Các bản tin trên phương tiện truyền thông nhà nước cũng nhấn mạnh một tính năng giúp đồng NDT kỹ thuật số trở nên linh hoạt như tiền mặt: khả năng thanh toán ngoại tuyến. Khi không có kết nối Internet, người dùng vẫn có thể chuyển tiền giữa hai thiết bị ngoại tuyến bằng cách sử dụng cái mà phương tiện truyền thông nhà nước gọi là “công nghệ ngoại tuyến kép”.
Các nhà phân tích cho biết tính năng này liên quan đến việc sử dụng một công nghệ truyền thông tầm gần tương tự như Bluetooth. Vẫn chưa rõ mức độ tin cậy của các hệ thống như vậy, hay nói chung là đồng NDT kỹ thuật số, nhưng Mục Trường Xuân, Viện trưởng Viện nghiên cứu đồng tiền số của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, cho biết công nghệ ngoại tuyến kép đã tương đối thành công.
Trung Quốc coi hệ thống ngân hàng tập trung của mình là công cụ quan trọng mang lại sức mạnh kinh tế cho đảng và nhà nước. Bất cứ khi nào quyền kiểm soát của họ bị đe dọa, như đã từng xảy ra trước sự phát triển nở rộ của mô hình cho vay ngang hàng tự do năm 2016, các nhà chức trách sẽ quyết liệt ra tay để khẳng định lại uy thế của mình. Hiện chỉ có 29 trong số khoảng 6000 công ty cho vay ngang hàng còn tồn tại sau chiến dịch thanh lọc của Bắc Kinh. Tương tự, một nhóm ngân hàng đầy quyền lực thuộc sở hữu nhà nước của Trung Quốc cũng coi thành công bất thường của Ant Group, trước khi đợt chào bán cổ phiếu của tập đoàn này bị hủy, là một mối đe dọa.
Mặc dù hệ thống thanh toán bằng đồng NDT kỹ thuật số rõ ràng được thiết kế để hoạt động độc lập với Alipay và WeChat Pay nhưng theo các nhà phân tích, hai nền tảng thanh toán tư nhân trên có khả năng cũng sẽ được sử dụng các giao dịch bằng loại tiền tệ này. Do đó, các nền tảng tư nhân vẫn sẽ được tận dụng trong một thời gian để thúc đẩy đồng NDT kỹ thuật số.
Trâu Truyền Vĩ, chuyên gia về tiền kỹ thuật số của tổ chức nghiên cứu phi lợi nhuận Wanxiang Blockchain ở Thượng Hải cho biết: “Việc thị phần của đồng NDT kỹ thuật số tăng lên sẽ gây tổn thất cho WeChat Pay và Alipay”. Ông cho biết thêm: “Chính phủ đang thắt chặt kiểm soát đối với các tập đoàn công nghệ tài chính, và việc đồng tiền số thay thế Alipay và WeChat Pay sẽ gây thiệt hại cho hoạt động cho vay tiêu dùng của các công ty này.
Công cụ kiểm soát
Sau 15 thế kỷ “kể từ khi Trung Quốc phát minh ra tiền giấy, bản chất của tiền tệ cơ bản đã thay đổi. Dưới thời Đường (618 – 907), tiền giấy không khác nhiều so với giấy ghi nợ và được gọi là “đồng tiền bay” bởi không như tiền kim loại, nó dễ bị thổi bay.
Tuy nhiên, sự xuất hiện của đồng NDT kỹ thuật số là một bước thay đổi. Đó không chỉ là một phương tiện trao đổi mà còn được coi là bức tường thành chống lại sự xâm nhập của các đồng tiền số nước ngoài, chẳng hạn như đồng Diem của Facebook, và là công cụ để Chính quyền Bắc Kinh dễ dàng giám sát người dân Trung Quốc.
Giữa năm 2020, Mục Trường Xuân đưa ra lập luận rằng đồng NDT kỹ thuật số sẽ ngăn đồng Libra, tên ban đầu của đồng Diem, xâm nhập hệ thống tiền tệ của Trung Quốc. Suy nghĩ này đã xuất hiện sau khi các nhà nghiên cứu của Ngân hàng nhân dân Trung Quốc đưa ra cảnh báo vào năm 2018 rằng sự ra đời của các đồng tiền số – được gọi là các “đồng xu ổn định” – gắn với đồng USD có thể phá hỏng những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm quốc tế hóa đồng NDT.
Tuy nhiên, ngoài việc đóng vai trò như một bức tường thành chống lại các loại tiền điện tử nước ngoài không mong muốn, các nhà phân tích còn cho rằng tham vọng của Bắc Kinh đối với đồng NDT kỹ thuật số còn bắt nguồn từ mong muốn thầm kín về việc kiểm soát xã hội.
Trong báo cáo tháng 1/2021 cho Trung tâm an ninh Mỹ mới, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, Yaya Fanusie và Emily Jin đã viết: “Đồng NDT kỹ thuật số có thể sẽ có lợi cho Đảng Cộng sản Trung Quốc trong việc giám sát nền kinh tế và cho chính phủ trong việc can thiệp vào cuộc sống của người dân Trung Quốc”. Họ nói rằng việc triển khai đồng NDT số sẽ mang lại cho ngân hàng trung ương khả năng khai thác một lượng lớn dữ liệu về hoạt động kinh tế của người dân. Điều này khớp với kế hoạch về công nghệ tài chính được chính phủ ban hành cuối năm 2019 nhằm thúc đẩy việc xây dựng trung tâm dữ liệu lớn tích hợp trên toàn quốc “.
Emily Jin nói: “Nếu ngân hàng trung ương có thể triển khai thành công đồng NDT kỹ thuật số, thì đó thực sự sẽ là một công cụ quan trọng để chính phủ kiểm soát tình hình trong nước. Người dân có thể vẫn sẽ cố gắng thoát khỏi sự giám sát (của đồng tiền này), nhưng tôi nghĩ rằng điều đó sẽ vô cùng khó khăn vì hệ thống này sẽ cho phép ngân hàng trung ương theo dõi các giao dịch theo thời gian thực”. Nếu điều này trở thành hiện thực, thì Ngân hàng nhân dân Trung Quốc có thể nắm thêm quyền thực thi kỷ luật và sẽ có khả năng thực hiện các biện pháp trừng phạt như chặn các giao dịch trong tình huống bắt buộc.
Samantha Hoffman cho rằng đồng NDT kỹ thuật số sẽ mở rộng đáng kể khả năng giám sát của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Bà nói: “Đảng và nhà nước Trung Quốc sẽ có thể nắm rõ tất cả các giao dịch tài chính thông qua đồng tiền số, và sẽ không có cái gọi là trạng thái ẩn danh thực sự cho người dùng”.
Miễn trừ giám sát?
Trạng thái ẩn danh dành cho các công dân Trung Quốc sử dụng đồng tiền số vẫn là một vùng xám. Phát biểu tại một hội nghị ở Singapore năm 2020, Mục Trường Xuân cho biết một hệ thống ẩn danh có kiểm soát sẽ được triển khai. Ông nói: “Chúng tôi hiểu rằng công chúng muốn ẩn danh bằng cách sử dụng tiền giấy và tiền xu… Chúng tôi sẽ đáip ứng yêu cầu ẩn dạnh của họ trong giao dịch”.
Ông nói thêm: “Chúng tôi sẽ cân bằng giữa việc thực hiện chế độ ẩn danh có kiểm soát và hoạt động chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, vấn đề về thuế, cờ bạc trực tuyến cũng như mọi hành vi tội phạm điện tử khác.
Samantha Hoffman nói rằng trạng thái mơ hồ này làm dấy lên những lo ngại. Bà nói: “Việc chống tài trợ khủng bố hay rửa tiền là yêu cầu bình thường đối với các ngâ nhàng trung ương, nhưng điều khác biệt ở Trung Quốc là ai cũng bị soi xét kỹ lưỡng. Quy định về khủng bố áp dụng cho các đối thủ chính trị của đảng”.
Những lo ngại như vậy có thể cản trở khát vọng lâu nay của Bắc Kinh là thúc đẩy việc sử dụng đồng tiền của họ trên phạm vi quốc tế như một phần trong tham vọng dài hạn của Trung Quốc về việc giải phóng mình khỏi hầu hết các giao dịch thương mại bằng đồng USD.
Một doanh nhân Hong Kong cho biết: “Nếu Đảng Cộng sản Trung Quốc có thể nắm rõ mọi giao dịch bằng đồng NDT kỹ thuật số của chúng ta, thì tôi nghĩ rằng nhiều người bên ngoài Trung Quốc sẽ không muốn sử dụng nó”.
Tuy nhiên, Trung Quốc đang đẩy mạnh nỗ lực quốc tế hóa của mình. Tháng 1/2021, Trung Quốc đã đồng ý thành lập liên doanh với SWIFT, hệ thống thanh toán xuyên biên giới có trụ sở tại Bỉ, động thái được cho là nhằm thúc đẩy việc sử dụng đồng NDT kỹ thuật số.
Theo những người nắm rõ vấn đề này, liên doanh mới, có tên là Công ty dịch vụ cổng thông tin tài chính, chịu trách nhiệm hợp nhất các hệ thống thông tin nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai đồng tiền số. Các cổ đông khác trong liên doanh bao gồm cả Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới của Trung Quốc (CIPS), đối thủ cạnh tranh của SWIFT và chịu trách nhiệm xử ý các thanh toán thương mại bằng đồng NDT. SWIFT cho biết liên doanh này không liên quan đến đồng NDT kỹ thuật số mà tập trung vào việc tuân thủ các quy định.
Tuy nhiên, ngay cả các lãnh đạo trong hệ thống ngân hàng Trung Quốc thuộc sở hữu nhà nước cũng nói rằng sự lạc quan về sức hấp dẫn quốc tế của đồng NDT kỹ thuật số phải được củng cố bằng thực tế. Giám đốc một ngân hàng quốc doanh lớn cho biết: “Mục tiêu lớn hơn của chúng tôi là thách thức sự thống trị của đồng USD trong thanh toán thương mại quốc tế. Tuy nhiên, tiến trình này sẽ diễn ra từ từ”.
Những kỳ vọng về sự tiến triển từng bước như vậy bắt nguồn từ một vấn đề đã có từ lâu. Người nước ngoài không mấy hào hứng với việc nắm giữ đồng NDT khi mà việc tiếp cận thị trường tài chính của Trung Quốc vẫn còn phức tạp và không rõ ràng đối với mọi người, trừ các nhà đầu tư chuyên nghiệp.
Maximilian Kӓrnfelt, chuyên gia Viện nghiên cứu Trung Quốc Mercator (Meries) có trụ sở tại Berlin, cho biết: “Định dạng số sẽ không giúp giải quyết các vấn đề khiến đồng NDT hông được sử dụng rộng rãi hơn trên toàn cầu. Phần lớn thị trường tài chính của Trung Quốc chưa được mở cửa cho người nước ngoài và quyền sở hữu tài sản vẫn còn mong manh”.
Nguồn: Financial Times – 17/02/2021
TLTKĐB – 22/02/2021