc của công nghệ này cũng như sự cấp thiết trong việc quản lý và nâng cao nhận thức về nó, MIT đã tạo ra tổ chức Digital Currency Initiative, chuyên phụ trách ủng hộ các nhà phát triển cốt lõi của bitcoin để họ có thể chuyên tâm nghiên cứu. Ông Brian Forde cho biết: “Chúng tôi đã lập tức tham gia và giao cho họ các vị trí trong phòng thí nghiệm phương tiện truyền thông của MIT, để họ có thể tiếp tục làm việc độc lập, hỗ trợ sự phát triển cốt lõi của bitcoin”. Đối với các nhà phát triển chính, khả năng làm việc độc lập của họ chính là trọng tâm của việc thiết kế.

Gavin Andresen là một trong những nhà phát triển cốt lõi làm việc tại MIT. Ông tin rằng các lãnh đạo cần phải đưa nghị trình về các tiêu chuẩn chung, chẳng hạn như vấn đề về kích thước của một block gần đây đang được thảo luận nhiều. Ông gợi ý: “Bạn có thể thiết kế tiêu chuẩn cho những thứ đơn giản bằng một ủy ban, nhưng bạn không thể thiết kế các tiêu chuẩn phần mềm theo cách như vậy”. Nhìn lại những ngày đầu tiên của mạng web, Andresen nói, “Mô hình Internet cho thấy bạn có thể có những công nghệ giúp đạt được sự đồng thuận mà không cần đến một nhà lãnh đạo cụ thể”, nhưng “bạn có thể có một người hoặc một quá trình hoàn thành bởi một người. Bạn chắc chắn sẽ cần đến một trong hai thứ đó”. Không thể chỉ sử dụng cơ chế đồng thuận cho việc xây dựng các tiêu chuẩn.

Scalingbitcoin.org là một tổ chức tập hợp các kỹ sư và giáo sư hàn lâm chuyên giải quyết các vấn đề kỹ thuật lớn, bao gồm cả các vấn đề về tiêu chuẩn. Pindar Wong, người đứng đầu ủy ban quy hoạch của Scalingbitcoin.org (đồng thời ông cũng nắm giữ nhiều vị trí đầu não quan trọng khác), là một nhà lãnh đạo chủ chốt trong việc tập hợp các bên liên quan chính và giải quyết các yêu cầu kỹ thuật trong ngành. Trong các dịch vụ tài chính, cả R3 và dự án Hyperledger đều đang phải giải quyết các vấn đề nghiêm trọng liên quan tới tiêu chuẩn. Lúc nào cũng vậy, cần có mạng lưới tiêu chuẩn cho rất nhiều thứ, từ giao thức blockchain đã tạo nên nền tảng cho ngành công nghiệp dịch vụ tài chính trong tương lai, cho tới các tiêu chuẩn chung về bảo mật và thanh toán trong mạng lưới IoT.

Trong khi mỗi nhóm nhỏ trong những nhóm này giải quyết vấn đề từ các góc độ khác nhau và với các chương trình nghị sự khác nhau, mỗi nhóm lại có mục tiêu chung là làm cho công nghệ này trở nên tiện dụng vào một thời khắc quan trọng – bằng cách xây dựng cho nó cơ sở hạ tầng, phát triển các tiêu chuẩn và khiến công nghệ này có khả năng mở rộng quy mô.

8/ Các tổ chức mang tính mạng lưới

Một số mạng lưới đem lại rất nhiều lợi ích mà chúng tôi mô tả là “các tổ chức mang tính mạng lưới”. Chúng không phải là các mạng lưới dựa vào nhà nước mà là các mạng lưới của các bên liên quan. Giá trị mà các mạng lưới này tạo thành trải dài từ việc đem lại sự hiểu biết, vận động thực hiện và đưa ra chính sách cho đến các giải pháp phân phối thực tế.

Liên hệ tới blockchain: Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), một tổ chức mang tính mạng lưới cũng đã ủng hộ cho công nghệ blockchain. Công nghệ blockchain đã trở nên nổi bật ở Davos vào tháng 1 năm 2016. Jesse McWaters, người lãnh đạo mảng cải cách tài chính tại WEF tin rằng công nghệ blockchain là một công nghệ vì mục đích chung, cũng giống như Internet mà chúng ta có thể sử dụng để khiến thị trường hoạt động hiệu quả hơn và cải thiện khả năng tiếp cận tới các dịch vụ tài chính. WEF dự đoán rằng chỉ trong vòng một thập kỷ, chúng ta có thể dự trữ 10% GDP toàn cầu trên blockchain. Với danh nghĩa một tổ chức, WEF đã đấu tranh và đề xuất ý kiến về các vấn đề lớn, chẳng hạn như việc bất bình đẳng về thu nhập, biến đổi khí hậu và thậm chí cả các vấn đề về kiều hối. Các tổ chức mang tính mạng lưới khác, từ các nhóm nhỏ đến các quỹ lớn nhất trên thế giới như Quỹ Clinton, Quỹ Bill and Melinda Gates trong tương lai sẽ khôn ngoan làm chủ công nghệ này nhằm thúc đẩy việc thực hiện những vấn đề lớn như tài chính toàn diện và chăm sóc sức khỏe. Các tổ chức mang tính mạng lưới thường có vai trò trong việc gây ảnh hưởng tới chính phủ khi chính phủ hoạch định chính sách, điều này sẽ khiến họ trở thành một liên kết quan trọng và là đối tác chiến lược trong việc vượt qua các trở ngại chính.

9/ Cộng đồng di cư

Cộng đồng di cư trên toàn cầu được hình thành bởi những người di cư từ vùng đất tổ tiên của họ, họ liên kết với nhau tạo thành cộng đồng bởi văn hóa và bản sắc quê hương. Nhờ có Internet, những người này và các tổ chức kinh doanh phụ thuộc có thể hợp tác với nhau trong mạng lưới các bên liên quan. Một trong các chức năng của cộng đồng người nhập cư ngày nay là đề đạt và giúp đỡ giải quyết các vấn đề chung trên toàn cầu.

Liên hệ tới blockchain: Cộng đồng những người di cư rất quan trọng đối với tương lai của blockchain. Một mặt, blockchain làm cho quá trình gửi kiều hối trở nên đơn giản và khiến phí giao dịch giảm. Trái với việc trở thành công nghệ khiến con người thất nghiệp, blockchain thực sự tạo ra thời gian và nguồn lực để cộng đồng này nắm bắt được nhiều cơ hội kiếm tiền hoặc hỗ trợ các nỗ lực trở thành doanh nhân. Mặc dù một số công ty có nguồn gốc từ những nơi như Philippines và Kenya, người di cư vẫn cần phải làm nhiều thứ hơn nữa để tăng sự hiểu biết, để có thể chấp nhận và sử dụng các phương thức thanh toán dựa trên blockchain. Ngày nay, phần lớn các công ty đều đã biết nắm lấy cơ hội này, chẳng hạn như Abra, Paycase và nhiều công ty khác ở Mỹ, Anh, Canada hoặc Trung Quốc.

10/ Mạng lưới quản trị

Mạng lưới quản trị dựa trên công nghệ blockchain là sự kết hợp của tất cả các tính năng và thuộc tính của 9 loại lưới GSN khác. Cuối cùng, mạng lưới quản trị blockchain nên cố gắng để trở nên toàn diện và giành được sự đón nhận tham gia của tất cả các nhóm liên quan. Mạng lưới nên trở thành một chế độ trọng dụng nhân tài, nghĩa là cộng đồng sẽ ủng hộ các đề xuất khả thi không quan tâm tới cấp bậc và địa vị của người đề xuất. Mạng lưới phải trở nên minh bạch, công khai tất cả các dữ liệu, tài liệu và biên bản các cuộc họp để kiểm tra. Cuối cùng, các quyết định cần được đưa ra bằng sự đồng thuận, càng nhiều càng tốt để đạt được tính hợp pháp khi đưa ra.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018

Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần VIII

1/ Mạng lưới tri thức

Chức năng chính của mạng lưới kiến thức là phát triển tư duy, nghiên cứu, ý tưởng và chính sách mới có thể giúp giải quyết các vấn đề toàn cầu. Người dùng thông thạo hơn và am hiểu hơn có thể tự bảo vệ mình khỏi việc bị lừa đảo, trộm cắp và để bảo vệ sự riêng tư của họ. Họ cũng có thể nhận ra giá trị đầy đủ của công nghệ đột phá này, có cơ hội nhận phần chia lớn hơn trong sự thịnh vượng toàn cầu và kết nối tài chính lớn. Các mạng lưới tri thức phải thúc đẩy để phát rtiển nền văn hóa của sự cởi mở, toàn diện, để các mạng lưới trở nên minh bạch và có sự tham gia của nhiều bên.

Liên hệ với blockchain: Các mạng lưới tri thức là điểm khởi đầu cho việc phổ biến các ý tưởng mới đến các mạng lưới GSN khác, và rộng ra là thế giới. Chúng là chìa khóa để phòng tránh những cạm bẫy và rào cản. Kiến thức sẽ giúp cho các bên liên quan có được những chủ trương hiệu quả hơn, cùng nhau tạo ra những chính sách và phổ biến thông tin quan trọng cho người dùng. Chia sẻ tri thức đồng thời thúc đẩy việc đối thoại hiệu quả với chính phủ. Theo Jerry Brito của Coin Center, bất kể vấn đề chính sách đặc biệt là gì, nếu các chính phủ “không hiểu rõ công nghệ và không nắm bắt được các hệ quả đi kèm, họ sẽ tự đi đến thất bại”. Nhiều người cho rằng cần phải tạo ra một không gian cho việc đề xuất, chia sẻ và thảo luận về các ý tưởng. “Cần có một diễn đàn đáp ứng được nhu cầu đó”, Tyler Winklevoss nói. Tổ chức Digital Currency Initiative của MIT là một mạng lưới kiến thức hàng đầu. Họ cố gắng tập hợp và thu hút sự chú ý của các viện nghiên cứu cũng như các trường đại học trên toàn cầu. Họ âm thầm tổ chức các buổi họp không chính thức như ngày hội lập trình viên ở San Francisco và New York. Trong những buổi gặp gỡ đó, kiến thức là ưu tiên hàng đầu. Blockchainworkshops.org là một tổ chức khác đã tập hợp được các bên liên quan để truyền bá kiến thức và những bài học quan trọng. Reddit, diễn đàn và cộng đồng trực tuyến nổi tiếng, cũng là nơi để người ta chia sẻ những kiến thức mới.

2/ Mạng lưới phân phối

Kiểu mạng này thực sự mang lại những thay đổi như ý, bổ sung thêm hoặc thậm chí vượt qua cả những nỗ lực của các tổ chức truyền thống. Ví dụ, ICANN thực hiện vai trò thiết yếu trong mạng lưới quản trị Internet, cung cấp các giải pháp dưới dạng tên miền.

Liên hệ với blockchain: Làm thế nào để chúng ta đảm bảo được rằng những thúc đẩy mà mạng lưới này mang lại sẽ tương thích với mô hình hợp tác phi tập trung trên diện rộng, giúp công nghệ sẵn sàng cho thời đại hoàng kim? Dường như chúng ta sẽ có một “thời điểm để đăng ký ICANN” trên blockchain, nơi các tổ chức đăng ký để được cung cấp các chức năng thiết yếu. Tuy nhiên, trong khi ICANN và nhiều loại mạng lưới GSN khác trong mạng lưới quản trị Internet là những tổ chức chỉ hoạt động ở Mỹ, các nhà tiên phong trong lĩnh vực blockchain nên tìm cách thúc đẩy các tổ chức này mở rộng phạm vi ra tầm quốc tế. Joichi Ito nói: “Tôi cho rằng ngay từ đầu nên tạo ra một cú hích lớn để việc quản trị vươn tầm quốc tế chứ không phải ở riêng nước Mỹ, bởi chúng tôi đã học được từ ICANN, rằng rất khó để tách khỏi nước Mỹ một khi bạn đã bắt đầu trở thành một phần của nó”. Liên minh Ứng dụng Pháp luật Tự động hóa (COALA) là một tổ chức toàn cầu thực hiện một số vai trò quan trọng: phổ biến kiến thức, tác động lên các chính sách, ủng hộ công nghệ blockchain và hỗ trợ sự phát triển cũng như ra đời của các ứng dựng dựa trên blockchain, tất cả đều vô cùng cấp thiết để từ đó ta có thể vượt qua các trở ngại lớn tiềm tàng.

3/ Mạng lưới chính sách

Đôi khi các mạng lưới tạo ra chính sách chính phủ, mặc dù trong đó các bên không thuộc chính phủ. Các mạng lưới chính sách hỗ trợ phát triển hoặc đề ra phương hướng cho chính sách, cho dù các chính phủ có hỗ trợ chúng hay không. Mục tiêu của các mạng lưới chính sách không phải là kiểm soát quá trình hoạch định chính sách của các chính phủ, mà là chuyển đổi phương thức đưa ra quyết định từ mô hình truyền tin phân cấp truyền thống sang mô hình tham vấn và hợp tác.

Liên hệ tới blockchain: Ngày nay, các mạng lưới chính sách mới đang nổi lên. Coin Center, một nhóm chính sách phi lợi nhuận ở Washington, D.C., tập trung vào năm lĩnh vực cốt lõi: cải tiến, bảo vệ người tiêu dùng, bảo mật, cấp phép và AML/KYC. Phòng Thương mại Số, một tổ chức thương mại tập trung vào thúc đẩy việc chấp nhận và sử dụng rộng rãi các loại tiền số. Liên hiệp Vương quốc Anh có Hiệp hội Tiền số riêng, Australia và Canada cũng lên tiếng bảo vệ cho ngành công nghiệp này. Với việc thuê John Collins, cựu cố vấn cấp cao của chính phủ Mỹ, Coinbase trở thành công ty đầu tiên có một nhà vận động chính sách thường trực. Những phát ngôn mạnh mẽ của những người quan trọng trong lĩnh vực chính sách được thống nhất và tạo động lực sẽ đảm bảo cho blockchain có nhiều cơ hội thực hiện tiềm năng của mình hơn. Ví dụ, ai cũng biết việc đào mỏ tiêu tốn rất nhiều năng lượng và biến đổi khí hậu là một vấn đề lớn. Những chính sách đem trên mình trách nhiệm sẽ phải đi một chặng đường dài để xây dựng một tương lai bền vững, và chính phủ không thể tự làm điều đó một mình.

4/ Mạng lưới vận động

Mạng lưới vận động có mục tiêu là thay đổi nghị trình hoặc chính sách của các chính phủ, các tập đoàn và các tổ chức khác. Internet đã giúp giảm thiểu chi phí hợp tác, và ngày nay thế giới đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của các mạng lưới vận động, chúng ngày càng mạnh mẽ, ngày càng trở nên toàn cầu hóa, ngày càng phi tập trung rộng rãi hơn, và có công nghệ phức tạp hơn bất cứ thứ gì chúng ta từng thấy.

Liên hệ tới blockchain: Các mạng lưới vận động trỗi dậy làm tan vỡ ảo tưởng của các tổ chức chính trị và dân sự truyền thống, khiến chúng phù hợp một cách logic với cộng đồng blockchain, bởi cộng đồng này đang tìm cách lật tẩy phương thức giải quyết vấn đề của những tổ chức truyền thống. Tuy nhiên, trong buổi sơ khai, các mạng lưới vận động vẫn phải coi chính phủ như một đối tác làm việc. Các mạng lưới vận động có mối liên hệ chặt chẽ với các mạng lưới chính sách, vì vậy không có gì đáng ngạc nhiên khi Coin Center và Phòng Thương mại Điện tử đi đầu trong lĩnh vực này. Chúng ta cũng có thể kể đến COALA, mạng lưới Digital Currency Initiative của MIT và những tổ chức khác. Vận động chính là yếu tố quyết định để mở rộng công nghệ blockchain. Nếu không có những người ủng hộ mạnh mẽ, những người dám đứng dậy đấu tranh cho các bên liên quan và quyền lợi của họ, các chính phủ và các tổ chức quyền lực khác có thể tìm cách dập tắt, xuyên tạc hoặc chiếm đoạt mạng lưới mở hùng mạnh này để đem về lợi thế độc quyền cho họ, một trở ngại nguy hiểm rình rập khác.

5/ Mạng lưới giám sát

Mạng lưới này giám sát các tổ chức để đảm bảo họ hành xử đúng đắn. Các vấn đề có thể trải rộng từ nhân quyền, tham nhũng, môi trường cho đến các dịch vụ tài chính. Trong quá trình này, họ lèo lái những cuộc tranh luận công khai, tăng tính minh bạch, và khuyến khích các thay đổi. Vai trò của cơ quan giám sát có mối liên hệ chặt chẽ với vai trò của các mạng lưới vận động và các mạng lưới chính sách. Các mạng lưới chính sách hợp tác với chính phủ để tạo nên những chính sách hiệu quả. Cơ quan giám sát đảm bảo rằng ngành công nghiệp vận hành đúng theo các chính sách, kiểm soát hiệu quả và tuân thủ quy định. Chính phủ lạm dụng lòng tin của công chúng cũng có thể bị điều tra và phải chịu trách nhiệm.

Liên hệ tới blockchain: Liên minh blockchain là sự hợp tác giữa các cơ quan hành pháp, các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức thương mại và nhóm tư nhân, đồng thời là mạng lưới vận động chính sách đích thực chưa từng có trước đây. Coin Center và Phòng Thương mại Số, với sự hỗ trợ từ Bitfury, Bitfinex, BitGo, Bitner, Bitstamp, Blockchain, Circle, Coinbase và các đối tác khác đã bắt tay với các cơ quan hành pháp như Bộ Tư pháp Mỹ, FBI, Sở Mật vụ, và Bộ An ninh Nội địa. Như chúng tôi đã nhấn mạnh, việc blockchain trở thành đồng phạm với tội phạm quy mô lớn là một trở ngại. Những cơ quan giám sát này cũng có vai trò quan trọng trong việc vận động chính sách. Sau những cuộc tấn công khủng bố ở Prais, một số cơ quan lập pháp, tư pháp và hành pháp châu Âu đã đổ lỗi cho bitcoin là nguồn tài chính cho bọn khủng bố. Liên minh blockchain lúc này đã kêu gọi mọi người hãy kiên nhẫn: Chúng ta sẽ không thay đổichỉ vì sợ hãi. Theo lời kêu gọi này, chúng tôi không biết mạng lưới này sẽ hiệu quả đến đâu, những có một điều chắc chắn là nếu không có chúng thì mọi thứ sẽ trở nên tồi tệ hơn, khi chính phủ đơn phương tiếp cận mọi sự việc. Khác với vai trò tự kiểm soát của các thành viên trong cộng đồng của một nhóm người hợp tác và thảo luận trên các diễn đàn và Reddit, một số ít các mạng lưới giám sát khác đã được tăng cường. Hợp tác với các cơ quan hành pháp là một sự khởi đầu thông minh, nhưng hệ sinh thái blockchain cần các tổ chức độc lập hoàn toàn, có thể là các cơ quan giám sát truyền thống như Tổ chức Ân xá Quốc tế và Tổ chức Theo dõi Nhân quyền để theo dõi các chính phủ, các tập đoàn và các tổ chức lớn khác. Nếu không, chúng ta sẽ có nguy cơ trở thành nạn nhân của một cạm bẫy khác: Blockchain sẽ trở thành một công cụ giám sát mới và mạnh mẽ được sử dụng bởi các chính phủ tham nhũng và vô đạo đức.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018

Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần VII

Hãy phân biệt rõ: quy định khác với quản trị. Quy định là luật pháp được xây dựng để kiểm soát hành vi. Quản trị là về quản lý, hợp tác và khuyến khích hành động vì lợi ích chung. Kinh gnhiệm cho thấy chính phủ nên tiếp cận các công nghệ về quy định một cách thận trọng, hành động như đối tác hợp tác của tất cả các lĩnh vực trong xã hội, thay vì là bàn tay sắt của luật pháp. Chính phủ phải tham gia như người tham gia trong hệ sinh thái quản trị từ dưới lên chứ không phải những kẻ hành pháp của một đế chế kiểm soát từ trên xuống.

Brito của Coin Center đã lập luận rằng chính phủ có vai trò của mình, nhưng họ nên thực hiện nó thật cẩn trọng. Ông ủng hộ giải pháp đa bên tham gia, với khởi đầu từ giáo dục: “Quốc hội tiếp xúc với cử tri, tại các cơ quan, qua các phương tiện truyền thông, trả lời bất cứ câu hỏi nào của họ và giữ liên lạc với những người thông thái có thể trả lời những câu hỏi của họ.

Khuôn khổ mới cho việc quản lý nhà nước bằng blockchain

Thay vì chỉ quản trị một cách đơn giản, các chính phủ có thể cải thiện thái độ của các ngành công nghiệp bằng cách khiến chúng minh bạch hơn và tăng cường sự tham gia của công dân – chứ không phải chỉ là thay thế bằng các quy định tốt hơn và bổ sung cho các hệ thống hiện có. Chúng tôi tin rằng các quy định và quản trị hiệu quả đến từ cách tiếp cận từ nhiều bên, nơi sự minh bạch và sự tham gia của công chúng được đánh giá cao hơn, được coi trọng hơn trong việc đưa ra quyết định. Lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại, các mạng lưới đa ngành và không thuộc nhà nước đang hình thành để giải quyết các vấn đề toàn cầu.

Trong những thập kỷ gần đây, có hai sự phát triển lớn đã cung cấp nền tảng cho một mô hình mới. Thứ nhất, sự xuất hiện của Internet đã tạo ra các phương tiện để giao tiếp, cống hiến tài nguyên, và phối hợp hành động cho các bên liên quan từ bé tới lớn đến từng các nhân. Chúng ta không còn cầu các uqan chức chính phủ tập trung mọi người để sắp xếp các mục tiêu và nỗ lực nữa. Thứ hai, các doanh nghiệp, các viện nghiên cứu, các tổ chức phi chính phủ và các bên liên quan không thuộc nhà nước khác đã có khả năng nắm giữ vai trò quan trọng trong các nỗ lực hợp tác toàn cầu. Không còn doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ, hoặc các bên có liên quan không thuộc nhà nước ngồi bàn ở rừng Bretton Woods. Ngày nay, các bên liên quan thường xuyên tham gia với các chính phủ để igải quyết các vấn đề trong mọi khía cạnh của xã hội – từ việc quản lý nguồn tài nguyên toàn cầu như Internet cho đến việc giải quyết các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu và nạn buôn bán người.

Sự kết hợp của những phát triển này đã kích hoạt mô hình mới. Đối với một danh sách dài những thách thức toàn cầu, những công ty tự hoạt động giờ đã có thể nhận được sự hợp tác đa quốc gia, quản trị và tự giải quyết vấn đề – và tiến triển nhannh hơn và mạnh hơn là những công ty hoạt động dựa vào chính phủ truyền thống.

Khi xem xét nền tảng cho một mạng lưới quản trị blockchain, chúng tôi đưa ra một số câu hỏi quan trọng và xây dựng một khuôn khổ để trả lời chúng:

+ Làm thế nào để chúng ta có thể thiết kế một mạng lưới quản trị như vậy?

+ Liệu chúng ta sẽ tạo ra một mạng lưới mới từ vạch xuất phát hay sẽ xây dựng tiếp từ hệ thống đã có để giải quyết những vấn đề kinh tế toàn cầu?

+ Nhiệm vụ của mạng lưới này là gì và liệu nó có sức mạnh để bổ sung và thực thi chính sách không?

+ Quản trị blockchain sẽ hoạt động theo lợi ích của ai và chịu trách nhiệm với ai?

+ Và quan trọng là, các nhà nước-quốc gia có thực sự sẽ nhường quyền cho một mạng lưới toàn cầu không?

Nói chung, hệ sinh thái quản trị Internet ẩn chứa rấ tnhiều bài học. Nó đã trở thành nguồn lực toàn cầu trong một khoảng thời gian ngắn đáng kinh ngạc, mà công lớn thuộc về sự lãnh đạo và quản trị mạnh mẽ của cộng đồng mặc cho những thế lực chống đối nó.

Vậy ai là người quản trị Internet thế hệ đầu tiên và bằng cách nào? Một hệ sinh thái rộng lớn cảu các công ty, các tổ chức xã hội dân sự, các nhà phát triển phần mềm, các nhà khoa học và các chính phủ, cụ thể là chính phủ Mỹ theo hình thức mở, phi tập trung và hợp tác, thứ chúng ta không thể so sánh với hệ thống phân quyền-và-kiểm soát hay những khuôn khổ cũ. Không có chính phủ hoặc nhóm chính phủ nào kiểm soát Internet hay các tiêu chuẩn của nó, dù từng có một vài cơ quan chính phủ Mỹ từng tài trợ cho Internet.

Trong những ngày đầu của Internet, các chính phủ đã cho thấy cả sự hạn chế lẫn tầm nhìn xa trông rộng của họ. Sự hạn chế được thể hiện qua cách giới hạn các quy định và kiểm soát trong suốt quá trình phát triển của Internet. Họ cho thấy tầm nhìn xa trông rộng bằng cách cho phép hệ sinh thái phát triển trước khi áp dụng các quy tắc và quy định. Mạng lưới đa quyền này phục vụ cho Internet, nhưng chúng ta cần nhận ra rằng các quy định sẽ có vai trò lớn hơn cho các công nghệ blockchain. Trong khi Internet dân chủ hóa thông tin, thì blockchain dân chủ hóa giá trị và sẽ gây ảnh hưởng tới phần cốt lõi của các ngành công nghiệp truyền thống như ngân hàng. Rõ ràng các quy định sẽ có vai trò để đảm bảo rằng người tiêu dùng và công dân được bảo vệ. Tuy nhiên, nghiên cứu của chúng tôi cho thấy mô hình quản trị Internet là một khuôn mẫu tốt.

Mọi người vẫn đau đầu với câu hỏi về việc cộng đồng quản trị Internet cũ có khả năng lãnh đạo mới nhiều ít đến đâu. Vint Cerf, nhà đồng sáng lập Internet và là người dẫn đầu trong việc thành lập Hiệp hội Internet và Tổ chức công tác Kỹ thuật Internet (nơi đã tạo ra hầu hết các tiêu chuẩn Internet quan trọng), gợi ý rằng việc tạo ra một nhóm lợi ích BOF (Birds of a Feather – những người cùng quan tâm tới một vấn đề) trong nhóm IETF chính là một điểm khởi đầu tốt cho blockchain. Ban đầu, nhiều tổ chức tham gia quản trị Internet xem tiền số và các công nghệ blockchain là những thứ nằm ngoài phạm vi của họ, nhưng điều đó đang dần thay đổi. Tổ chức World Wide Web Consortium, W3C, đã ưu tiên thực hiện việc thanh toán trên web, và blockchain là trọng tâm của cuộc thảo luận đó. Ngoài ra, Diễn đàn Quản trị Internet (IGF) đã tổ chức các buổi hội nghị về blockchain và bitcoin, nơi các thành viên đã tìm ra các khung quản trị phân bố phi tập trung có thể được thực hiện bởi công nghệ này. Ranh giới giữa cái cũ và cái mới rất lỏng lẻo và nhiều nhà lãnh đạo trong mạng lưới quản trị Internet, chẳng hạn như Pindar Wong, nhà tiên phong về Internet, cựu Phó Chủ tịch của ICANN và ủy viên của Hiệp hội Internet, đang trở thành những nhà lãnh đạo hiệu quả nhất trong việc quản trị trên blockchain.

Mạng lưới quản trị mới sẽ như thế nào? Có 10 loại mạng lưới GSN. Mỗi loại là sự kết hợp của các công ty, các chính phủ, các tổ chức phi chính phủ, các nhà nghiên cứu, các nhà phát triển và các cá nhân. Không ai trong số họ bị kiểm soát bởi các chính phủ hoặc các tổ chức chính phủ như Liên hợp quốc, Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng Thế giới, hay nhóm G8. Tất cả sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc lãnh đạo và quản lý công nghệ blockchain.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018

Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần VI

Các ngân hàng trung ương ở khắp nơi đang ra sức đi tìm câu trả lời cho câu hỏi đó. Carolyn Wilkins, Phó Thống đốc ngân hàng Canada và là một nhân viên ngân hàng kỳ cựu đã nói với chúng tôi, “Chúng tôi tin tưởng vào luận thuyết hiện tại của mình, nhưng chúng tôi cũng hiểu các luận thuyết đều có thời hạn sử dụng riêng: Chúng sẽ hoạt động tốt trong vài năm, rồi sua đó bắt đầu chệch choạc. Người ta có thể chỉnh sửa những vấn đề cơ bản, nhưng dần dần, họ sẽ cần chuyển sang một luận thuyết khác”. Bà tin rằng blockchain có thể làm nên chuyện. “Chúng ta rất dễ bị cuốn hút bởi sự biến đổi. Công nghệ này đang được sử dụng theo những cách khiến người ta liên tưởng tới mọi chức năng mà ngân hàng trung ương có”, bà nói.

Ben Bernanke, cựu chủ tịch FED, nói rằng vào năm 2013, công nghệ blockchain “có thể thúc đẩy hệ thống thanh toán nhanh hơn, an toàn hơn và hiệu quả hơn”. Hiện nay, cả FED lẫn Ngân hàng Anh (cũng như các ngân hàng trung ương chưa thể hiện lập trường khác) đều có những nhóm nghiên cứu công nghệ này.

Để hiểu tại sao các ngân hàng trung ương lại quan tâm tới blockchain nhiều đến thế, trước tiên chúng ta hãy xác định chức năng của ngân hàng trung ương. Nói chung, những tổ chức quyền này có 3 vai trò chính. Một là, họ quản lý chính sách tiền tệ bằng cách ấn định lãi suất và kiểm soát nguồn cung tiền trong những trường hợp đặc biệt, họ sẽ trực tiếp bơm vốn vào hệ thống. Hai là, họ duy trì nỗ lực ổn định cho cả nền tài chính. Tức là họ hoạt động với tư cách chủ ngân hàng cho chính phủ và với các ngân hàng trung gian trong hệ thống tài chính, họ chính là nguồn cho vay cuối cùng. Cuối cùng, các ngân hàng trung ương thường san sẻ gánh nặng với cách tổ chức nhà nước trong việc lập pháp và giám sát hệ thống tài chính, đặc biệt là hoạt động của các ngân hàng trung gian trong việc xử lý các khoản tiết kiệm và cho các khách hàng trung cấp vay. Đương nhiên, tất cả các vai trò này đều có quan hệ và phụ thuộc lẫn nhau.

Hãy nói tới vai trò ổn định tài chính trước. “Là ngân hàng trung ương, chúng tôi có vai trò là nguồn tiền dự trữ cuối cùng để đảm bảo tính thanh khoản. Chúng tôi thực hiện điều đó bằng CAD. Vì vậy, CAD là nguồn thanh khoản quan trọng cho hệ thống tài chính Canada”, Wilkins nói. Nếu các giao dịch sử dụng loại tiền tệ khác, như bitcoin, thì sẽ ra sao? “Khả năng cung cấp nguồn cho vay cuối của chúng tôi sẽ bị hạn chế”. Giải pháp ư? Các ngân hàng trung ương đơn giản là bắt đầu chuyển sang dự trữ bằng bitcoin, như họ vẫn làm với các loại tiền khác, thậm chí với cả tài sản như vàng. Họ cũng có thể yêu cầu các tổ chức tài chính cất giữ dự trữ tại ngân hàng trung ương bằng những đồng tiền không phải của chính phủ. Những khoản dự trữ đó sẽ cho phép ngân hàng trung ương thực hiện vai trò quản lý tiền tệ với cả tiền tệ pháp định và mã hóa. Khá cẩn trọng phải không?

Khi xét đến tính ổn định tài chính liên quan tới chính sách tiền tệ, Wilkins nói, “Sự tham gia của tiền điện tử [trong chính sách tiền tệ] còn phụ thuộc vào cách nó được định giá”. Trong một bài phát biểu gần đây, bà đề xuất rằng “tiền điện tử”, như cách bà gọi tên loại tiền này, có thể được chính phủ định giá như một loại tiền quốc gia hoặc như tiền mã hóa. Bà cho rằng tiền điện tử được định giá theo CAD sẽ giúp ngân hàng trung ương dễ quản lý hơn. Nếu có chuyện gì xảy ra, nó sẽ giúp ngân hàng trung ương phản ứng nhanh chóng hơn. Rất có thể, chúng ta sẽ thấy sự kết hợp của cả hai loại: Ngân hàng trung ương sẽ giữ và quản lý loại tiền thay thế có nền tảng blockchain như cách họ vẫn dự trữ ngoại tệ và khám phá ra cách chuyển đổi tiền pháp định sang thứ gọi là tiền điện tử thông qua sổ cái có nền tảng blockchain. Thế giới mới đó sẽ khác hiện tại rất nhiều.

Vậy còn vai trò đặt ra luật lệ, quy định và giám sát của ngân hàng trung ương? Họ có quyền lực khá lớn trong nước, nhưng không hoạt động ngầm. Họ phối hợp và hợp tác với các ngân hàng trung ương và tổ chức quốc tế khác như Hội đồng Ổn định Tài chính, Ngân hàng Thanh toán Quốc tế, Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Ngân hàng Thế giới,… Chúng ta cần sự hợp tác toàn cầu mạnh mẽ hơn để giải quyết các vấn đề liên quan tới blockchain. Hiện nay, các ngân hàng trung ương đang đặt ra nhiều câu hỏi rất quan trọng. Carolyn Wilkins nói, “Nói rằng luật lệ và quy định phải đáp ứng được vấn đề thì dễ, nhưng vấn đề là gì cơ chứ? Sự cải cách mà chúng ta muốn là thứ gì?” Có những câu hỏi lớn cần giải quyết hiệu quả hơn trong môi trường hội nhập.

Bretton Woods là một hình mẫu tốt. Làm thế nào khi các tư tưởng lớn gặp nhau và không được chỉ đạo trong các căn phòng kín đầy mùi thuốc lá nữa mà ở trên một diễn đàn mở với các bên liên quan hết sức đa dạng, trong đó có tổ chức tư nhân, cộng đồng công nghệ và các tổ chức nhà nước có thể tham gia? Wilkins phát biểu, “Ngân hàng Canada làm việc với các ngân hàng trung ương khác để hiểu về công nghệ này cũng như ý nghĩa của nó. Chúng tôi đã đàm luận cùng rất nhiều ngân hàng trung ương và học viện cũng như những người từ tổ chức tư nhân”.

Quả thế, câu chuyện về các ngân hàng trung ương đã để lộ một vấn đề lớn hơn: Các chính phủ thường không biết phải làm gì trước một thế giới đang thay đổi quá nhanh. Các chủ ngân hàng trung ương chắc chắn có quan điểm rất đáng được quan tâm, nhưng họ nên quan sát các bên liên quan trong mạng lưới và những ngân hàng trung ương khác trên thế giới để chia sẻ ý tưởng, hợp tác trong vấn đề lãnh đạo nội bộ và thúc đẩy tiến trình.

Quy định và quản trị

Để chắc chắn, giá trị và tiền bạc là hai khái niệm đã khác biệt so với thông tin truyền thống. Chúng ta đang nói về các khoản tiết kiệm, hưu trí, sinh kế, công ty, danh mục đầu tư cổ phiếu, nền kinh tế, những thứ ảnh hưởng đến tất cả mọi người. Chẳng phải chúng ta đều cần luật lệ và quy định, cần chúng được cập nhật nhanh chóng sao? Liệu chính phủ có thể và nên kiềm chế khi đối mặt trước những thay đổi rung trời chuyển đất sắp đến?

Các thay đổi quan trọng làm bộc lộ giới hạn của chính phủ trong thời đại mà sự đổi mới diễn ra chóng vánh. Ví dụ, cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 cho thấy tốc độ và mức độ phức tạp của hệ thống kinh tế toàn cầu trong việc lập pháp theo phương pháp tập trung truyền thống và khả năng thực thi kém hiệu quả. Nhưng các luật lệ và quy định mạnh hơn cũng không phải là thuốc chữa. Các chính phủ không thể trông mong bản thân có thể tiên lượng và đặt quy định lên mọi góc của thị trường tài chính, công nghệ, hay kinh tế, bởi đơn giản có quá nhiều yếu tố, đổi mới, và sản phẩm. Nếu có thể thì kinh nghiệm quá khứ đã cho thấy điều các chính phủ có thể làm là thực hiện minh bạch để làm gương và tạo ra thay đổi. Chính phủ có thể yêu cầu các ngân hàng trung gian hành động, ví dụ như, minh bạch trên các trang web, để công dân và các thành phần khác đóng góp dữ liệu của chính mình và quan sát. Các công dân cũng có thể giúp thực thi luật lệ và quy định, chẳng hạn như bằng cách thay đổi thói quen mua sắm, hoặc tự trang bị thông tin cho mình, tổ chức các chiến dịch công khai vạch trần tên tuổi những kẻ phạm luật.

Đương nhiên, các chính phủ phải là nhân tố chủ chốt quan trọng nhất và giữ vai trò lãnh đạo trong quản trị. Họ phải thừa nhận vai trò của mình trong quản lý blockchain sẽ không giống vai trò truyền thống của họ với các chính sách tiền tệ và luật lệ tài chính. Trong hàng thiên niên kỷ, các quốc gia luôn độc quyền về tiền bạc. Điều gì sẽ xảy ra khi “tiền” không được độc quyền ban hành bởi một cơ quan trung ương mà thay vào đó được tạo ra (ít nhất một phần) bởi một mạng lưới phi tập trung ngang hàng toàn thế giới.

Tuy nhìn chung mọi việc có vẻ khá tích cực, nhưng cách phản ứng của Mỹ đôi lúc khá mâu thuẫn. “Ở Mỹ, có một điều mà từ Quốc hội tới các cơ quan hành pháp và các cơ quan khác trong lực lượng hành pháp đều biết, đó là công nghệ này có phương pháp sử dụng nghiêm túc và đúng luật”, Jerry Brito nhận xét. Trên thực tế, bằng thiết kế tự nhiên và tổ chức tốt, Internet đã cho chúng ta thấy rằng nước Mỹ không chỉ khoan dung mà còn chào đón sự đổi mới bứt phá các ranh giới. Nó cũng phong tỏa sự đổi mới trong vòng xoáy của luật lệ và quy định – một số có thể bị định hướng sai và chắc chắn là được đưa ra quá vội vàng.

Rủi ro của việc ra luật quá vội vàng – trước khi hiểu rõ bản chất – có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Ở nước Anh thời nữ hoàng Victoria, thứ gọi là đầu máy tự lái (hay xe tự động) bị luật pháp quy định phải có một người đi bộ đằng trước vẫy cờ đỏ để cảnh báo người qua đường và ngựa về sự xuất hiện của cỗ máy kỳ lạ này. Steve Beauregard, Giám đốc Điều hành của GoCoin, một công ty hàng đầu trong ngành này, đã nói thế này về sai lầm khi điều chỉnh luật quá sớm: “Khi các trang web lần đầu xuất hiện, các nhà quản lý đã cố xác định chúng thuộc thể chế luật pháp nào. Có người đã nảy ra ý yêu cầu những người lập và sở hữu trang web phải có giấy phép truyền tải băng thông phát thanh, vì họ đang truyền tin qua sóng. Bạn có thể tưởng tượng ra việc phải có giấy phép truyền tải băng thông phát thanh để có thể lập trang web không?” May là điều đó chưa bao giờ xảy ra.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018

Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần V

Mặc dù thế, Lawsky vẫn có nhiều việc phải làm. Khi xem xét đạo luật hiện hành, ông nhận thấy còn nhiều thiếu sót đáng tiếc. Ban đầu, cơ quan nhà nước muốn quản lý loại công nghệ này bằng cách áp dụng quy định từ thời Nội chiến. Những quy định giao dịch tiền đó không thể áp dụng cho kiểu công nghệ số như Internet được, chưa kể đến tiền mã hóa hay an ninh mạng. Ông nói: “Càng học nhiều, tôi càng thích thú khi hiểu được công nghệ này có sức mạnh như thế nào. Tôi nhận ra rằng dần dà chúng ta có thể xây dựng vô số ứng dụng và nền tảng dựa trên công nghệ này”. Nếu ông “có thể điều chỉnh luật để đảm bảo những hành vi xấu xa không xảy ra và cùng lúc không kiểm soát bitcoin quá chặt chẽ thì chúng ta sẽ nắm chắc trong tay cơ hội góp phần phát triển một hình thức công nghệ mạnh mẽ, với khả năng tạo ra những thay đổi đáng kể trong hệ thống hiện nay”. Lawysky kết luật: “Có thể chúng ta cần một khung pháp lý mới để giải quyết hình thức công nghệ này chăng?”. Dự luật BitLicense của ông cho rằng đầu tiên chúng ta phải có nỗ lực đưa ra nhiều góc nhìn pháp lý về ngành công nghiệp này. Dù đây là lĩnh vực pháp lý gây tranh cãi, bitcoin đã cho thấy thậm chí những quy định tâm huyết nhất cũng có thể gây ra hậu quả ngoài mong muốn. Khi BitLicense bắt đầu có hiệu lực thì rất nhiều công ty như Bitfinex, GoCoin và Kraken tại New York đều buộc phải từ bỏ thị trường này. Nguyên nhân chính là vì họ cho rằng chi phí ngăn cấm quá cao. Một số đơn vị tiếp tục đầu tư là những công ty có vốn lớn và đã có mặt trên thương trường lâu năm.

Những biến chuyển như cải thiện sai sót và bảo vệ người tiêu dùng đều là những lợi ích quan trọng. Các sàn giao dịch được cấp phép như Gemini vẫn có chỗ đứng có lẽ là nhờ nhóm khách hàng là các cơ quan hiểu rằng Gemini cũng đã có cơ chế quản lý như những ngân hàng. Nhưng với ít đối thủ cạnh tranh hơn, liệu BitLicense có hạn chế đổi mới và phá hoại sự phát triển hay không? Brito tranh luận rằng BitLicense sai lầm ở chỗ nó đã áp dụng giải pháp cũ cho vấn đề mới. Ông trích dẫn quy định của BitLicense rằng nếu muốn quản lý quỹ tiền tệ của người dùng thì phải có giấy phép. “Với bitcoin và những loại tiền mã khóa khác, chúng ta cần những công nghệ như đa chữ ký – lần đầu tiên khái niệm phân chia kiểm soát được đưa ra giới thiệu. Nếu 3 người có cùng chìa khóa tới một địa chỉ đa chữ ký thì cần 2 người trong số đó xác nhận ai sẽ có quyền quản lý quỹ tiền này?” Trong trường hợp đó, khái niệm quản lý một lần nữa được chỉ rõ ràng trong luật.

“Tôi tin rằng 5 – 10 năm nữa chúng ta sẽ được chứng kiến giai đoạn bùng nổ và thú vị nhất trong lịch sử hệ thống tài chính”, Lawsky chia sẻ. Ông đã từ chức tại NYDFS để tiếp tục giải quyết những vấn đề quan trọng tại trung tâm của lĩnh vực năng động này. “Tôi rất hài lòng nếu được dành thời gian cống hiến cho những điều mà tôi tin tưởng. Lĩnh vực này sẽ tạo ra một kỷ nguyên của thay đổi, năng động và đầy thú vị… Bạn đang nắm trong tay thế giới công nghệ không có nhiều quy tắc khác hẳn với hệ thống tài chính quy củ nhất trên thế giới. Chẳng ai biết rồi sẽ có chuyện gì xảy ra nữa”, ông nói. “Mọi chuyện sẽ được giải quyết ổn thỏa trong vòng 5 – 10 năm nữa và tôi muốn được tận mắt chứng kiến sự kiện ấy”.

Ngài Thượng nghị sĩ muốn thay đổi thế giới

Vào tháng 6 năm 2015, Thượng Nghị sị người Canada rất ngạc nhiên khi Ủy ban Ngân hàng và Thương mại công bố một báo cáo chi tiết và tâm huyết với tiêu đề “Tiền số: Loại tiền không tung được”. Sau khi nhận được phản hồi tổng hợp từ rất nhiều các bên liên quan trong hệ sinh thái blockchain, báo cáo một lần nữa chỉ ra chi tiết nguyên nhân chính phủ nên nắm lấy thời cơ của công nghệ blockchain.

“Đây có thể là thế hệ Internet tiếp theo”, Doug Black, Thượng Nghị sĩ người Canada đến từ Calgary, Alberta, chia sẻ. Ông cũng là người đóng góp chủ yếu vào bản báo cáo này. “Công nghệ này có thể là thế hệ tivi, điện thoại tiếp theo. Chúng tôi muốn thông báo cho tất cả mọi người ở trong và ngàoi nước biết rằng chúng ta ủng hộ phương thức cải tiến và tự chủ này”. Giống như Ben Lawsky, Black là một luật sư kỳ cựu. Ông gây dựng sự nghiệp từ ngành dầu mỏ quốc gia. Ông sở hữu công ty luật danh tiếng hàng đầu đất nước, chuyên làm việc với những công ty sản xuất dầu và khí đốt. Tuy nhiên, Thượng Nghị sĩ Black khác Lawsky ở một điểm, ông miễn cưỡng chấp nhận việc áp dụng những quy định mới. “Chính phủ tốt nhất nên tránh ra một bên!” Black nói với chúng tôi. Với tư cách là thành viên nhóm Thượng Nghị sĩ Canada, Black và các đồng nghiệp không có vai trò làm luật chính thống nhưng họ có thể hướng trung tâm dư luận vào những vấn đề quan trọng bằng cách ban hành hướng dẫn hoặc đề xuất với chính phủ. Dù ngài Thượng Nghị sĩ Canada tầm 60 tuổi này không phải là người duy nhất có khả năng nắm bắt thời cơ của loại hình công nghệ cao cấp này. Nhưng đó lại là những gì họ đã làm.

Nghiền ngẫm về quá trình ấy, Black vẫn còn bận tâm, “Làm thế nào chúng ta có thể tạo ra một môi trường khuyến khích cải cách thay vì làm thui chột nó?… Chính phủ không mấy khi nhìn nhận đúng đắn ngay từ đầu”. Theo Black, các chính phủ “có xu hướng quan tâm đến việc duy trì kiểm soát và tối thiểu hóa rủi ro”. Black công nhận những rủi ro mà bất cứ loại hình công nghệ mới nào cũng có thể đem lại cho người tiêu dùng và giải thích thêm, “Rủi ro tồn tại ở mọi nơi; kể cả với tiền pháp định. Chúng ta có thể kiểm soát rủi ro ở một mức độ nào đó nhưng hãy tạo ra một môi trường thuận lợi cho công cuộc đổi mới”. Với bản báo cáo này, Black tin rằng họ đã đạt được mục đích của mình.

Báo cáo đã đưa ra một số khuyến nghị, trong đó có hai điểm nổi bật. Đầu tiên, chính phủ Canada nên bắt đầu sử dụng blockchain trong tương tác với người dân. Black phát biểu, “Blockchain là một công cụ bảo vệ dữ liệu bí mật tốt hơn rất nhiều”; vì thế, “chính phủ nên tận dụng công nghệ này, đây sẽ là một thông điệp mạnh mẽ”. Đây là một tuyên bố hùng hồn: Nếu bạn muốn trở thành trung tâm của công cuộc đổi mới và là nhà tiên phong trong lĩnh vực của mình, bạn phải nói đi đôi với làm và bắt đầu đổi mới chính bản thân mình.

Khuyến nghị thứ hai còn đáng ngạc nhiên hơn: Chính phủ nên có những bộ luật thân thiện hơn. Đây là nhận định từ một số nhân vật nổi tiếng trong giới luật gia chuyên nghiệp có quan tâm tới công nghệ blockchain. Aaron Wright đến từ trường Luật Cardozo, Đại học Yeshiva luôn ủng hộ những bộ luật “cảng an toàn”, cho phép những nhà cải cách tiếp tục đổi mới trong điều kiện ít phải chịu sự quản lý của luật pháp nhất cho tới khi công nghệ phát triển. Josh Fairfield từ trường Luật Đại học Washington and Lee đã nói, “Chúng ta cần những quy định vận hành như công nghệ – khiêm nhường, mang tính thực nghiệp và được lặp đi lặp lại.

Các ngân hàng trung ương trong nền kinh tế phi tập trung

Tài chính là ngành nghề có tuổi đời lâu nhất nhì, nhưng ngân hàng trung ương lại là một hiện tương tương đối hiện đại. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED), ngân hàng trung ương quyền lực nhất, mới tổ chức lễ kỷ niệm 100 năm vào năm 2013. Các ngân hàng trung ương trong lịch sử còn non trẻ của mình đã trải qua nhiều lần tái sinh, lần cuối cùng là cuộc chuyển đổi vĩ đại từ chế độ bản vị vàng sang hệ thống tỷ giá thả nổi của tiền pháp định. Vì hệ thống tiền số đang thách thức vai trò của các ngân hàng trung ương trong nền kinh tế, nên chúng ta có thể sẽ coi các ngân hàng trung ương là đối trọng đối với công nghệ blockchain. Tuy nhiên, suốt những năm qua, các chủ ngân hàng này đã cho thấy nguyện vọng đổi mới của chính họ. FED đã tiên phong trong lĩnh vực thanh toán bù trừ điện tử bằng cách tôn vinh hệ thống Thanh toán Bù trừ Tự động trong thời kỳ mà tất cả tiền mặt đều được thanh toán và bù trừ thủ công. Giống như các ngân hàng trung ương khác, FED đã phải tiến hành thử nghiệm. Họ chấp nhận những chính sách phi chính thống và chưa được kiểm nghiệm, như chương trình nới lỏng định lượng nổi tiếng (hay tai tiếng) nhất được sử dụng trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, khi họ sử dụng loại tiền đúc mới để mua các tài sản tài chính như trái phiếu chính phủ với phạm vi chưa từng có.

Không có gì đáng ngạc nhiên, các ngân hàng trung ương đã lường tới và hiểu được tầm quan trọng của công nghệ blockchain đối với hoạt động kinh tế của họ. Có hai lý do cho quan điểm lãnh đạo này. Đầu tiên là, công nghệ này đã giới thiệu một công cụ mới hữu hiệu trong việc cải thiện dịch vụ tài chính, có tiềm năng lật đổ nhiều tổ chức tài chính và tăng cường hiệu năng của các ngân hàng trung ương trong nền kinh tế toàn cầu.

Điều thứ hai còn quan trọng hơn, blockchain đặt ra câu hỏi về việc tại sao các ngân hàng trung ương cần tồn tại. Làm thế nào họ có thể thực hiện hiệu quả vai trò của mình trong thị trường toàn cầu khi có một hoặc nhiều loại tiền mã hóa nằm ngoài tầm kiểm soát của họ? Dù sao thì chính sách tiền tệ mới là đòn bẩy quan trọng để quản lý nền kinh tế, đặc biệt là trong giai đoạn khủng hoảng của các ngân hàng trung ương. Chuyện gì sẽ xảy ra khi xuất hiện một loại tiền không phải do chính phủ phát hành nhưng lại tồn tại khắp thế giới và trở thành một phần của mạng lưới phân phối?

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018

Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần IV

Nữ quyền trong blockchain

Như chúng ta đã thấy, nam giới có mặt đông đảo trong phong trào blockchain. Trong công nghệ và kỹ thuật, nam giới vẫn áp đảo số lượng nữ giới. Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều phụ nữ học rộng tài cao đã và đang thành lập, quản lý nhiều công ty trong lĩnh vực này như: Blythe Masters, Giám đốc Điều hành của Công ty Cổ phần Tài sản Số; Cindy McAdam, Chủ tịch Xapo; Melanie Shapiro, Giám đốc Điều hành của Case Wallet; Joyce Kim, Giám đốc Điều hành Quỹ Phát triển Stellar; Elizabeth Rossiello, Giám đốc Điều hành kiêm nhà sáng lập BitPesa; và Pamela Morgan, Giám đốc Điều hành Giải pháp Chìa khóa Thứ ba. Đa phần họ đều cho rằng nền công nghiệp này tạo cơ hội như nhau cho cả nam và nữ giới, tương tư như với đầu tư mạo hiểm vào blockchain. Cựu giám đốc phát triển kinh doanh của BitGo, Arianna Simpson, hiện đang là một nhà đầu tư vào thị trường này. Jalak Jobanputra cũng là một nhà đầu tư đa vốn vào loại hình công nghệ phi tập trên trên.

Phụ nữ đã dẫn đầu trong quá trình điều hành và quản lý nguồn lực toàn cầu này.

Primavera De Filippi là thành viên giảng dạy tại Trung tâm Berkman thuộc trường Đại học Harvard, kiêm nghiên cứu viên lâu năm tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Paris. Bà là người ủng hộ công nghệ blockchain không mệt mỏi và là một trong những học giả thông thái, có tiếng nói nhất trong lĩnh vực này. De Filippi là một nhà tổ chức, thành viên sáng lập và người khởi xướng đối thoại trong hệ sinh thái công nghệ này. Một hành viên có tiếng nói khác trong nền công nghiệp này là Constance Choi. Bà từng là luật sư và giờ là doanh nhân. Cùng với Choi, De Filippi đã tổ chức hàng loạt những khóa học blockchain tại Harvard, MIT và Stanford cũng như London, Hong Kong và Sydney. Họ đã giới thiệu nhiều cổ đông lớn trong ngành công nghiệp và cùng mở rộng tranh luận về vấn đề này. Chẳng có giới hạn nào hết và những sự kiện như thế thu hút hàng triệu người từ những nền văn hóa, với những thuyết sách và niềm tin khác nhau.

Elizabeth Stark là một ngôi sao quản lý mới nổi nữa. Giáo sư trường Luật Yale này đã trở thành người đi đầu trong nền công nghiệp. Sự nghiệp của Stark rất giống Dawn Song, một người phụ nữ quyền lực khác, là đồng nghiệp của MacArthur và là giáo sư khoa học máy tính tại Berkeley đồng thời cũng là chuyên gia trong bảo mật mạng. Stark có nền tảng học vấn nổi trội đồng thời sở hữu tham vọng khác người. Bà đã thành lập Scaling Bitcoin, quy tụ nhiều nhà phát triển, chuyên gia trong ngành công nghiệp, các lãnh đạo có đầu óc, công chức chính phủ và biết bao cổ đông ở Montreal. Được đánh giá là “tổ chức có tầm quan trọng lớn” trong thị trường, Scaling Bitcoin đã giải quyết khúc mắc trong tranh luận về kích thước block. Hiện tại, bà cũng là một doanh nhân thành đạt, đang hợp tác để phát triển Mạng lưới Bitcoin Lightning nhằm giải quyết vấn đề mở rộng của blockchain.

Cựu nhà báo và phóng viên truyền hình Perianne Boring là người sáng lập ra Phòng Thương mại Điện tử (CDC). Đây là hiệp hội buôn bán tại thủ đô Washington D.C. Chỉ trong vòng 1 năm, CDC đã tập hợp được một ủy ban gồm những thành viên giàu hiểu biết (như Blythe Masters, James Newsome, George Gilder). Bà cho biết phong trào này cần “những thành phần cốt cán tại Washington để tiến hành đối thoại với chính phủ”. Với nền tảng sẵn có trong ngành báo, Boring tập trung vào việc gửi gắm thông điệp, khẳng định vị trí và nâng cao tên tuổi. Bà cho biết tổ chức của mình “cởi mở với bất kỳ cá nhân nào cam kết phát triển cộng đồng”. Hiện tại, CDC là cơ quan có tiếng nói đi đầu trong chính sách, biện luận và kiến thức trong hệ sinh thái quản lý blockchain đang phát triển này.

Ngày càng có nhiều nhà lãnh đạo tiến hành vận động hành lang trong quản lý, một hành động cần kíp và không sớm hay muộn sẽ phải xảy ra. Khi nói về công nghệ quản lý blockchain, chúng ta không hoàn toàn đề cập đến quy định. Ví dụ, chúng ta có nhiều cơ chế ràng buộc nghiêm ngặt trong sử dụng quy định để quản lý một nguồn lực toàn cầu quan trọng. Như Joichi Ito từng nói, “Bạn có thể điều hành các mạng lưới, các hoạt động nhưng không thể kiểm soát phần mềm”. Vậy nên, quy định chỉ là một trong rất nhiều các yếu tố. Blockchain không giống Internet vì tiền tệ khác với thông tin. Blythe Masters vốn là một người thông thạo giới tài chính Phố Wall và hiện đang là thành viên tiên phong trong lĩnh vực blockchain. Bà bày tỏ sự lo lắng: “Các tổ chức mới đơn thuần chỉ làm những việc mà nhiều đơn vị không thực hiện nổi bởi họ còn phải chịu sự ràng buộc từ các quy định nhưng họ cần cẩn thận suy nghĩ về nguyên nhân, mục đích khiến các quy định này tồn tại trước khi kết luận rằng để mặc người tiêu dùng tiếp cận các hoạt động tài chính vô nguyên tắc là việc đúng đắn”. Cuối cùng, chúng ta không tranh luận về hình thái xã hội mong muốn mà bàn bạc cơ hội để những lãnh đạo chèo lái một nguồn lực quan trọng toàn cầu.

Câu chuyện cảnh báo về quy định trên blockchain

Cựu giám sát dịch vụ tài chính tại bang New York (NYDFS), Benjamin Lawsky, từng là một trong những nhân vật quyền lực nhất ngành ngân hàng nước Mỹ. Với người dân Washington, Lawsky được biết đến với những bức ảnh tự sướng vào rạng sáng khi đi bộ quanh thành phố hàng ngày. Nhưng với các ông lớn thuộc Phố Wall, ông là kiểu người nóng nảy, can trường và rất tham vọng (chưa nói đến tính hăng hái thái quá). Ông thường xuyên tranh chấp với bất kỳ ngân hàng nào có thái độ làm việc yếu kém và đòi cho bằng được những gì ông đáng được hưởng.

Được bổ nhiệm bởi một người bạn và cũng là đồng minh chính trị lâu năm – Thống đốc Andrew Cuomo, Lawsky là người đầu tiên giữ chức vụ giám sát cấp cao của toàn bộ các ngân hàng đặc quyền của bang. Năm 2012, sau 1 năm làm việc, ông được báo chí ca ngợi khi NYDFS đạt được thỏa thuận trị giá 340 triệu USD với ngân hàng Standard Chartered PLC của Anh nhờ xử lý thành công các giao dịch từ Iran với tổng trị giá 250 triệu USD. Tại thời điểm đó, Mỹ và các nước EU đều nghiêm cấm tiến hành hoạt động này. Trong quá trình đó, NYDFS đã thông tin cho Bộ Tư pháp khi cơ uqna này cũng đang truy cứu những vi phạm tương tự. Với những ai cho rằng quy định ngân hàng còn nhiều lỏng lẻo thì ông được ví với hình mẫu một vị cảnh sát trưởng của thị trấn, một lãnh đạo can trường và một nhà cải tổ của nền công nghiệp bát nháo này. Với các ngân hàng, ông nhanh chóng trở thành Kẻ thù chung số Một. Và Lawsky chỉ mới bắt đầu sự nghiệp của mình.

Giữa năm 2013, khi Lawsky đang yên vị ở bàn làm việc, có lẽ ông đang phải giải quyết một vụ bê bối ngân hàng lớn nào đó thì một nhân viên quản lý gõ cửa phòng để bàn bạc vài vấn đề bất thường. Theo thông tin từ nhiều luật sư, rất nhiều công ty khách hàng đang giao dịch theo mộ thình thức tiền mới lạ gọi là bitcoin. Phản ứng đầu tiên của Lawsky là, “Bitcoin là cái quái gì thế?” Nhân viên quản lý tiếp tục giải thích rằng những công ty này có khách hàng tiến hành mua, bán, giao dịch và trả tiền cho hàng hóa, dịch vụ bằng tiền mã hóa. Và rằng các luật sư đều rất thận trọng muốn tìm hiểu hoạt động này có được coi là giao dịch tiền tệ hay không và nếu thế thật thì họ phải xử lý ra sao. Tại New York, giao dịch tiền tệ chủ yếu được tiến hành ở mức độ nhà nước; NYDFS cũng phải tuân theo quy định tại New York và có trách nhiệm điều chỉnh mọi hoạt động liên quan đến giao dịch tiền. Vậy phải làm thế nào đây? Lawsky chưa từng nghe tới công nghệ này và ông thầm nghi ngờ rằng đây là một kiểu thách thức hoàn toàn khác biệt.

Gần như ngay lập tức, Lawsky đã phải đối mặt với vấn đề cũ rích, rằng loại hình công nghệ đổi mới này đã vượt qua mọi quy chuẩn thông thường, một dấu mốc của thời đại số. Trong suy nghĩ của ông, bitcoin không thích hợp. Bitcoin hoạt động ở mức độ toàn cầu; các chính phủ liên bang và quốc gia đều gặp hạn chế trong quản lý và điều chỉnh hoạt động của hệ thống. Thêm nữa, công nghệ này có tính ngang hàng và phi tập trung. Các nhà quản lý kiếm lời được là nhờ kiểm soát các tổ chức trung gian lớn. Sổ cái tập trung của bitcoin bao gồm rất nhiều dữ liệu để xây dựng nên nhiều giao dịch. Trong thời đại số, quan chức chính phủ hiếm khi sở hữu tất cả thông tin cần thiết để đưa ra những quyết định có lợi cho công chúng. Thông thường, họ bị thiếu nguồn lực quản lý hiệu quả và ít khi được cập nhật đổi mới. Lawsky đang định hình blockchain dưới hình thức mà chính phủ và các nhà quản lý của công nghệ số đã vật lộn trong suốt 20 năm qua. Nhờ may mắn, tầm nhìn xa trông rộng cùng khung quản lý khác biệt, Internet mới có thể nở rộ và phát triển như ngày nay. Tiền mã hóa cũng là một ví dụ khác về việc các nhà hoạch định chính sách truyền thống, bao gồm cả chính phủ đã vất vả trong quản lý các loại hình công nghệ số như thế nào.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018

Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần III

Đầu tư mạo hiểm

Mới đầu, đây chỉ là một nhóm những người quan tâm tới mã hóa, giờ đây họ đã nhanh chóng trở thành những nhà đầu tư lớn nhất và nổi bật nhất Thung lũng Silicon, trong đó có cả ngài Anderssen Horowitz đáng kính. Giờ đây, các gã khổng lồ cung cấp dịch vụ tài chính đã lao vào đầu tư mạo hiểm bao gồm: Goldman Sachs, NYSE, Visa, Barclays, UBS, và Deloitte. Họ đã đầu tư trực tiếp vào các công ty khởi nghiệp hoặc hỗ trợ điều kiện thuận lợi để nuôi dưỡng các dự án mạo hiểm mới. Quỹ hưu trí cũng đang tham gia vào cuộc cạnh tranh. OMERS Venture, chi nhánh liên doanh tỷ đô của một trong những quỹ trợ cấp lớn nhất Canada, đã thực hiện phi vụ đầu tư đầu tiên vào năm 2015. Jim Orlando, người điều hành nhóm này, đang tìm kiếm ứng dụng tiếp theo “có thể mang lại cho blockchain những gì mà trình duyệt web đã làm đối với Internet”. Số tiền đầu tư được nâng lên – từ 2 triệu USD vào năm 2012 lên tới nửa tỷ USD vào nửa đầu năm 2015. Sự phấn khích của mọi người càng trở nên rõ rệt. Tim Drapper nói một cách chắc chắn với chúng tôi rằng, “các chuyên gia tài chính đang đánh giá thấp tiềm năng của blockchain”. Các nhà đầu tư mạo hiểm có thể ủng hộ công nghệ và hỗ trợ các tổ chức quản trị mới, như tập đoàn Coin Center do Anderssen Horowitz cấp vốn. Tổ chức Tiền tệ Số, một doanh nghiệp đầu tư mạo hiểm do Barry Silbert thành lập, đã bổ nhiệm các cố vấn học thuật và cố vấn phi truyền thống khác vào thành phần hội đồng quản trị để đẩy nhanh sự phát triển của hệ thống tài chính tốt hơn thông qua cả đầu tư và vận động.

Ngân hàng và các dịch vụ tài chính

Có thể nói chúng ta chưa bao giờ chứng kiến sự thay đổi quan điểm nào chóng vánh đến vậy trong các nền công nghiệp khác. Trước đây, hầu hết các tổ chức tài chính đều từ chối sử dụng bitcoin vì nó có thể là công cụ đầu cơ cho bọn lừa đảo và tội phạm. Thậm chí, các tổ chức này cũng hiếm khi thiết lập hệ thống giám sát blockchain. Vậy mà ngày nay, hầu hết họ đều “có mặt” trên thị trường bitcoin. Hiện tượng này chính thức xảy ra vào năm 2015 và được coi là một sự kiện đột phá. Trước năm 2015, mới chỉ có rất ít các tổ chức tài chính tuyên bố đầu tư vào thị trường. Hiện nay, Ngân hàng Liên bang Australia, Ngân hàng Montreal, Ngân hàng Société Générale, Ngân hàng State Street, CIBC, RBC, Ngân hàng TD, Tập đoàn Tài chính Mitsubishi UFJ, Ngân hàng Mellon New York, Ngân hàng WellsFargo, Ngân hàng Mizuho, Nordea, ING, Unicredit, Ngân hàng Commerz Macquarie và hàng tá các đơn vị khác đang đầu tư vào loại hình công nghệ này cũng như hăng hái tham gia vào việc thảo luận lãnh đạo. Đa phần các ngân hàng lớn nhất thế giới đều đã đăng ký tham gia Hiệp hội ngân hàng toàn cầu R3 và hợp tác nhiều hơn với Tổ chức Linus để triển khai Dự án Sổ cái Cấp cao. Trong đó, các ngân hàng được quyền tham gia vào tranh luận lãnh đạo nhưng những bên có liên quan khác buộc phải thận trọng với những tay tài phiệt đang tìm cách kiểm soát công nghệ, như họ từng cẩn thận tìm đường đi nước bước trong những ngày đầu phát triển của Internet.

Các nhà phát triển

Các nhà phát triển trong cộng đồng dù bị chia nhỏ bởi các vấn đề kỹ thuật cơ bản nhưng cộng đồng này vẫn có nhu cầu hợp tác và lãnh đạo. Nhà phát triển cốt lõi của bitcoin trong cuộc tranh luận về kích thước của block, Gavin Andressen, chia sẻ với chúng tôi, “Tôi thà ngồi trong phòng máy và giữ cho các thiết bị bitcoin hoạt động ổn định” hơn là dành thời gian quý báu để tranh luận về vị thế của mình. Tuy nhiên, dù thiếu vắng đường lối lãnh đạo rõ ràng, Andressen vẫn tình cờ chiếm được cảm tình của nhiều người ủng hộ. Mùa hè năm 2015, anh nói với chúng tôi, “Công việc của tôi trong 6 tháng tới là tập trung vào vấn đề kỹ thuật của bitcoin, đảm bảo đồng tiền mã hóa này vẫn hoạt động trong vòng 2 – 3 năm nữa, hiện thực hóa nhiều lĩnh vực kinh doanh như thanh toán vi mô, giao dịch cổ phần, chuyển giao tài sản, và cả những thứ khác nữa”. Tất cả những việc đó đều cần sự ủng hộ và vận động hành lang tích cực. Với anh, mạng lưới quản trị Internet chính là một điểm khởi đầu hiệu quả. “Tôi luôn tìm kiếm những mô hình lý tưởng. Đó là hệ thống của Lực lượng Chuyên trách về Kỹ thuật Liên mạng (IETF)”. Internet hiện được quản lý theo cách thức “khá lộn xộn”, anh cho biết, nhưng nói chung nó vẫn hoạt động tốt và đáng tin cậy.

Giới học giả

Các cơ quan học thuật đang tài trợ cho nhiều phòng thí nghiệm và trung tâm để nghiên cứu công nghệ này, đồng thời tiến hành hợp tác với các đồng nghiệp ngoài đơn vị. Brian Forde tâm sự với chúng tôi, “Chúng tôi bắt đầu sử dụng DCI để xúc tác một số nguồn lực chất lượng đang có tại MIT nhằm tập trung vào công nghệ này. Bởi chúng tôi cho rằng bitcoin sẽ là một trong những chuyển biến kỹ thuật quan trọng nhất trong 10 năm tới”. Giám đốc MIT Lab, Joichi Ito, nhận định cơ hội để giới học thuật vào cuộc: “MIT cùng các đơn vị học thuật sẽ có chỗ đứng khi chúng tôi triển khai đánh giá, nghiên cứu và trao đổi về nhiều vấn đề như khả năng mở rộng hệ thống mà không có thành kiến hoặc vì lợi ích đặc biệt nào Jerry Brito là một trong những người có uy tín về mảng pháp lý trong giới đầu tư bitcoin, từng công tác tại Trung tâm Mercatus tại trường Đại học George Mason và giờ trở thành Giám đốc tại Coin Center, một tổ chức phi lợi nhuận. Ông cho rằng, “Chúng ta chỉ cần cơ chế lãnh đạo khi cần quyết sách cho nhiều vấn đề nhưng chưa phải ngay lúc này”. Ông đề xuất hãy sử dụng lời thề Hippocrate: đầu tiên, đừng làm hại ai. Phương thức tiếp cận từ dưới lên mà các nhà phát triển cốt lõi sử dụng hiện tại “cho thấy một số khía cạnh khó khăn đang diễn ra với cuộc tranh luận về kích thước khối. Chúng ta sẽ rất khó đạt được sự đồng thuận”, Brito nói. “Chúng ta muốn hỗ trợ mạng lưới phát triển và thúc đẩy cơ chế tự quản lý hoặc một tổ chức quản lý nếu cần thiết”. Những trường đại học danh tiếng như Stanford, Princeton, Đại học New York và Duke đều đã giảng dạy về blockchain, bitcoin và tiền mã hóa.

Chính phủ, luật pháp và cơ quan hành pháp

Các chính phủ trên toàn thế giới chưa phối hợp trong quá trình tiếp cận bitcoin. Nhiều chính phủ hưởng ứng chính sách tự do kinh tế, một số khác lại tập trung nghiên cứu các luật và quy định mới như BitLicense ở New York. Rất nhiều quốc gia đã thể hiện sự phản đối ra mặt mặc dù những quy định này mới chỉ là động thái nhỏ. Tương tự, trong ngành này cũng có hai trường phái khác biệt, một trường phái ủng hộ luật mới và ngược lại. Những người phản đối chính phủ can thiệp đều hiểu rằng họ có lợi khi hăng hái tham gia vào những cuộc tranh luận về quản lý. Adam Draper thuộc đơn vị đầu tư đa vốn trong ngành bitcoin miễn cưỡng thừa nhận rằng, “Việc chính phủ chấp nhận bitcoin sẽ kéo theo nhiều thể chế cũng hành động như vậy và tạo ra giá trị chung”. Các ngân hàng trung ương toàn cầu đang từng bước tìm hiểu về công nghệ này. Cựu giám sát dịch vụ tài chính bang New York, Benjamin Lawsky, cho rằng những quy định chặt chẽ là bước đầu tiên tạo tiền đề để nền công nghiệp này phát triển.

Các tổ chức phi chính phủ

Năm 2015 đánh dấu sự chuyển biến bùng bổ khi các tổ chức phi chính phủ và nhiều tổ chức xã hội dân sự tập trung đặc biệt vào loại hình công nghệ này. Mặc dù phương thức DIC của Forde bắt nguồn từ MIT, chúng tôi vẫn đề cập đến nó tại đây. Những nhóm khác có thể kể tên như Coin Center của Brito và Phòng Thương mại Điện tử của Perianne Boring. Họ ngày càng nhận được sự ủng hộ của cộng đồng.

Người dùng

Người dùng có nghĩa là bạn và tôi – những người quan tâm đến danh tính, bảo mật, quyền riêng tư và những quyền lợi khác, tính khả thi lâu dài, công bằng pháp lý hoặc một diễn đàn biện hộ và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ này để phá hoại những thứ chúng ta quan tâm. Chúng ta có thể chia tất cả người dùng thành các nhóm theo phân loại và hạng mục cơ bản. Nói chung, liệu nói đến blockchain là ám chỉ blockchain bitcoin hay chỉ loại hình công nghệ nói chung? Liệu Blockchain viết hoa có khác blockchain viết thường không? Đây có phải là một loại tiền, một loại hàng hóa hay là một công nghệ? Đây có phải tất cả mọi thứ hay không?

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018

Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần II

Ai sẽ là người lãnh đạo cuộc cách mạng?

Vào năm 1992, nhà khoa học máy tính MIT David Clark nói, “Chúng tôi không chấp nhận những ông vua, tổng thống và cả việc bỏ phiếu. Chúng tôi tin tưởng vào sự đồng thuận và những dòng mã đang chạy”. Đó là câu thần chú cho các nhà quản lý thế hệ đầu tiên của Internet. Nó được nói vào thời điểm phần lớn mọi người đều sợ hãi hình dung ra cách mà Internet có thể trở thành phương tiện truyền thông mới của con người, thứ được cho rằng sẽ vượt qua các phương tiện truyền thông trước đó về tầm quan trọng đối với xã hội và đời sống thường nhật. Những lời Clark nói đã thể hiện triết lý của việc lãnh đạo và quản trị nguồn tài nguyên toàn cầu khác hoàn toàn so với tiêu chuẩn, tuy nhiên nó lại tạo ra một hệ sinh thái quản trị hiệu quả đáng kể.

Từ khi Thế chiến II kết thúc, các tổ chức nhà nước đã nắm quyền quản lý những nguồn tài nguyên quan trọng. Hai trong số các tổ chức quyền lực nhất – Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Tổ chức Thương mại Thế giới – đều được thành lập tại Hội nghị Bretton Woods năm 1944. Liên hợp quốc và các tổ chức khác bên dưới, như Tổ chức Y tế Thế giới, đều được trao quyền lớn đế triển khai vị thế độc tôn của mình trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu. Những tổ chức này đều được thiết kế theo mô hình thứ bậc vì đó là mô hình chi phối chính trong suốt nửa đầu của cả thế kỷ bị chiến tranh tàn phá. Nhưng giải pháp quy mô công nghiệp này đã bị những thách thức của thời đại số uy hiếp. Sự trỗi dậy của Internet đã đánh dấu bước đi vượt bậc trong việc thoát ra khỏi nền văn hóa quản trị truyền thống.

Năm 1992, phần lớn lượng Internet là email. Trình duyệt tích hợp đồ họa World Wide Web tuyệt diệu của Tim Berners-Lee đã là câu chuyện của 2 năm trước. Phần lớn mọi người không được kết nối và không có hiểu biết về công nghệ. Những tổ chức quan trọng có thể đứng ra quản lý nguồn tài nguyên toàn cầu quan trọng này còn chưa ra đời hoặc không tồn tại. Đội công tác Kỹ thuật Internet mới chỉ thành lập được 4 năm, là một cộng đồng quốc tế được lập ra nhằm xử lý các vấn đề về quản trị Internet. Tập đoàn Quốc tế về Phân loại Tên và Số (ICANN) chuyên cung cấp các dịch vụ thiết yếu như tên miền, đã tồn tại được 6 năm; và Vint Cerf cùng Bob Kahn vẫn đang tuyển thêm người với mục đích cuối cùng là phát triển nó thành Hiệp hội Internet.

Thế hệ thứ hai của Internet được thừa hưởng gàn như cùng một tinh thần và sự nhiệt tình đối với sự cởi mở và mối ác cảm dành cho mô hình phân cấp, được thể hiện trong nét đặc biệt của Satoshi, Voorhees, Antonopoulos, Szabo và Ver. Mã nguồn mở có nguyên tắc tổ chức tốt nhưng lại không phải là một phương thức giúp chúng ta tiến lên phía trước. Mã nguồn mở đã thay đổi phần lớn các tổ chức trong xã hội, nhưng chúng ta vẫn cần điều phối, tổ chức và lãnh đạo. Mặc dù các dự án nguồn mở như Wikipedia và Linux đều có các chế độ đãi ngộ người tài, tuy nhiên họ vẫn cần những người đứng đầu rộng lượng như Jimmy Wales và Lunus Torvalds.

Bằng uy tín của mình, Satoshi Nakamoto đã điều chỉnh lại động lực thúc đẩy các bên liên quan bằng cách lập trình các nguyên tắc quyền lực phi tập trung, sự thống nhất của mạng lưới, các giá trị không thể chối cãi, quyền lợi của các bên (bao gồm quyền riêng tư, bảo mật và quyền sở hữu), và tất cả những gì được bao hàm trong công nghệ. Kết quả là, công nghệ đã phát triển trong những năm đầu, nở rộ thành một hệ sinh thái như chúng ta thấy ngày nay. Tuy nhiên, cách tiếp cận không cần bàn tay thần thánh này đã bắt đầu cho thấy những dấu hiệu căng thẳng. Như tất cả những công nghệ có tính đột phá, luôn tồn tại những quan điểm trái chiều trong hệ sinh thái blockchain. Thậm chí nhóm blockchain cốt lõi được chia thành nhiều nhóm nhỏ khác nhau, mỗi nhóm lại theo một đề tài thảo luận riêng biệt.

Brian Forde, cựu nhân viên Nhà Trắng và là người ủng hộ blockchain, hiện đang là người đứng đầu tổ chức Sáng kiến Tiền tệ số của MIT nói, “Nếu bạn theo dõi cuộc tranh luận về kích thước khối, thì đó thực sự là cuộc tranh luận về kích thước khối? Trong truyền thông, nó là một cuộc tranh luận về kích thước khối, nhưng tôi nghĩ những gì chúng ta nhìn thấy còn là một cuộc tranh luận về quản trị”. Quản trị theo loại nào, và cụ thể hơn, phương thức lãnh đạo cần thiết là gì? Thực sự, Mike Hearn, nhà phát triển bitcoin cốt lõi xuất chúng, đã tạo ra một làn sóng vào tháng 01 năm 2015, khi viết một lá thư chia tay gửi cho ngành công nghiệp này và dự đoán về sự sụp đổ của bitcoin. Trong lá thư, anh chỉ ra một vài thử thách khó khăn mà ngành đang phải đối mặt; cụ thể, anh đưa ra những câu hỏi quan trọng về tiêu chuẩn kỹ thuật vẫn chưa có lời đáp cũng như sự bất hòa và hoang mang trong các cấp của cộng đồng. Hearn kết luận rằng những thử thách này có thể khiến bitcoin sụp đổ. Chúng tôi thì không đồng ý với điều đó. Thực sự, những gì Hearn đưa ra như một lời phê bình nghiêm túc về tương lai của bitcoin, với chúng ta, đó như là một trong những luận chứng hùng hồn nhất về tầm quan trọng của quản trị đa quyền, dựa trên tính minh bạch, công bằng và hợp tác. Mật mã nói riêng cũng chỉ là một công cụ. Để công nghệ này có thể tiến lên các tầm cao mới và hoàn thành sứ mệnh cần phải có bàn tay con người dẫn dắt. Bây giờ, chúng ta cần tất cả các yếu tố cấu thành – tất cả các bên liên quan trong mạng lưới – hợp lại cùng nhau và giải quyết một vài nhiệm vụ cấp bách.

Chúng ta mới chỉ phác họa được một số thành quả đáng khích lệ. Chúng rất ấn tượng. Nhưng chúng cũng là những thử thách dẫn tới thành công cho công cuộc đổi mới, chứ không phải là lý do để chống lại nó. Cho tới nay, nhiều vấn đề vẫn chưa được giải quyết và nhiều câu hỏi vẫn chưa có lời giải đáp, chúng ta mới chỉ đi được vài bước nhỏ trong việc giải quyết các vấn đề. Công nghệ sẽ mở rộng quy mô như thế nào, và liệu chúng ta có thể mở rộng nó mà không phá hoại môi trường sinh thái hay không? Liệu các thế lực lớn mạnh có bóp nghẹt sự đổi mới hay sẽ ủng hộ nó? Chúng ta sẽ giải quyết các câu hỏi về tiêu chuẩn còn đang gây tranh cãi mà không quay về với mô hình phân cấp bằng cách nào?

Lời giải cho các câu hỏi trên chính là trọng tâm chính trong công tác nghiên của chúng tôi trong suốt 2 năm qua. Chúng tôi nhận ra rằng, thay vì chỉ có các tổ chức nhà nước, chúng ta cần sự hợp tác của xã hội dân sự, lĩnh vực tư nhân, chính phủ và các bên có liên quan cá nhân trong một mạng lưới phi chính phủ. Hãy gọi đó là những mạng lưới giải pháp toàn cầu (GSN). Những mạng lưới dựa trên nền web ngày nay đang tăng lên, đạt được các hình thức hợp tác mới, thay đổi xã hội, và thậm chí sản xuất các giá trị công cộng toàn cầu.

Một trong những điều quan trọng nhất là chính bản thân Internet – được giao phó, điều phối hay nói cách khác là được chỉ đạo bởi một tập hợp không thể tưởng tượng các cá nhân, các tổ chức xã hội dân sự và các tập đoàn, với sự hỗ trợ ngầm và đôi khi tích cực từ các quốc gia-nhà nước. Nhưng nếu không có chính phủ, tập đoàn, hoặc các tổ chức nhà nước kiểm soát Internet thì nó vẫn sẽ hoạt động. Bằng cách đó, Internet đã chứng minh được rằng các bên liên quan đa dạng có thể quản lý hiệu quả tài nguyên toàn cầu thông qua sự tham gia của nhiều thành phần, sự đồng thuận và minh bạch.

Bài học ở đây đã rõ ràng. Quản lý tốt những sáng kiến đổi mới toàn cầu phức tạp không phải là công việc của một mình chính phủ. Chúng ta cũng không thể chỉ trao nó cho khu vực tư nhân: các lợi ích thương mại không đủ để đảm bảo rằng nguồn tài nguyên này có thể phục vụ xã hội. Rõ ràng, chúng ta cần tất cả các bên liên quan cùng nhau hợp lại trong việc lãnh đạo.

Hệ sinh thái blockchain: Bạn không thể chỉ đạo người tham gia mà không có danh sách cụ thể

Mặc dù công nghệ blockchain được khởi nguồn từ cộng đồng mã nguồn mở, nhưng nó vẫn nhanh chóng thu hút nhiều bên liên quan, mỗi bên lại có những tình trạng, mối quan tâm và động lực khác nhau. Các nhà phát triển, những người tham gia  trong ngành, các công ty đầu tư mạo hiểm, các chủ doanh nghiệp, chính phủ và các tổ chức phi chính phủ đều có quan điểm riêng, và mỗi bên lại đóng một vai trò riêng. Có rất nhiều dấu hiệu ngay từ đầu cho thấy một vài bên liên quan chủ chốt đã nhận thấy cần có một sự lãnh đạo và họ đang đấu tranh cho điều đó. Hãy xem thử những người đó là ai:

Những nhà tiên phong trong công nghệ blockchain

Các nhà tiên phong trong ngành công nghiệp này, từ Erik Voorhees đến Roger Ver, đều tin rằng bất kỳ hình thức quản lý, quy định, quản trị, hoặc giám sát chính thức đều không chỉ ngu xuẩn mà còn đối lập với các tiêu chí của bitcoin. Voorhees nói, “Bitcoin đã được điều chỉnh bởi toán học, và bản thân nó không cần phải dựa vào ý thích bất chợt của chính phủ”. Tuy nhiên, khi ngành công nghiệp blockchain mở rộng, sẽ có rất nhiều doanh nghiệp tiềm năng mở rộng quan hệ với chính phủ, và họ sẽ tập trung nhiều hơn vào quản trị như một điều có lợi. Các công ty như Coinbase, Circle, và Gemini đã tham gia các tổ chức thương mại, và một vài công ty thậm chí còn duy trì mối quan hệ thân thiết với các tổ chức quản lý đang nổi, ví dụ như tổ chức Sáng kiến Tiền tệ Số của MIT.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018

Lãnh đạo trong kỷ nguyên kế tiếp – Phần I

Năng suất có lẽ là tính từ nên được dùng để mô tả chàng thanh niên 20 tuổi Vitalik Buterin, người Canada gốc Nga và là người sáng lập Ethereum. (Chẳng hạn như nhà sáng lập năng suất). Hãy thử hỏi hàng nghìn người theo dõi về Ethereum, và họ sẽ nói rằng đó là một nền tảng chạy trên blockchain, có tính tùy biến, một nền tảng “Turing-đầy đủ”. Nền tảng này đã hấp dẫn IBM, Samsung, UBS, Microsoft, gã khổng lồ ô tô Trung Quốc Wanxiang, và một đội quân các nhà phát triển phần mềm thông minh nhất thế giới, tất cả những người nghĩ rằng Eretheum có thể trở thành “chiếc máy tính có quy mô toàn hành tinh” có khả năng để thay đổi mọi thứ.

Khi Buterin giải thích về “tính tùy biến, Turing-đầy đủ”, chúng tôi đã có cái nhìn sơ lược về những gì đang xuất hiện trong đầu anh. Việc nghe nhạc sẽ rất khác so với đọc sách hay tính toán doanh thu và chi phí hằng ngày, và tất nhiên bạn có thể thực hiện cả  ba việc đó trên điện thoại thông minh, vì hệ thống vận hành của nó có tính Turing-đầy đủ. Điều đó có nghĩa là chiếc điện thoại thông minh của bạn có thể thích nghi với bất kỳ ngôn ngữ nào chỉ cần chúng đều là ngôn ngữ Turing-đầy đủ. Do đó, nhà cải cách có thể tạo ra bất kỳ ứng dụng số nào trên Ethereum – những ứng dụng có thể thực hiện những nhiệm vụ khác nhau, từ hợp đồng thông minh, chợ thương mại điện toán cho tới các công cụ tài chính phức tạp và mô hình quản trị phân tán.

Buterin là người sử dụng được nhiều ngôn ngữ, có thể kể đến một vài thứ tiếng như tiếng Anh, tiếng Nga, tiếng Pháp, tiếng Quảng Đông (Anh đã học chỉ trong hai tháng nghỉ dưỡng), tiếng Latin cổ, tiếng Hy Lạp cổ, ngôn ngữ BASIC, C++, Pascal và Java. “Tôi rất chú trọng đến việc tìm hiểu kiến thức một cách rộng rãi”, anh chia sẻ. Anh cũng là một học giả uyên bác và khá khiêm tốn. “Tôi có những mối quan tâm khác nhau, và bằng cách nào đó bitcoin dường như hội tụ đủ tất cả những yếu tố đó. Nó ẩn chứa toán học, khoa học máy tính, mật mã, tính kinh tế và còn cả tính chính trị và triết học xã hội. Chính cộng đồng này đã khiến tôi ngay lập tức bị thu hút”, anh chia sẻ. “Tôi thấy nó thật sự rất quyền năng”. Anh tìm tòi trên các diễn đàn trực tuyến, sở hữu một vài bitcoin, và tìm thấy một anh chàng đang lập blog về bitcoin. “Blog có tên gọi là Bitcoin Weekly, và anh ta trả tôi 5 bitcoin cho mỗi bài báo, tương đương với khoảng 4 USD vào thời điểm đó”, Buterin nói. “Tôi đã viết vài bài và kiếm được 20 bitcoin. Tôi đã chi một nửa số đó để mua một chiếc áo phông. Trải qua toàn bộ quá trình, bitcoin mang đến cho tôi cảm giác như đang làm việc với những khối cơ bản thiết lập nên xã hội”.

Tất cả đều bắt nguồn từ việc một người đàn ông, gần 5 năm trước, đã từ chối bitcoin. “Khoảng tháng 2 năm 2011, bố tôi đã đề cập với tôi, “Con đã bao giờ nghe về bitcoin chưa? Có phải đó là loại tiền chỉ tồn tại trên Internet và không được chính phủ ủng hộ”. Tôi lập tức nghĩ, “Vâng, cái thứ đó không có giá trị đích thực, nó sẽ không thể thành công được đâu””. Cũng giống như những cậu nhóc khác, Buterin “đã dành rất nhiều thời gian vô bổ trên Internet”, đọc về những ý tưởng khác nhau nhưng đều không chính thống, không đi theo một lối đi nhất định. Hãy thử hỏi Buterin về nhà kinh tế học yêu thích, anhs ẽ nhắc tới Tyler Cowen, Alex Tabarrok, Robbin Hanson, và Bryan Caplan. Anh có thể nói về các tác phẩm của các nhà lý thuyết trò chơi Thomas Schelling và nhà kinh tế học hành vi Daniel Kahneman và Dna Ariely. “Chúng thực sự rất hữu dụng, bạn sẽ tự học được rất nhiều điều thông qua việc tranh luận các ý tưởng với mọi người trên diễn đàn như một chính trị gia. Bản thân nó cũng chính là một trải nghiệm học tập đáng ngạc nhiên”, Buterin chia sẻ. Và bitcoin cứ thế phát triển.

Cuối năm đó, Buterin dành 10 – 20 tiếng một tuần để viết bài cho một đơn vị xuất bản khác, Bitcoin Magazine. “Khi lên đại học được khoảng 8 tháng, tôi nhận ra bitcoin sẽ trở thành lẽ sống của cả đời tôi, và tôi cũng có thể dành trọn đời mình cho nó. Waterloo thật sự là một trường đại học tốt và bản thân tôi cũng thực sự thích chương trình học tại đây. Lý do tôi nghỉ học chắc chắn không phải vì trường đại học quá tệ. Đó là vấn đề như kiểu, “Điều đó vui và điều này còn vui hơn”. Đó là cơ hội nghìn năm có một và tôi cơ bản không thể vuột mất nó được’. Khi đó a mới chỉ 17 tuổi.

Buterin tạo ra Ethereum với tư cách là một dự án mã nguồn mở khi anh nhận ra blockchain có thể vượt ra ngoài lĩnh vực tiền tệ và các lập trình viên cần một nền tảng linh hoạt hơn những gì mà blockchain bitcoin đã cung cấp. Ethereum mang lại độ mở và bảo mật căn bản trên mạng lưới. Anh không coi đó là một sự mâu thuẫn mà thay vào đó là “một dạng trong phép tổng hợp thuộc trường phái triết học Hegel”, một phép biện chứng giữa hai thứ và dẫn tới kết quả của “sự minh bạch tự nguyện”.

Ethereum, cũng giống như rất nhiều công nghệ đã xuất hiện trong lịch sử, có thể gây những xáo trộn trong công việc. Buterin tin rằng đây là một hiện tượng tự nhiên phổ biến đối với nhiều công nghệ và gợi ý một giải pháp mới: “Trong vòng nửa thế kỷ, chúng ta sẽ từ bỏ mô hình lao động 8 tiếng một ngày và có một cuộc sống tốt đẹp hơn”. Tuy nhiên, khi đề cập tới blockchain, anh không cho rằng mất việc làm diện rộng là điều không tránh khỏi. Ethereum có thể tạo ra nhiều cơ hội mới cho việc tạo lập giá trị và lãnh đạo. “Trong khi phần lớn công nghệ có xu hướng tự động và con người chỉ còn làm những công việc tay chân tầm thường, thì blockchain sẽ đưa họ trở lại với công việc”, anh chia sẻ. “Thay vì cho một tài xế taxi nghỉ việc, blockchain loại bỏ Uber khỏi cuộc chơi và để người tài xế làm việc trực tiếp với khách hàng”. Blockchain không loại bỏ công việc nhiều như cái cách nó thay đổi định nghĩa về công việc đó. Và ai sẽ là nạn nhân hứng chịu những thay đổi lớn này? “Tôi đoán và hy vọng rằng nạn nhân chính sẽ là những tay luật sư có thu nhập nửa triệu USD/năm. Buterin hiểu rõ câu nói của Shakespeare: “Điều đầu tiên chúng ta cần làm, đó là loại bỏ tất cả các tay luật sư”.

Ethereum còn có một mâu thuẫn rõ ràng nữa. Nó mang chủ nghĩa cá nhân và riêng tư nhưng lại bị phụ thuộc vào một cộng đồng lớn, phi tập trung hoạt động mở trong vấn đề tư lợi tập thể. Thực sự, thiết kế của Ethereum tóm gọn cả niềm tin vững chắc của Buterin rằng các cá nhân sẽ hành động đúng đắn khi được trao đúng công cụ, cùng sự hoài nghi có cơ sở của anh về động cơ của các thể chế lớn mạnh trong xã hội. Mặc dù Buterin phê bình những vấn đề trước mắt của xã hội đương thời hết sức nghiêm trọng, nhưng rõ ràng nó cũng thắp lên một tia hy vọng. “Dù cuộc sống còn tồn tại nhiều điều bất công, tôi vẫn luôn tìm cách để bản thân chấp nhận thế giới theo cách nó vốn có và nghĩ tới tương lai dưới góc nhìn cơ hội”. Khi anh học được rằng 3500 USD có thể giúp một ai đó chống chọi lại với bệnh sốt rét cho đến cuối đời, cũng là lúc anh thôi than phiền về việc thiếu ủng hộ từ cá nhân, chính phủ và các tập đoàn lớn. Anh nghĩ “có thể cứu một mạng người chỉ với 3500 USD thực sự là một khoản đầu tư rất hời! Tôi nên ủng hộ thêm một ít ngay lúc này”. Ethereum là công cụ giúp anh tạo ra những thay đổi tích cực cho thế giới. “Tôi thấy bản thân mình cũng là một phần của xu hướng phát triển chung của công nghệ và từ đó tôi có thể làm được nhiều điều tốt đẹp hơn cho xã hội”.

Buterin là một nhà lãnh đạo bẩm sinh, nhờ đó anh có thể kêu gọi mọi người theo đuổi ý tưởng và tầm nhìn của mình. Anh là một kiến trúc sư trưởng, là người đạt được sự đồng thuận trong cộng đồng Ethereum, là người gieo trồng chính trong vườn ươm các nhà phát triển tài năng, những người có quan điểm mạnh mẽ về bất cứ điều đì gắn với kỹ thuật. Nếu anh thành công thì sao?

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018