Mục đích đồng tiền kỹ thuật số của Trung Quốc – Phần cuối

Các bản tin trên phương tiện truyền thông nhà nước cũng nhấn mạnh một tính năng giúp đồng NDT kỹ thuật số trở nên linh hoạt như tiền mặt: khả năng thanh toán ngoại tuyến. Khi không có kết nối Internet, người dùng vẫn có thể chuyển tiền giữa hai thiết bị ngoại tuyến bằng cách sử dụng cái mà phương tiện truyền thông nhà nước gọi là “công nghệ ngoại tuyến kép”.

Các nhà phân tích cho biết tính năng này liên quan đến việc sử dụng một công nghệ truyền thông tầm gần tương tự như Bluetooth. Vẫn chưa rõ mức độ tin cậy của các hệ thống như vậy, hay nói chung là đồng NDT kỹ thuật số, nhưng Mục Trường Xuân, Viện trưởng Viện nghiên cứu đồng tiền số của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, cho biết công nghệ ngoại tuyến kép đã tương đối thành công.

Trung Quốc coi hệ thống ngân hàng tập trung của mình là công cụ quan trọng mang lại sức mạnh kinh tế cho đảng và nhà nước. Bất cứ khi nào quyền kiểm soát của họ bị đe dọa, như đã từng xảy ra trước sự phát triển nở rộ của mô hình cho vay ngang hàng tự do năm 2016, các nhà chức trách sẽ quyết liệt ra tay để khẳng định lại uy thế của mình. Hiện chỉ có 29 trong số khoảng 6000 công ty cho vay ngang hàng còn tồn tại sau chiến dịch thanh lọc của Bắc Kinh. Tương tự, một nhóm ngân hàng đầy quyền lực thuộc sở hữu nhà nước của Trung Quốc cũng coi thành công bất thường của Ant Group, trước khi đợt chào bán cổ phiếu của tập đoàn này bị hủy, là một mối đe dọa.

Mặc dù hệ thống thanh toán bằng đồng NDT kỹ thuật số rõ ràng được thiết kế để hoạt động độc lập với Alipay và WeChat Pay nhưng theo các nhà phân tích, hai nền tảng thanh toán tư nhân trên có khả năng cũng sẽ được sử dụng các giao dịch bằng loại tiền tệ này. Do đó, các nền tảng tư nhân vẫn sẽ được tận dụng trong một thời gian để thúc đẩy đồng NDT kỹ thuật số.

Trâu Truyền Vĩ, chuyên gia về tiền kỹ thuật số của tổ chức nghiên cứu phi lợi nhuận Wanxiang Blockchain ở Thượng Hải cho biết: “Việc thị phần của đồng NDT kỹ thuật số tăng lên sẽ gây tổn thất cho WeChat Pay và Alipay”. Ông cho biết thêm: “Chính phủ đang thắt chặt kiểm soát đối với các tập đoàn công nghệ tài chính, và việc đồng tiền số thay thế Alipay và WeChat Pay sẽ gây thiệt hại cho hoạt động cho vay tiêu dùng của các công ty này.

Công cụ kiểm soát

Sau 15 thế kỷ “kể từ khi Trung Quốc phát minh ra tiền giấy, bản chất của tiền tệ cơ bản đã thay đổi. Dưới thời Đường (618 – 907), tiền giấy không khác nhiều so với giấy ghi nợ và được gọi là “đồng tiền bay” bởi không như tiền kim loại, nó dễ bị thổi bay.

Tuy nhiên, sự xuất hiện của đồng NDT kỹ thuật số là một bước thay đổi. Đó không chỉ là một phương tiện trao đổi mà còn được coi là bức tường thành chống lại sự xâm nhập của các đồng tiền số nước ngoài, chẳng hạn như đồng Diem của Facebook, và là công cụ để Chính quyền Bắc Kinh dễ dàng giám sát người dân Trung Quốc.

Giữa năm 2020, Mục Trường Xuân đưa ra lập luận rằng đồng NDT kỹ thuật số sẽ ngăn đồng Libra, tên ban đầu của đồng Diem, xâm nhập hệ thống tiền tệ của Trung Quốc. Suy nghĩ này đã xuất hiện sau khi các nhà nghiên cứu của Ngân hàng nhân dân Trung Quốc đưa ra cảnh báo vào năm 2018 rằng sự ra đời của các đồng tiền số – được gọi là các “đồng xu ổn định” – gắn với đồng USD có thể phá hỏng những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm quốc tế hóa đồng NDT.

Tuy nhiên, ngoài việc đóng vai trò như một bức tường thành chống lại các loại tiền điện tử nước ngoài không mong muốn, các nhà phân tích còn cho rằng tham vọng của Bắc Kinh đối với đồng NDT kỹ thuật số còn bắt nguồn từ mong muốn thầm kín về việc kiểm soát xã hội.

Trong báo cáo tháng 1/2021 cho Trung tâm an ninh Mỹ mới, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, Yaya Fanusie và Emily Jin đã viết: “Đồng NDT kỹ thuật số có thể sẽ có lợi cho Đảng Cộng sản Trung Quốc trong việc giám sát nền kinh tế và cho chính phủ trong việc can thiệp vào cuộc sống của người dân Trung Quốc”. Họ nói rằng việc triển khai đồng NDT số sẽ mang lại cho ngân hàng trung ương khả năng khai thác một lượng lớn dữ liệu về hoạt động kinh tế của người dân. Điều này khớp với kế hoạch về công nghệ tài chính được chính phủ ban hành cuối năm 2019 nhằm thúc đẩy việc xây dựng trung tâm dữ liệu lớn tích hợp trên toàn quốc “.

Emily Jin nói: “Nếu ngân hàng trung ương có thể triển khai thành công đồng NDT kỹ thuật số, thì đó thực sự sẽ là một công cụ quan trọng để chính phủ kiểm soát tình hình trong nước. Người dân có thể vẫn sẽ cố gắng thoát khỏi sự giám sát (của đồng tiền này), nhưng tôi nghĩ rằng điều đó sẽ vô cùng khó khăn vì hệ thống này sẽ cho phép ngân hàng trung ương theo dõi các giao dịch theo thời gian thực”. Nếu điều này trở thành hiện thực, thì Ngân hàng nhân dân Trung Quốc có thể nắm thêm quyền thực thi kỷ luật và sẽ có khả năng thực hiện các biện pháp trừng phạt như chặn các giao dịch trong tình huống bắt buộc.

Samantha Hoffman cho rằng đồng NDT kỹ thuật số sẽ mở rộng đáng kể khả năng giám sát của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Bà nói: “Đảng và nhà nước Trung Quốc sẽ có thể nắm rõ tất cả các giao dịch tài chính thông qua đồng tiền số, và sẽ không có cái gọi là trạng thái ẩn danh thực sự cho người dùng”.

Miễn trừ giám sát?

Trạng thái ẩn danh dành cho các công dân Trung Quốc sử dụng đồng tiền số vẫn là một vùng xám. Phát biểu tại một hội nghị ở Singapore năm 2020, Mục Trường Xuân cho biết một hệ thống ẩn danh có kiểm soát sẽ được triển khai. Ông nói: “Chúng tôi hiểu rằng công chúng muốn ẩn danh bằng cách sử dụng tiền giấy và tiền xu… Chúng tôi sẽ đáip ứng yêu cầu ẩn dạnh của họ trong giao dịch”.

Ông nói thêm: “Chúng tôi sẽ cân bằng giữa việc thực hiện chế độ ẩn danh có kiểm soát và hoạt động chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, vấn đề về thuế, cờ bạc trực tuyến cũng như mọi hành vi tội phạm điện tử khác.

Samantha Hoffman nói rằng trạng thái mơ hồ này làm dấy lên những lo ngại. Bà nói: “Việc chống tài trợ khủng bố hay rửa tiền là yêu cầu bình thường đối với các ngâ nhàng trung ương, nhưng điều khác biệt ở Trung Quốc là ai cũng bị soi xét kỹ lưỡng. Quy định về khủng bố áp dụng cho các đối thủ chính trị của đảng”.

Những lo ngại như vậy có thể cản trở khát vọng lâu nay của Bắc Kinh là thúc đẩy việc sử dụng đồng tiền của họ trên phạm vi quốc tế như một phần trong tham vọng dài hạn của Trung Quốc về việc giải phóng mình khỏi hầu hết các giao dịch thương mại bằng đồng USD.

Một doanh nhân Hong Kong cho biết: “Nếu Đảng Cộng sản Trung Quốc có thể nắm rõ mọi giao dịch bằng đồng NDT kỹ thuật số của chúng ta, thì tôi nghĩ rằng nhiều người bên ngoài Trung Quốc sẽ không muốn sử dụng nó”.

Tuy nhiên, Trung Quốc đang đẩy mạnh nỗ lực quốc tế hóa của mình. Tháng 1/2021, Trung Quốc đã đồng ý thành lập liên doanh với SWIFT, hệ thống thanh toán xuyên biên giới có trụ sở tại Bỉ, động thái được cho là nhằm thúc đẩy việc sử dụng đồng NDT kỹ thuật số.

Theo những người nắm rõ vấn đề này, liên doanh mới, có tên là Công ty dịch vụ cổng thông tin tài chính, chịu trách nhiệm hợp nhất các hệ thống thông tin nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai đồng tiền số. Các cổ đông khác trong liên doanh bao gồm cả Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới của Trung Quốc (CIPS), đối thủ cạnh tranh của SWIFT và chịu trách nhiệm xử ý các thanh toán thương mại bằng đồng NDT. SWIFT cho biết liên doanh này không liên quan đến đồng NDT kỹ thuật số mà tập trung vào việc tuân thủ các quy định.

Tuy nhiên, ngay cả các lãnh đạo trong hệ thống ngân hàng Trung Quốc thuộc sở hữu nhà nước cũng nói rằng sự lạc quan về sức hấp dẫn quốc tế của đồng NDT kỹ thuật số phải được củng cố bằng thực tế. Giám đốc một ngân hàng quốc doanh lớn cho biết: “Mục tiêu lớn hơn của chúng tôi là thách thức sự thống trị của đồng USD trong thanh toán thương mại quốc tế. Tuy nhiên, tiến trình này sẽ diễn ra từ từ”.

Những kỳ vọng về sự tiến triển từng bước như vậy bắt nguồn từ một vấn đề đã có từ lâu. Người nước ngoài không mấy hào hứng với việc nắm giữ đồng NDT khi mà việc tiếp cận thị trường tài chính của Trung Quốc vẫn còn phức tạp và không rõ ràng đối với mọi người, trừ các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Maximilian Kӓrnfelt, chuyên gia Viện nghiên cứu Trung Quốc Mercator (Meries) có trụ sở tại Berlin, cho biết: “Định dạng số sẽ không giúp giải quyết các vấn đề khiến đồng NDT hông được sử dụng rộng rãi hơn trên toàn cầu. Phần lớn thị trường tài chính của Trung Quốc chưa được mở cửa cho người nước ngoài và quyền sở hữu tài sản vẫn còn mong manh”.

Nguồn: Financial Times – 17/02/2021

TLTKĐB – 22/02/2021

Mục đích đồng tiền kỹ thuật số của Trung Quốc – Phần đầu

Các hoạt động chào mừng năm mới Tân Sửu, bắt đầu từ ngày 12/2, tại Trung Quốc phần nào đã bị lu mờ bởi đại dịch COVID-19. Lượng người đi lại thăm viếng họ hàng năm nay giảm mạnh, làm mất đi niềm vui của các buổi tụ họp gia đình.

Tuy nhiên, không phải mọi thứ đều ảm đạm. Các nhà chức trách ở một số thành phố đã phát hàng chục triệu NDT dưới dạng “bao lì xì” mừng năm mới, mà những bao lì xì này có thể được tải xuống điện thoại thông minh. Riêng Bắc Kinh và Tô Châu đã phát ra 200.000 bao lì xì, mỗi cái trị giá 200 NDT (31 USD), trong một buổi phân phát công khai.

Hoạt động từ thiện như vậy che giấu một chương trình nghị sự khó khăn hơn. Bằng cách phân phát các bao lì xì truyền thống dưới dạng “đồng NDT số”, các nhà chức trách Trung Quốc đang thử nghiệm một công nghệ quan trọng mới mà có thể dẫn đến việc thế giới chấp nhận các đồng tiền số và thiết lập các tiêu chuẩn kỹ thuật toàn cầu.

Mặc dù không tuyên bố ngày chính thức phát hành, nhưng Trung Quốc đang hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế lớn đầu tiên giới thiệu đồng tiền số nhằm chứng tỏ với thế giới vị thế nhà lãnh đạo toàn cầu về công nghệ thanh toán tại Thế vận hội mùa Đông năm 2022.

Người phụ trách khu vực châu Á của một ngân hàng hàng đầu Phố Wall cho biết: “Cho đến nay, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc là những người có tư duy tiến bộ nhất về đồng tiền số. Họ đang nghiên cứu những điều mà phần còn lại của thế giới chưa từng nghĩ đến”.  Người này nói thêm: “Đồng NDT kỹ thuật số sẽ đưa mọi giao dịch vào tầm ngắm của Ngân hàng nhân dân Trung Quốc”.

Kế hoạch đồng tiền số gắn liền với tham vọng lớn hơn của Trung Quốc là tận dụng công nghệ để thúc đẩy quốc tế hóa đồng NDT và làm suy yếu vị thế thống trị của đồng USD. Mặc dù các lãnh đạo ngân hàng nói rằng trọng tâm ban đầu là sử dụng đồng tiền số này trong phạm vi nền kinh tế nội địa, nhưng nhiều nhà nghiên cứu về Trung Quốc cho rằng trong một vài năm nữa, đồng tiền số này chắc chắn sẽ được sử dụng trong thanh toán thương mại.

Tuy nhiên, các mục tiêu khác đằng sau đồng tiền số của Trung Quốc trái ngược với các thảo luận công khai về vấn đề này ở nhiều nơi khác trên thế giới. Trong khi các đồng tiền điện tử ở Mỹ đắm chìm trong ngôn ngữ của chủ nghĩa tự do, thì dự án đồng tiền số ở Trung Quốc lại gắn với nỗ lực của Đảng Cộng sản Trung Quốc nhằm duy trì kiểm soát đối với xã hội và nền kinh tế. Công nghệ này được thiết kế nhằm góp phần củng cố vai trò giám sát của nhà nước.

Đồng NDT kỹ thuật số của Trung Quốc là đồng tiền số của ngân hàng trung ương, và điều này khiến nó, xét ở một góc độ nào đó, đối lập với các loại tiền điện tử khác như bitcoin. Các đồng tiền điện tử thường được phân cấp và phi tập trung hóa. Chúng không được chính phủ phát hành hay bảo lãnh. Trong khi đó, đồng NDT kỹ thuật số là một phần trong kế hoạch từ trên xuống của Trung Quốc. Đồng tiền này do ngân hàng trung ương phát hành và quản lý, và vị thế pháp định của nó được nhà nước Trung Quốc bảo đảm.

Định dạng số của đồng NDT cho phép ngân hàng trung ương Trung Quốc theo dõi tất cả các giao dịch ở từng cấp độ theo thời gian thực. Bắc Kinh chú ý sử dụng tính năng này để chống lại tình trạng rửa tiền, tham nhũng và tài trợ cho khủng bố trong nước bằng cách tăng cường vai trò giám sát vốn đã rất lớn của đảng cộng sản cầm quyền.

Các nhà phân tích cho biết Bắc Kinh cũng hy vọng sử dụng đồng NDT kỹ thuật số như một phương tiện để khẳng định lại quyền kiểm soát của nhà nước đối với ngành công nghệ tài chính và phi thị trường thanh toán điện tử rộng lớn do hai công ty tư nhân khổng lồ Ant Group và Tencent chi phối. Trên thực tế, công nghệ này có thể trở thành đối thủ của nền tảng thanh toán không dùng tiền mặt của những công ty này.

Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện một nỗ lực đa chiều nhằm kiềm chế ảnh hưởng của các công ty thanh toán mới này, dẫn đến việc Ant Group hủy bỏ kế hoạch chào bán lần đầu ra công chúng trị giá 37 tỷ USD cuối năm 2020.

Nhà phân tích cấp cao Samatha Hoffman thuộc Viện chính sách chiến lược Australia cho rằng kiểm soát xã hội là ưu tiên của Bắc Kinh. Bà nói: “Đồng NDT kỹ thuật số chủ yếu lên quan đến khả năng thực thi quyền kiểm soát của đảng”.

Nắm quyền kiểm soát công nghệ tài chính

Theo các quan chức, chiến lược của Trung Quốc là phổ biến đồng tiền số bằng cách tiến hành thử nghiệm ở cấp thành phố trong năm 2021 và 2022, chuẩn bị sẵn sàng cho việc sử dụng đồng tiền này vào thời điểm tổ chức Thế vận hội mùa Đông cuối năm 2022. Thời gian biểu này đưa Bắc Kinh vượt xa chính phủ những nước đang bắt đầu thử nghiệm ý tưởng này.

Khoảng 60% trong số hơn 60 ngân hàng trung ương được Ngân hàng thanh toán quốc tế khảo sát vào năm 2020 cho biết họ đang thử nghiệm hoặc nghiên cứu tính khả thi của đồng tiền số (tăng so với mức 42% trong năm 2019). Cũng theo khảo sát, 14% các ngân hàng đang hướng tới các chương trình thử nghiệm.

Ở Trung Quốc, cũng như ở nhiều nơi khác, những bất đồng về đồng tiền số là rất lớn. Đồng NDT kỹ thuật số không chỉ thay thế tiền mặt mà còn báo trước sự phát triển của một hệ thống thanh toán mới đe dọa vị thế thị trường của Alipay và WeChat Pay, hai nền tảng phổ biến nhất và thuộc sở hữu tư nhân của Ant Group và Tencent.

Lý do chính cho điều này là đồng NDT kỹ thuật số được các ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước phân phối trực tiếp đến ví điện tử của người tiêu dùng, dẫn đến việc thiết lập các kênh thanh toán vượt qua Alipay và WeChat Pay.

Trong các thử nghiệm cho đến nay, người dùng có thể rút đồng NDT số qua máy rút tiền tự động (ATM) và chuyển vào ví điện tử trên điện thoại thông minh. Sau đó, họ có thể thanh toán bằng cách để ứng dụng trên điện thoại thông minh của mình gần thiết bị bán hàng bằng đồng NDT kỹ thuật số. Một hệ thống như vậy là giải pháp thay thế rõ ràng cho Alipay và WeChat Pay, những hệ thống ước tính đã được khoảng 1,9 tỷ người dân trên toàn thế giới sử dụng.

Cựu Phó Chủ tịch Vương Vĩnh Lợi của Ngân hàng Trung Quốc, một trong những ngân hàng quốc doanh lớn nhất Trung Quốc, cho biết: “Việc sử dụng rộng rãi đồng NDT kỹ thuật số sẽ ảnh hưởng đến vị thế thị trường và mô hình lợi nhuận của các nền tảng thanh toán bên thứ ba như Alipay và WeChat Pay”.

Đây là vấn đề lớn. Bên cạnh việc Alipay và WeChat Pay tạo nên xương sống cho hệ thống thanh toán của Trung Quốc trong một nền kinh tế phần lớn không dùng tiền mặt, hoạt động kinh doanh của các công ty còn hỗ trợ giá cổ phiếu của Tencent, một trong 10 công ty lớn nhất thế giới với giá trị vốn hóa trên 920 tỷ USD, và Alibaba, công ty nắm giữ cổ phần tại Ant Group.

Một chương trình chào năm mới của đài truyền hình CCTV đã phát đi thông điệp của Bắc Kinh rằng việc sử dụng đồng NDT kỹ thuật số tiện lợi hơn so với các hệ thống thanh toán khác. Thông điệp này làm gia tăng cảm giác rằng việc phổ biến loại tiền tệ này có thể gây tổn hại cho Alipay và WeChat Pay.

Giám đốc một ngân hàng quốc doanh lớn cho biết: “Đồng tiền kỹ thuật số này sẽ giáng một đòn mạnh vào Alipay và WeChat Pay vì nó có thể thay thế chúng. Có khả năng chính phủ sẽ sử dụng quyền lực hành chính để thúc đẩy đồng NDT kỹ thuật số nhằm phá bỏ thế độc quyền về dữ liệu người tiêu dùng mà các công ty công nghệ đang nắm giữ”.

Trên thực tế, quyền lực hành chính này là đặc tính cố hữu của đồng NDT kỹ thuật số. Bởi đây là đồng tiền pháp định, nên không một người bán hàng nào có thể từ chối chấp nhận nó và do đó có nghĩa vụ phải cài đặt thiết bị đầu cuối và hệ thống thanh toán bằng đồng NDT số sua khi đồng tiền này chính thức được phát hành. Điều này không xảy ra đối với Alipay và WeChat Pay, bởi người bán hàng trong trường hợp này có quyền từ chối.

(còn tiếp)

Nguồn: Financial Times – 17/02/2021

TLTKĐB – 22/02/2021

Tái phát minh các dịch vụ tài chính – Phần cuối

Thị trường dành cho các thị trường dự đoán

Augur đang xây dựng một nền tảng thị trường dự đoán phi tập trung, hệ thống sẽ thưởng cho người dùng nếu họ dự đoán chính xác các sự kiện trong tương lai – các sự kiện thể thao, kết quả bầu cử, ra mắt sản phẩm mới, giới tính con của người nổi tiếng. Vậy hệ thống này hoạt động như thế nào? Người dùng Augur có thể mua hoặc bán cổ phần trong kết quả của một sự kiện trong tương lai, giá trị là ước tính xác suất của một sự kiện đang xảy ra. Vì vậy, nếu có tỷ lệ cược ngang nhau (tức là 50/50), chi phí mua cổ phiếu sẽ là 50 xu.

Aurgur dựa vào “trí tuệ đám đông”, nguyên tắc khoa học nói rằng một nhóm người với số lượng lớn có thể dự đoán kết quả của một sự kiện tương lai với độ chính xác cao hơn nhiều so với một hoặc nhiều chuyên gia. Nói cách khác, Augur mang tinh thần của thị trường vào tính chính xác của các dự đoán. Cách thức này từng được áp dụng tại các thị trường dự đoán tập trung, chẳng hạn như Sở Giao dịch Chứng khoán Hollywood, Intrade và HedgeStreet (nay là Nadex), nhưng hầu hết các thị trường này đã đóng cửa hoặc không thành công trong việc giải quyết các mối quan ngại của nhà quản lý và luật pháp. Họ đều quan ngại các hợp đồng ám sát và khủng bố trong tương lai.

Sử dụng công nghệ blockchain khiến hệ thống phục hồi tốt hơn sau hỏng hóc, chính xác hơn, ít bị tác động bởi yếu tố con người, cùng những gì Augur gọi là “điều chỉnh ngoài phạm vi thẩm quyền”. Những trọng tài của nền tảng Augur lấy điểm uy tín để đánh giá tính hợp pháp. Khi điều tra đúng kết quả cuối cùng của phiên dự đoán – xác định đúng sự kiện gì xảy ra, trận thể thao hôm đó bên nào thắng, ai là người trúng cử – họ sẽ được thưởng thêm điểm uy tín. Việc duy trì sự liêm chính của hệ thống còn đem lại cho bạn hoa hồng: Càng nhiều điểm uy tín, bạn càng được tham gia nhiều thị trường và càng nhận được nhiều lợi nhuận. Theo lời của Augur, “thị trường dự đoán của chúng tôi loại bỏ rủi ro từ các bên tham gia, từ mô hình máy chủ tập trung và tạo ra thị trường giao dịch toàn cầu bằng cách sử dụng các đồng tiền mã hóa như bitcoin, ether cùng những đồng đang phát triển ổn định. Tất cả đều được dự trữ trong hợp đồng thông minh, không ai có thể đánh cắp tiền”. Augur đã giải quyết được vấn đề hợp đồng bằng chính sách không nhân nhượng với tội phạm.

Với đội ngũ lãnh đạo Augur, trí tưởng tượng của con người là sự giới hạn duy nhất với những tiện tích mà thị trường dự đoán mang lại. Theo Augur, bất kỳ ai cũng có thể đưa ra dự đoán về bất cứ thứ gì xảy ra với ngày giờ cụ thể – từ những điều tầm phào như “Liệu Brad Pitt và Angelina Jolie có ly hôn không?”, “Liệu Liên minh châu Âu có giải thể vào ngày 1 tháng 6 năm 2017?” Những gợi ý cho ngành công nghiệp dịch vụ tài chính, đối với các nhà đầu tư, các chủ thể kinh tế và toàn bộ thị trường là rất lớn. Hãy nhìn trường hợp những người nông dân ở Nicaragua hoặc Kenya, những người không có công cụ mạnh mẽ nào để phòng ngừa rủi ro về tiền tệ, rủi ro về chính trị hay biến đổi thời tiết và khí hậu. Việc tiếp cận các thị trường dự đoán sẽ cho phép người dân giảm bớt thiệt hại do nguy cơ hạn hán hoặc thiên tai. Ví dụ, anh ta có thể mua một hợp đồng dự đoán có tính phí nếu sản lượng cây trồng thấp hơn một mức nhất định, hoặc tại đất nước đó có ít hơn một lượng mưa cho trước.

Các thị trường dự đoán thực sự hữu ích cho các nhà đầu tư muốn đặt cược vào kết quả của các sự kiện cụ thể như: “Liệu cổ phiếu của IBM có tăng thêm ít nhất là 10 xu trong quý này không?” Ngày nay, báo cáo “ước tính” thu nhập doanh nghiệp không khác là bao so với đánh giá bình quân của một số ít chuyên gia phân tích. Bằng cách khai thác trí tuệ của đám đông, chúng ta có thể hình dung các dự đoán thực tế hơn về tương lai, giúp cho các thị trường hoạt động hiệu quả hơn. Các thị trường tiên đoán có thể cung cấp hàng rào chống lại sự không chắc chắn trên toàn cầu và các sự kiện “thiên nga đen”: “Liệu nền kinh tế Hy Lạp có thu hẹp hơn 15% trong năm nay?” Ngày nay, chúng ta dựa vào một vài phát thanh viên để đưa ra cảnh báo; một thị trường dự đoán sẽ hành động một cách công bằng hơn, như một hệ thống cảnh báo sớm cho các nhà đầu tư trên toàn cầu.

Các thị trường dự đoán có thể bổ sung và cuối cùng sẽ chuyển đổi nhiều mặt của hệ thống tài chính. Hãy cùng xem xét thị trường dự đoán dựa trên đầu vào là các hoạt động của công ty – báo cáo thu nhập, sáp nhập, mua lại và thay đổi quản lý. Các thị trường dự báo sẽ cho biết sự đảm bảo về giá trị cùng việc phòng ngừa rủi ro, thậm chí có thể thay thế các công cụ tài chính không rõ ràng như các điều khoản lựa chọn trong hợp đồng, hoán đổi lãi suất và hoán đổi nợ xấu. Tất nhiên, không phải mọi thứ đều cần đến thị trường tiên đoán. Chúng ta chỉ cần một số người quan tâm vừa đủ để thị trường dự đoán ở mức dễ thay đổi nhằm thu hút sự chú ý. Tuy nhiên, tiềm năng của lĩnh vực này vẫn còn rất rộng, cơ hội vẫn dành cho tất cả mọi người.

Con đường để đạt được 8 tiêu chuẩn vàng

Công nghệ blockchain sẽ tác động đến mọi hình thái và chức năng của ngành dịch vụ tài chính – từ các ngân hàng bán lẻ và các thị trường vốn đến ngành kế toán và quản lý. Chúng cũng buộc chúng ta phải suy nghĩ lại vai trò của các ngân hàng và tổ chức tài chính trong xã hội. Andreas Antonopoulos nói, “Bitcoin không thể có các khoản cứu trợ, ngày nghỉ (dành cho hệ thống ngân hàng), kiểm soát tiền tệ, cân bằng ổn định, hạn mức gửi và rút giờ làm việc như ngân hàng”.

Trong khi thế giới cũ lại mang tính phân cấp, chậm chạp, không sẵn sàng thay đổi, đóng kín và không rõ ràng, được kiểm soát bởi các đơn vị trung gian quyền lực, thì trật tự mới sẽ làm thế giới phẳng hơn, đưa ra giải pháp ngang hàng; riêng tư và na toàn hơn; minh bạch, toàn diện và mang tính cải cách. Chắc chắn trong quá trình thay đổi, sẽ có sự xáo trộn và gián đoạn, nhưng đây cũng là một cơ hội đáng chú ý cho lãnh đạo các ngành nghề làm điều gì đó cho ngày hôm nay. Ngành dịch vụ tài chính sẽ vẫn chìm nổi trong những năm tới; sẽ có vài đơn vị trung gian cung cấp nhiều sản phẩm và dịch vụ với chi phí thấp hơn so với số đông. Đó là một điều tốt. Tuy nhiên, blockchain được cấp quyền và blockchain đóng sẽ tìm được một vị trí trong thế giới phi tập trung hay không vẫn là một vấn đề gây tranh cãi. Barry Silbert, người sáng lập SecondMarket và giờ là Giám đốc Điều hành của Digital Currency Group, cho biết: “Tôi rất hoài nghi về tính khách quan do các tập đoàn tài chính lớn đề xuất. Khi tất cả những gì bạn có là một cái búa, thì mọi thứ đều giống như một cái đinh”. Chúng tôi tin rằng sức mạnh không gì ngăn được của công nghệ blockchain đang lan tỏa khắp cơ sở hạ tầng của tài chính hiện đại. Sự va chạm này sẽ định hình lại tổng thể ngành tài chính trong nhiều thập kỷ tới. Chúng tôi muốn blockchain cuối cùng sẽ chuyển đổi từ một cỗ máy tiền tệ của kỷ nguyên công nghiệp thành một nền tảng thịnh vượng.

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018.

Tái phát minh các dịch vụ tài chính – Phần IX

Mô hình này đã chứng tỏ khả năng đáp ứng công việc của mình. BTCjam là nền tảng cho vay  ngang hàng sử dụng uy tín làm cơ sở cho việc mở rộng tín dụng. Người dùng có thể liên kết hồ sơ của họ trên BTCjam với Facebook, LinkedIn, eBay hoặc Coinbase để hồ sơ thêm chi tiết và sâu sắc. Bạn bè có thể tự nguyện giới thiệu cho bạn từ Facebook. Bạn còn có thể gửi điểm tín dụng của mình lên đó như một đặc điểm của bạn trong hồ sơ. Không một thông tin riêng tư nào bị lộ ra. Người mới bắt đầu sử dụng nền tảng này có thể có điểm uy tín thấp. Nhưng họ sẽ nhanh chóng xây dựng được uy tín bằng những hành động thể hiện mình là người đứng đắn. Cách tốt nhất là bắt đầu với “khoản vay dựa trên uy tín” để chứng minh bạn là người đáng tin cậy. Là người đi vay, bạn phải trả lời những câu hỏi của nhà đầu tư trong quá trình xin tài trợ. Nếu không trả lời câu hỏi, nhà đầu tư sẽ do dự khi đầu tư vào bạn. Với khoản vay đầu tiên của mình, bạn hãy bắt đầu với con số có thể quản lý được và trả đúng thời hạn. Nếu bạn làm được như vậy, điểm đánh giá của bạn sẽ được tăng lên, những thành viên trong cộng đồng sẽ có cái nhìn tích cực về bạn. Tính đến tháng 9 năm 2015, BTCjam đã tài trợ cho 18.000 khoản vay với tổng giá trị trên 14 triệu USD.

Doanh nhân Erik Voorhees đã dành lời khen tặng: “Với hệ thống dựa trên uy tín, những người có khả năng mua nhà sẽ được cho vay tiền một cách dễ dàng. Những người có khả năng tài chính eo hẹp sẽ mất nhiều thời gian hơn để tìm một khoản vay”. Đối với ông, phương pháp này “sẽ giảm chi phí đối với người có hành vi tốt và ngược lại với người có hành vi xấu, đó sẽ là một động lực phù hợp”. Trong hệ thống đánh giá bằng uy tín, khả năng thanh toán nợ không được đánh giá từ điểm FICO mà được tổng hợp từ các yếu tố cấu thành danh tính. Việc đánh giá tín dụng cho doanh nghiệp cũng sẽ thay đổi nhờ blockchain, với mục tiêu phản ánh nhiều thông tin mới và sâu sắc. Hãy tưởng tượng các công cụ sau này có thể tổng hợp uy tín của mọi người, đồng thời theo dõi các khía cạnh khác nhau, như sự tin cậy về tài chính, năng lực nghề nghiệp và ý thức xã hội. Trong tương lai, cho vay tín dụng sẽ dựa vào sự đóng góp của cộng đồng, nơi họ sẽ cho bạn vay tiền nếu họ có thể đánh giá mục tiêu và uy tín trong cộng đồng của bạn.

IPO Blockchain

Tuần lễ bắt đầu từ ngày 17 tháng 8 năm 2015 thật kinh khủng: Thị trường chứng khoán Trung Quốc sụp đổ, S&P 500 có kết quả tồi tệ nhất trong 4 năm vừa qua, và các chuyên gia tài chính ở khắp nơi đang nói về một cuộc suy thoái toàn cầu mới và khủng hoảng có thể xảy ra. IPO truyền thống bị rút ra khỏi thị trường, các vụ sáp nhập bị đình trệ, và Thung lũng Silicon bồn chồn với việc định giá quá cao những con kỳ lân – các công ty khởi nghiệp có giá trị hơn 1 tỷ USD.

Ngay giữa tâm bão,một doanh nghiệp có tên là Augur đã phát động một trong những chiến dịch gây quỹ thành công nhất trong lịch sử. Trong tuần đầu tiên, hơn 3500 người từ Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Anh, Hàn Quốc, Brazil, Nam Phi, Kenya và Uganda đã đóng góp tổng cộng 4 triệu USD. Không có môi giới, không có sự đầu tư của ngân hàng, không có chứng khoán, không có hồ sơ bắt buộc, không có các nhà quản lý, và không có luật sư. Thậm chí còn không có cả sự tham gia của cộng đồng Kickstarter hay Indiegogo. Thưa quý vị, chào mừng các vị đến với IPO blockchain.

Kết hợp các nhà đầu tư với doanh nhân là một trong 8 chức năng của ngành dịch vụ tài chính. Nó có thể sẽ bị gián đoạn. Quá trình huy động vốn cổ phần thông qua tư nhân, phát hành cổ phiếu ra công chúng lần đầu, phát hành thứ cấp và phát hành riêng lẻ với khối lượng lớn (PIPE) – không thay đổi đàng kể kể từ những năm 1930.

Nhờ vào các nền tảng gây quỹ mới, các công ty nhỏ có thể chạm vào nguồn vốn nhờ sử dụng Internet. Hai công ty Oculus Rift và Pebble Watch là hai ví dụ thành công ban đầu của mô hình này. Tuy nhiên, người tham gia không thể mua cổ phần trực tiếp. Ngày nay, Đạo luật Khuyến khích các Doanh nghiệp Khởi nghiệp (Jumpstart Our Business Startups Act) của Mỹ cho phép các nhà đầu tư nhỏ trực tiếp đầu tư vào các chiến dịch gây quỹ, nhưng các nhà đầu tư và doanh nhân vẫn cần các đơn vị trung gian như Kickstarter hoặc Indiegogo cùng một phương thức thanh toán thông thường để tham gia, thường là thẻ tín dụng và PayPal. Các đơn vị trung gian vẫn là trọng tài tối cao của tất cả, dù họ có sở hữu thứ gì đi nữa.

Mô hình IPO blockchain đưa định nghĩa ra xa hơn. Hiện tại, các công ty có thể gây quỹ “trên blockchain” nhờ sử dụng các token, chứng khoán ảo, dựa trên giá trị gì đó của công ty. Chúng có thể đại diện cho cổ phần, trái phiếu hoặc, trong trường hợp của Augur là chỗ đứng với tư cách là nhà tạo lập thị trường trên nền tảng, cho phép chủ sở hữu có quyền quyết định thị trường dự đoán mà công ty sẽ mở. Erthereum là trường hợp thành công hơn cả Augur, nền tảng này đã gây quỹ để phát triển một blockchain hoàn toàn mới qua hình thức bán cho cộng đồng. Ngày nay, Erthereum là nền tảng blockchain công khai phát triển nhanh nhất và có thời gian tồn tại lâu chỉ sau blockchain bitcoin. Mức đầu tư trung bình tính được của mỗi người trong dự án gây quỹ Augur là 750 USD, nhưng ai cũng hiểu khoản đầu tư tối thiểu có thể là 1 USD hay thậm chí là 10 cent. Bất cứ ai trên thế giới – kể cả những người nghèo nhất hay ở xa nhất – cũng có thể trở thành nhà đầu tư của thị trường chứng khoán.

Overstock, một nhà bán lẻ điện tử, đang xây dựng một loại chứng khoán số có khả năng dẫn đầu ở thời điểm hiện tại. Patrick Byrne, người sáng lập Overstock, tin rằng blockchain “có thể làm được nhiều điều cho thị trường vốn tương tự những gì mà Internet đã làm được cho người tiêu dùng”. Dự án có tên Medici cho phép công ty có thể phát hành chứng khoán trên blockchain và dự án đã nhận được sự ủng hộ của Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Mỹ (SEC). Công ty đã bắt đầu phát hành chứng khoán số đầu tiên dựa trên nền tảng blockchain, như 5 triệu USD cổ phiếu số cho một chi nhánh của FNY Capital vào năm 2015. Overstock cho biết nhiều công ty dịch vụ tài chính và các công ty khác nữa đang xếp hàng để sử dụng nền tảng này. Chắc chắn là, sự chấp thuận ngầm của SEC sẽ đưa Overstock tiến bước trên hành trình dài phía trước.

Nếu phát hành cổ phiếu dựa vào blockchain tiếp tục trở nên phổ biến,nó sẽ tác động tới vai trò của nhiều bên trong hệ thống tài chính toàn cầu – các nhà môi giới, ngân hàng đầu tư và các luật sư chứng khoán – và thay đổi bản chất của đầu tư. Bằng cách tích hợp blockchain IPO với các nền tảng mới cho việc trao đổi tài sản như Circle, Coinbase (một lính mới sừng sỏ, được rót nhiều vốn nhất trong lĩnh vực giao dịch bitcoin), Smartwallet (chuyên giao dịch tài sản toàn cầu với tất cả các hình thức tài sản) và các công ty mới nổi khác, chúng tôi hy vọng rằng hình thức phân phối ảo phi tập trung sẽ sớm ra mắt. Những người bảo thủ cũng đang để mắt đến điều này. NYSE đã đầu tư vào Coinbase và NASDAQ đang tích hợp công nghệ blockchain vào thị trường riêng của họ. Bob Greifeld, Giám đốc Điều hành của NASDAQ, đang thành lập một công ty quy mô nhỏ, sử dụng blockchain để “hợp lý hóa việc lưu giữ hồ sơ tài chính đồng thời làm giảm chi phí và tăng tính chính xác”, nhưng rõ ràng là NASDAQ và các doanh nghiệp khác đang có kế hoạch lớn hơn nhiều.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018.

Tái phát minh các dịch vụ tài chính – Phần VIII

Cuối cùng, một hồ sơ bất biến của mọi vật có được như kỳ vọng? Ở châu Âu, các tòa án đang duy trì “quyền được quên”, cho phép các công dân trong khối được phép xóa bỏ vĩnh viễn những thông tin, hình ảnh cá nhân trên mạng mà họ không muốn lưu giữ vì một lý do nào đó. Chúng ta có nên áp dụng nguyên tắc tương tự cho doanh nghiệp? Không nên. Tại sao các tài xế của Uber được đánh giá qua sự hài lòng của khách hàng nhưng các nhà quản lý công ty lại có quyền thay đổi đánh giá đó? Hãy tưởng tượng có một cơ chế – được xây dựng dưới dạng một ứng dụng tin cậy – ghi nhận phản hồi trong sổ cái công khai và duy trì một điểm số độc lập, ai cũng được xem, để đánh giá sự liêm chính của doanh nghiệp. Đối với mảng tối của các công ty, chỉ có ánh sáng soi rọi mới là sự thanh tẩy tốt nhất.

Kế toán tam phân là sự đổi mới đầu tiên trong rất nhiều ứng dụng của blockchain trong quản trị doanh nghiệp. Giống như nhiều tổ chức trong xã hội, các công ty của chúng ta đang phải gánh chịu một cuộc khủng hoảng về tính hợp pháp. Nhà hoạt động cổ đông Robert Monks đã viết, “Chủ nghĩa tư bản đã trở thành một chế độ tham nhũng, được điều hành và hoạt động vì lợi ích của các giám đốc điều hành, hay như tôi thường gọi là những ông vua dưới vỏ bọc của các nhà quản lý”.

Blockchain trao lại quyền lực cho các cổ đông. Hãy tưởng tượng một token đại diện cho quyền sở hữu về tài sản, một đơn vị “bitshare”, xuất hiện với tư cách một lá phiếu hay nhiều lá phiếu tượng trưng cho quyết định của cổ đông. Mọi người có thể bỏ phiếu bảo đảm quyền của mình ngay lập tức ở bất cứ đâu, điều này làm cho quá trình bỏ phiếu đối với các hoạt động của những công ty lớn sẽ nhận được phản hồi nhanh hơn, hoàn thiện hơn và ít bị chi phối hơn. Việc ra quyết định trong công ty sẽ yêu cầu sự đồng thuận thực sự, cùng chữ ký của các bên, các cổ đông sẽ là người nắm giữ chìa khóa mở cánh cửa tương lai của công ty. Khi các phiếu bầu được biểu quyết, quyết định của người chủ lá phiếu cũng như biên bản cuộc họp hội đồng quản trị sẽ được gắn nhãn thời gian và ghi lại trong sổ cái bất biến.

Nên hay không việc các doanh nghiệp có quyền thay đổi quá khứ của mình, như quyền được lãng quên? Không thể thế được. Là một pháp nhân trong xã hội, các công ty phải có trách nhiệm đi kèm với giấy phép kinh doanh để hoạt động. Thật vậy, doanh nghiệp có nghĩa vụ phải công khai mọi thông tin về hoạt động giao dịch của mình. Đúng là doanh nghiệp có quyền và nghĩa vụ bảo vệ bí mật kinh doanh và quyền riêng tư của công nhân, nhân viên và các cổ đông. Nhưng việc này khác với quyền riêng tư. Tăng cường tính minh bạch sẽ tạo ra lợi thế lớn cho các nhà quản lý ở bất cứ khía cạnh nào: duy trì các tiêu chuẩn cao nhất cho hệ thống quản trị doanh nghiệp, nắm được những thông tin mật chỉ dành cho chủ doanh nghiệp. Tất cả điều này đều xuất phát từ công nghệ blockchain.

Đánh giá uy tín: Điểm tín dụng sẽ phản ánh được con người bạn

Dù bạn mới lần đầu tiên nộp đơn đề nghị sử dụng thẻ tín dụng hay vay tiền, tiêu chí đánh giá cao nhất của ngân hàng vẫn là điểm tín dụng. Chỉ số này nhằm phản ánh mức độ đáng tin cậy của bạn và đánh gái rủi ro bạn có thể gây ra. Đây là sự kết hợp của nhiều dữ kiện, như khoảng thời gian từ lúc bạn vay tiền cho đến lúc trả. Hầu hết các hình thức tín dụng đều dựa vào điểm tín dụng. Nhưng phép tính này có nhiều lỗ hổng trong đó. Đầu tiên là nó vô cùng thiển cận. Một người tuy không có lịch sử giao dịch tín dụng như có thể có nhiều trang sức quý hiếm, có thể từng có tiền án tiền sự, hay cũng có thể có một người họ hàng giàu có. Những thông tin này không hề được dùng để cho điểm uy tín. Thứ hai, điểm số gây ra những động lực ngược cho con người. Ngày càng có nhiều người sử dụng thẻ ghi nợ, nghĩa là họ để tiền mặt trong tài khoản. Vì không có điểm tín dụng nên họ sẽ phải chịu phạt. Tuy vậy, các công ty thẻ tín dụng vẫn khuyến khích các cá nhân không có tài sản đến nộp đơn xin sử dụng thẻ tín dụng bằng mọi giá. Thứ ba, việc đánh giá điểm không hiệu quả: dữ liệu đầu vào có thể đã lỗi thời và không còn mấy liên quan. Một khoản thanh toán trễ khi 20 tuổi sẽ ít dính dáng tới những rủi ro tín dụng khi người đó 50 tuổi.

FICO, một công ty Mỹ với tên gốc là Fair, Isaac and Company, đang dẫn đầu thị trường Mỹ về đánh giá điểm tín dụng, nhưng đây không được xem như yếu tố có nhiều thông tin liên quan chặt chẽ tới việc phân tích. Marc Andressen nói, “PayPal có thể đánh giá điểm tín dụng theo thời gian thực, dựa vào lịch sử mua hàng eBay của bạn – và hóa ra đó là một nguồn thông tin tốt hơn so với những thứ được sử dụng để tạo ra điểm FICO”. Những yếu tố này, kết hợp với dữ liệu giao dịch và kinh doanh cùng các thuộc tính khác được tạo ra bởi công nghệ blockchain, có thể cho phép con người tạo ra một thuật toán mạnh mẽ hơn để phát hành tín dụng và quản lý rủi ro.

Uy tín là gì? Tất cả chúng ta đều có uy tín. Uy tín là điều quan trọng để tin tưởng trong kinh doanh và trong cuộc sống hàng ngày.  Đến nay, những nhà trung gian tài chính đã không sử dụng uy tín làm nền tảng thiết lập sự tin tưởng giữa các cá nhân và ngân hàng. Hãy xem xét một chủ doanh nghiệp nhỏ muốn vay tiền. Thông thường, nhân viên cho vay sẽ dựa trên hồ sơ, đánh giá của nhân viên cùng điểm tín dụng của họ. Tất nhiên, chúng ta không thể chỉ đánh giá con người qua số an sinh xã hội, nơi sinh, nơi cư trú thường xuyên và lịch sử tín dụng. Tuy nhiên, ngân hàng không biết và cũng không quan tâm điều đó, cho dù bạn có là một nhân viên đáng tin cậy, một tình nguyện viên tích cực, một công dân lương thiện và yêu quý con cái. Các nhân viên cho vay có thể đánh giá hành vi của bạn với sự liêm chính, nhưng hệ thống điểm tín dụng ngân hàng thì không. Những thành phần quan trọng kể trên của uy tín đơn giản là khó tổng hợp, khó lưu trữ và khó sử dụng trong các hệ thống xã hội đang dùng. Hầu hết các hệ thống này đều không có tính thực tiễn lâu dài.

Vì vậy, hàng tỷ người sẽ phải làm thế nào khi không được đánh giá uy tín đúng mức? Đối với các dịch vụ tài chính dành cho người nghèo trên toàn cầu, nhiều người không thể đáp ứng được các yêu cầu danh tính cần thiết, chẳng hạn như thẻ căn cước, giấy chứng minh cư trú hay lịch sử giao dịch tài chính. Đây cũng là một vấn đề đối với những nước phát triển. Vào tháng 12 năm 2015, nhiều ngân hàng lớn của Mỹ đã từ chối thẻ căn cước chứng nhận công dân New York như một giấy chứng nhận hợp lệ để mở tài khoản ngân hàng, mặc dù có hơn 670.000 người sử dụng loại thẻ này và các nhà quản lý ngân hàng liên bang đã chấp thuận thẻ đó là hợp lệ. Blockchain có thể giải quyết vấn đề này bằng cách trao quyền cho mọi người tạo ra danh tính riêng với nhiều thuộc tính, đảm bảo ghi lại lịch sử giao dịch của những người cùng hệ thống và cung cấp cho họ những giải pháp mới ngoài hệ thống ngân hàng truyền thống.

Vẫn còn rất nhiều ứng dụng khác của blockchain – đặc biệt là trong tín dụng – nơi blockchain sẽ thiết lập lòng tin giữa các bên khi cần. Công nghệ blockchain không chỉ được dùng để chuyển tiền cho bên vay mà còn có thể đảm bảo người vay sẽ trả cả gốc lẫn lãi. Blockchain sẽ trao quyền sử dụng dữ liệu của bản thân cho mỗi bên, củng cố quyền riêng tư, tạo ra một mô hình danh tính kinh tế bền vững dựa trên lịch sử giao dịch trên blockchain và vốn xã hội của họ. Patrick Deegan, Giám đốc Công nghệ tại công ty khởi nghiệp hoạt động trong lĩnh vực danh tính, Personal BlackBox, cho rằng các cá nhân một ngày nào đó sẽ “tự triển khai, quản lý danh tính của mình và hình thành kết nối đáng tin cậy với những người đồng cấp hoặc thành viên của mạng lưới”, tất cả đều nhờ có công nghệ blockchain. Vì blockchain đã ghi và lưu trữ giao dịch trong những hồ sơ bất biến, nên tất cả các giao dịch đều có thể kiểm tra, hướng tới sự đảm bảo về uy tín và mức độ tín nhiệm. Hơn nữa,mọi người có thể quyết định giao tiếp với các tổ chức bằng danh tính phù hợp. Deegan nói: “Tôi có thể tạo ra nhiều cá thể, thể hiện các khía cạnh cá nhân khác nhau của bản thân tôi, và tôi sẽ chọn nhân cách phù hợp để tương tác với các công ty”. Ngân hàng và các công ty khác trong blockchain không nên yêu cầu và tổng hợp nhiều thông tin hơn số họ cần để cung cấp dịch vụ.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018.

Tái phát minh các dịch vụ tài chính – Phần VII

Sổ cái Toàn cầu

Ngày nay, các công ty đều ghi nợ và có mỗi giao dịch thành hai mục, do đó, chúng ta còn gọi đây là hình thức kế toán kép. Họ có thể dễ dàng thêm một mục thứ ba vào Sổ cái Toàn cầu, khi có ai đó cần xem thông tin họ có thể truy cập vào đó ngay lập tức – người xem có thể là cổ đông của công ty, kiểm toán viên, hay các nhà quản lý. Hãy tưởng tượng rằng khi một công ty lớn như Apple bán sản phẩm, mua nguyên liệu thô, trả tiền nhân viên, hoặc kiểm toán tài sản và nợ phải trả trên cả bảng cân đối kế toán, Sổ cái Toàn cầu sẽ ghi lại giao dịch và xuất một hóa đơn có gắn nhãn thời gian đính vào blockchain. Báo cáo tài chính của một công ty sẽ trở thành một cuốn sổ cái trực tuyến, có thể tìm kiếm và kiểm chứng. Việc tạo ra báo cáo tài chính được cập nhật từng phút cũng sẽ đơn giản như chức năng bảng kê, chỉ cần ấn nút và nó sẽ cung cấp cho bạn một báo cáo tài chính bất biến, hoàn chỉnh và có thể tìm kiếm được, không có lỗi nào. Có thể các công ty sẽ không muốn tất cả mọi người nhìn thấy những con số này, và vì vậy giám đốc điều hành có thể kiểm soát nó bằng cách chỉ cho những nhà điều hành, quản lý, và các bên liên quan khác được phép truy cập.

Nhiều người trong ngành nhìn thấy những tiềm năng của Sổ cái Toàn cầu đối với ngành kế toán. Theo Simon Taylor của Barclays, một cuốn sổ cái có thể đảm bảo việc tuân thủ các quy định của ngân hàng và giảm bớt rủi ro. “Chúng tôi thực hiện rất nhiều báo cáo về việc chấp hành quy định, về cơ bản chúng tôi chỉ cần nói rằng đây là tất cả những gì chúng tôi đã làm, bởi tất cả những gì chúng tôi đã làm đều nằm trong hệ thống mà không ai có thể thấy được”. Sổ cái Toàn cầu là một hồ sơ minh bạch mọi thứ “có nghĩa là một nhà quản lý sẽ có một quyền truy cập cùng tầng dữ liệu cơ bản với các doanh nghiệp. Điều này sẽ làm giảm khối lượng công việc và chi phí, đồng thời chúng tôi có thể thực hiện kiểm toán trong thời gian thực. Công nghệ này thực sự mạnh mẽ”. Theo Jeremy Allaire của Circle, các nhà quản lý sẽ là những người được hưởng lợi nhiều nhất. “Các thanh tra ngân hàng đã phải dựa vào các hệ thống kế toán tài chính và sổ cái không rõ ràng, bị kiểm soát một cách kín đáo và bị giữ độc quyền, để thực hiện công việc họ – đó là nhược điểm của “sổ sách và hồ sơ””, ông nói. “Với sổ cái công khai, các kiểm toán viên và thanh tra ngân hàng có thể tự động kiểm tra tình trạng cơ bản của bảng cân đối và tiềm lực của một công ty – đây là một sự đổi mới mạnh mẽ, có thể tự động hóa các công việc trong quản lý cũng như trong kiểm toán và kế toán”.

Điều này sẽ đem lại sự liêm chính cho toàn hệ thống. “Tất cả các hành vi gian lận sẽ gặp nhiều khó khăn hơn. Bạn phải gian lận liên tục,không có cách nào để phục hồi và thay đổi hồ sơ của mình”, Christian Lundvist đến từ Balanc3, một công ty khởi nghiệp kế toán tam phân dự trên nền tảng Ethereum, nói. Austin Hill lập luận, “Một sổ cái công khai được kiểm toán và xác minh liên tục nghĩa là bạn không phải tin tưởng vào sổ sách của đối tác; chúng ta sẽ có sự liêm chính trong các báo cáo hay trong các hồ sơ giao dịch, bởi chính mạng lưới cũng đang xác minh nó. Nó giống như một cuộc kiểm toán liên tục được thực hiện theo hình thức mã hóa. Bạn sẽ không còn phải nhờ đến các công ty như PricewaterHouseCopers  hay Deloitte. Bạn sẽ không gặp rủi ro với các đối tác. Nếu sổ cái nói điều này là đúng, thì nó là đúng”.

Deloitte, một trong Big Four ngành kế toán của thế giới, đang cố gắng để hiểu được tác động của blockchain. Eric Piscini, người đứng đầu trung tâm tiền mã hóa của Deloitte, nói với khách hàng rằng blockchain là “rủi ro lớn đối với mô hình kinh doanh của chính bạn vì giờ đây công việc kinh doanh của ngân hàng là quản lý rủi ro. Nếu ngày mai tất cả những rủi ro kia biến mất, bạn sẽ làm gì?” Nơi lạc hậu cần thay đổi là hoạt động kiểm toán, và kiểm toán lại chiếm đến 1/3 doanh thu của Deloitte. Piscini nói, “Điều đó đã phá vỡ mô hình kinh doanh của chúng tôi, phải không? Ngày nay, chúng tôi dành nhiều thời gian kiểm toán cho các công ty, và từ đó chúng tôi tính lệ phí cho phù hợp. Trong tương lai, nếu quá trình hoàn toàn hợp lý vì có mốc đánh dấu thời gian trong blockchain, nó sẽ làm thay đổi cách chúng ta kiểm toán các công ty”. Hay chúng ta cũng có thể loại bỏ hoàn toàn ngành kiểm toán?

Deloitte đã phát triển một giải pháp gọi là PermaRec (dành cho Permanent Record), theo đó “Deloitte sẽ ghi lại các giao dịch đó vào blockchain và sau đó có thể kiểm toán một trong hai đối tác, hoặc cả hai, rất nhanh chóng, bởi vì giao dịch đó đã được ghi lại”. Nhưng nếu mục nhập thứ ba lên blockchain – gắn nhãn thời gian và sẵn sàng để mọi người nhìn thấy  mọi thứ sẽ diễn ra hoàn toàn tự động, bất cứ ai, ở bất cứ nơi nào, cũng có thể xác định xem sổ sách có cân đối hay không. Ngược lại, lĩnh vực phát triển nhanh nhất của Deloitte và ba hãng lớn khác là dịch vụ tư vấn. Nhiều khách hàng đang thắc mắc, vò đầu bứt tai về blockchain. Sự bối rối này đang tạo cơ hội tăng doanh thu cho công ty.

Mornini, một doanh nhân đầy nhiệt huyết và tự mô tả mình là “người luôn lạc quan”, đã so sánh việc kiểm toán định kỳ với việc “xem một người đứng lên và nhảy trước ánh đèn lấp lánh. Bạn biết họ đang nhảy múa, nhưng bạn không thể hiểu được những gì đang xảy ra. Và dù trông nó thật thú vị, nhưng thật khó để nhận ra tất cả các bước trong đó”. Kế toán định kỳ đưa ra một cái nhìn nhanh gọn. Kiểm toán, theo định nghĩa, là một quá trình hợp với quá khứ hơn là hiện tại. Việc tạo ra một bức tranh toàn cảnh về tình hình tài chính của một công ty bằng cách xem các báo cáo tài chính định kỳ giống như nhìn chiếc bánh hamburger thành một con bò.

Theo Mornini, hầu hết các tập đoàn lớn sẽ không bao giờ muốn có hồ sơ kế toán minh bạch được biết đến công khai hoặc ngay cả được truy cập bởi những người có đặc quyền, chẳng hạn như kiểm toán viên hoặc cơ quan quản lý. Sức khỏe tài chính của công ty là một trong những bí mật cần được bảo vệ nhất. Hơn nữa, nhiều công ty muốn đảm bảo rằng việc quản lý có mức độ linh hoạt nhất định trong cách kế toán các khoản mục cụ thể, chẳng hạn như cách xác định thu nhập, khấu hao tài sản, hay tính toán giá trị thương hiệu công ty.

Tuy nhiên, Mornini tin rằng các công ty sẽ được hưởng lợi lớn hơn từ sự minh bạch – không chỉ trong việc tinh giản bộ phận tài chính hoặc giảm chi phí kiểm toán của họ, mà còn là cách thị trường đánh giá công ty họ. Ông nói, “Công ty đầu tiên sử dụng hệ thống này sẽ thấy lợi thế về gái cả trên mỗi cổ phiếu, hay lợi thế về tỷ suất lợi nhuận/giá so với các công ty khác, nơi các nhà đầu tư phải lo lắng chờ đợi thông tin tài chính ngân hàng, cung cấp theo quý”. Cuối cùng, ông lập luận, “Ai sẽ đầu tư vào một công ty chỉ cho họ thấy những gì đang diễn ra hàng quý, so với công ty cho họ thấy tất cả, bất cứ lúc nào?”

Liệu các nhà đầu tư có sẵn lòng yêu cầu kế toán tạm phân để đáp ứng các tiêu chuẩn quản trị doanh nghiệp không? Đây không phải là một câu hỏi xa vời. Nhiều nhà đầu tư theo tổ chức, chẳng hạn như Hệ thống Hưu trí Công nhân California, đã phát triển các tiêu chuẩn quản trị doanh nghiệp nghiêm ngặt, và họ sẽ không đầu tư vào một công ty trừ khi các tiêu chuẩn này được đáp ứng. Kế toán tam phân có thể là tương lai của chúng ta.

Kế toán tam phân: Sự riêng tư dành cho các cá nhân, không phải cho các doanh nghiệp

Không phải không có hoài nghi về nguyên tắc kế toán tam phân. Izabella Kaminska, phóng viên tờ Financial Times, tin rằng việc ủy nhiệm kế toán tam phân sẽ làm tăng số lượng các giao dịch được chuyển sang bảng cân đối kế toán. “Sẽ luôn có những người từ chối thực hiện theo đúng giao thức, người lách luật và giấu tài sản bí mật ở ngoài chợ đen, bảng cân đối ngoài, ngân hàng ngầm”.

Làm thế nào để một người có thể sử dụng các phương pháp kế toán phi-giao-dịch, đặc biệt là trong việc ghi nhận các tài sản vô hình? Làm thế nào để quản lý quyền sở hữu trí tuệ, giá trị thương hiệu, hoặc ngay cả danh tiếng của những người nổi tiếng như Tom Hanks? Diễn viên từng đoạt giải Oscar phải thủ vai bao nhiêu bộ phim tồi trước khi blockchain hạ bớt giá trị thương hiệu của ông?

Lập luận về kế toán tam phân không trái ngược với kế toán truyền thống. Vẫn có những nơi cần kiểm toán viên thông thạo nghiệp vụ. Tuy nhiên, nếu kế toán tam phân có thể cải thiện phần lớn tính minh bạch và khả năng đáp ứng thông qua thanh toán thời gian thực, hồ sơ giao dịch có thể xác nhận và kiểm toán tức thì, thì blockchain có thể giải quyết những vấn đề lớn nhất đặt ra cho công tác kế toán. Deloitte sẽ chỉ cần một vài người để đánh giá các giá trị tài sản vô hình và thực hiện công tác kế toán khác mà blockchain không thể làm, hơn là duy trì một đội ngũ kiểm toán viên lớn.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018.

Tái phát minh các dịch vụ tài chính – Phần VI

Theo Allaire, những lợi ích của công nghệ blockchain – thanh toán nhanh, khả năng tương tác toàn cầu, mức độ bảo mật cao, và các giao dịch gần như liên tục – sẽ mang lại lợi ích cho bất cứ ai dù là cá nhân hay doanh nghiệp. Và điều gì đã thôi thúc anh xây dựng nó miễn phí? Thật trái với lẽ thường! Các ngân hàng trên thế giới sẽ phải thốt lên như vậy. Chắc chắn là, Goldman Sachs và các nhà đầu tư từ IDG của Trung Quốc sẽ không bỏ ra 50 triệu USD để tạo ra một công ty không sinh lời! “Nếu chúng tôi thành công trong việc xây dựng một thương hiệu toàn cầu với hàng chục triệu người dùng và trở thành trung tâm trong việc xử lý hành vi giao dịch của người dùng, thì đích thực là chúng tôi đang ngồi trên một núi tài sản cực kỳ giá trị”. Allaire kỳ vọng Circle sẽ có đủ “năng lực tối thiểu để cung cấp các sản phẩm tài chính khác”. Mặc dù ông không nói cụ thể, nhưng ta có thể hiểu ngầm rằng số liệu tài chính của hàng triệu khách hàng có thể có giá trị đối với công ty hơn cả tài sản tài chính.”Chúng tôi cải tiến trải nghiệm của người dùng và mối quan hệ của họ với tiền cũng như chỉ cho họ lựa chọn cách thức sử dụng tiền làm thế nào để tiền đẻ ra tiền”. Các nhà lãnh đạo của mô hình cũ, hãy chú ý đến điều này.

Các công ty như Circle không bị gánh nặng di sản và văn hóa cản trở. Họ có lợi thế lớn trong việc tiếp cận với những phương pháp mới. Nhiều cách tân vĩ đại của quá khứ đã từng là những kẻ ngoài cuộc khôn ngoan. Blockbuster không sáng tạo ra Netflix. Tower Records không sáng tạo ra iTunes. Barnes & Noble không sáng tạo ra Amazon – bạn hiểu chứ.

Stephen Pair, Giám đốc điều hành của BitPay,người đi tiên phong trong ngành công nghiệp này tin rằng những người đi sau có một lợi thế khác biệt. “Họ có thể đưa các tài sản có thể thay thế như cổ phần, trái phiếu và tiền lên trên hệ thống blockchain và xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết để mở rộng và thương mại hóa mà không cần bản thẩm tra của các ngân hàng”, ông nói. Thứ nhất, “Bạn không nhất thiết phải có các cơ sở hạ tầng hay các tổ chức tạo nên Phố Wall ngày nay… Không chỉ phát hành tài sản trên blockchain, bạn còn có thể tạo ra các hệ thống mà ở đó tôi có thể thực hiện một giao dịch nguyên tử tức thời, tôi có cổ phiếu của Apple trong ví và tôi muốn mua thứ gì đó của bạn. Nhưng bạn lại muốn nhận dollar. Với nền tảng này, tôi có thể nhập một giao dịch nguyên tử đơn lẻ (tức là, tôi có thể nhập toàn bộ giao dịch hoặc không cần gì cả) và sử dụng cổ phiếu Apple của tôi để gửi cho bạn dollar.

Điều này có thực sự dễ dàng không? Cuộc chiến nhằm tái sáng tạo ngành công nghiệp dịch vụ tài chính khác với cuộc chiến thương mại điện tử trong thời kỳ đầu của web. Đối với các doanh nghiệp như doanh nghiệp của Allaire, để mở rộng quy mô, họ phải tạo điều kiện thuận lợi cho một trong những thương vụ chuyển giao tài sản lớn nhất trong lịch sử nhân loại, chuyển hàng tỷ USD từ hàng triệu tài khoản ngân hàng truyền thống đến hàng triệu ví của công ty Circle. Không dễ thế đâu. Các ngân hàng, mặc dù rất tâm huyết với blockchain, cũng cảnh giác với những công ty này, họ lập luận rằng doanh nghiệp blockchain là những doanh nghiệp “có rủi ro cao”. Sự miễn cưỡng đó có lẽ xuất phát từ việc các ngân hàng lo sợ những doanh nghiệp này sẽ nhanh bị phá sản. Giai đoạn trung gian là bước nhảy vọt giữa thế giới cũ và mới. Vogoro, một công ty của Canada, đã làm việc với Coinbase, Kraken, BitPay, Bitstamp, và những công ty khác để mở tài khoản ngân hàng, đáp ứng các tiêu chuẩn yêu cầu, và cho phép khách hàng chuyển tiền vào ví bitcoin thông qua các phương thức thanh toán truyền thống. Ôi, mỉa mai thay, trong khi Amazon đã bứt phá trước tất cả nhà bán lẻ cùng thời một cách dễ dàng, các lãnh đạo của mô hình mới này lại phải đối xử tử tế với các lãnh đạo của mô hình cũ.

Có lẽ chúng ta cần một chủ ngân hàng, người có tính cách liều lĩnh đến từ Thung lũng Silicon. Suresh Ramamurthi rất phù hợp với tiêu chuẩn đó. Vị kỹ sư phần mềm kiêm cựu giám đốc của Google gốc Ấn này đã khiến tất cả ngạc nhiên khi ông quyết định mua ngân hàng CBW ở Wier, Kansas với 650 nhân sự. Đối với ông, ngân hàng là một phòng thí nghiệm để sử dụng giao thức blockchain và áp dụng phương thức thanh toán qua bitcoin để chuyển tiền qua biên giới miễn phí. Theo quan điểm của ông, nếu những doanh nhân blockchain tương lai không nắm rõ các khía cạnh của dịch vụ tài chính, họ sẽ phải đối mặt vớinguy cơ thua lỗ. Ông nói, “Họ đang vẽ cửa sổ cho tòa nhà, làm cho tòa nhà trở nên đẹp đẽ và đầy mầu sắc. Nhưng bạn không thể đánh giá vấn đề từ bên ngoài. Bạn cần nói chuyện với những người ở bên trong tòa nhà đó, người biết đến từng đường ống nước”. Suốt 5 năm qua, Suresh là Giám đốc Điều hành của ngân hàng kiêm Giám đốc Công nghệ Thông tin, trưởng phòng, nhân viên bán hàng, và, vâng, thợ sửa ống nước. Suresh giờ cũng nắm được hệ thống ống dẫn của các ngân hàng.

Nhiều cựu binh trên thương trường Phố Wall không nhận ra trận chiến giữa cái cũ và cái mới. Blythe Masters tin rằng “ít nhất các ngân hàng có rất nhiều cách để nâng cao hiệu quả và hoạt động của Phố Wall, bởi những tay lính mới vẫn còn rất nhiều cơ hội cạnh tranh”.Chúng ta không thể cảm nhận được xu hướng hướng tới những điều hoàn toàn mới mẻ. Đó là lý do tại sao ba ông lớn trong ngành truyền hình đã không bắt tay với YouTube, tại sao ba ông lớn trong ngành sản xuất ô tô đã không bắt tay với Uber, tại sao ba đại gia trong ngành khách sạn lại không bắt tay với Airbnb. Đến khi lãnh đạo các công ty trong danh sách Fortune 100 quyết định theo đuổi con đường phát triển mới, thì một công ty mới đã kịp dồn dập tấn công họ bằng tốc độ, sự nhanh nhẹn và những sản phẩm dịch vụ vượt trội. Không tính tới những đại gia hàng đầu, bất cứ ai cũng có thển hận ra sự va chạm giữa sức mạnh không gì ngăn cản được của việc chuyển giao công nghệ với sự bất động của các dịch vụ tài chính, ngành công nghiệp bảo thủ nhất trên thế giới, và đây hứa hẹn sẽ là một cuộc chiến khốc liệt.

Google phiên dịch cho doanh nghiệp: Khuôn khổ mới cho ngành kế toán và quản trị doanh nghiệp

“Các nhân viên kế toán giống như những cây nấm – họ bị giam trong bóng tối và ăn mùn để sống”. Giám đốc điều hành cảu Subledger, một công ty khởi nghiệp hướng tới ngành kế toán, Tom Mornini phát biểu. Kế toán vốn được biết đến như ngôn ngữ của ngành tài chính, khó hiểu với tất cả mọi người trừ một số ít người trong ngành. Nếu mọi giao dịch đều được lưu lại trên một sổ cái phi tập trung toàn cầu, thì chúng ta còn cần kế toán để phiên dịch thứ ngôn ngữ khó hiểu đó cho mình làm gì?

Kế toán hiện đại xuất phát từ suy nghĩ mới lạ của Luca Pacioli ở Italy vào thế kỷ 15. Phát minh đơn giản của ông là một công thức có tên kế toán kép, nơi mà mọi giao dịch đều có 2 tác động lên mỗi bên tham gia, ý nghĩa là mỗi người đều phải ghi sổ cả khoản nợ và có vào bảng cân đối kế toán, sổ cái tài sản và nợ phải trả của công ty. Bằng việc đưa ra các quy tắc này, Pacioli đã tạo ra một trật tự đặc biệt để ngăn các doanh nghiệp có thể mở rộng quy mô.

Ronald Coase cho rằng kế toán là ngành rất cuồng tín. Khi đang là sinh viên của trường Kinh doanh London, Coase đã thấy “những khía cạnh tôn giáo” trong thực tiễn. “Sổ sách được giao cho các kế toán viên giữ gìn như sách thiêng”. Sinh viên kế toán coi những thách thức của ông là “phạm thánh”. Tại sao ông lại dám nghi ngờ “các phương pháp tính khấu hao, định giá hàng tồn kho, phân bổ chi phí,… dù tất cả chúng mang những kết quả khác nhau nhưng tất cả đều là những quy tắc kế toán được chấp nhận một cách hoàn hảo”, và những quy tắc gần chính xác khác đều được coi là “không chính xác”. Vì vậy, Tom Mornini không phải là người đầu tiên chỉ trích nghề này.

Chúng ta thấy 4 vấn đề với kế toán hiện đại. Thứ nhất, chế độ hiện tại phụ thuộc vào các nhà quản lý để đoan chắc rằng sổ sách của họ là hợp lý. Có hàng tá các công ty có sức ảnh hưởng lớn – Enron, AIG, Lehman Brothers, WorldCom, Tyco, và Toshiba – cho thấy việc quản lý không phải lúc nào cũng được thực hiện một cách liêm chính. Phần lớn chúng ta đều tham lam. Không chỉ có chủ nghĩa độc tài, tham nhũng và báo cáo sai luôn có kết cục là phá sản, thất nghiệp, khủng hoảng thị trường, mà còn có cả chi phí vốn cao và kiểm soát chặt chẽ cổ phần hơn.

Thứ hai, theo AccountingWeb, lỗi của con người là nguyên nhân hàng đầu của những sai lầm trong kế toán. Các vấn đề thường phát sinh khi ai đó báo cáo sai lệch một con số trong bảng kê, giống như một con bướm đập cánh ở Brazil có thể gây ra cơn bão lớn ở Texas, lỗi nhỏ đó sẽ trở thành một vấn đề nghiêm trọng vì nó là yếu tố đầu vào để tính toán trên báo cáo tài chính. Gần 28% các chuyên gia báo cáo rằng mọi người đã nhập dữ liệu không chính xác vào hệ thống doanh nghiệp của họ.

Thứ ba, các đạo luật mới như Sarbanes-Oxley đã phần nào hạn chế gian lận kế toán. Dù là bất cứ điều gì,sự phức tạp ngày càng tăng của các công ty, các giao dịch đa phương, và tốc độ thương mại hiện đại đã tạo ra cách thức mới để che dấu những hành động sai trái.

Thứ tư, các phương pháp kế toán truyền thống không thể cân bằng với mô hình kinh doanh mới. Hãy xem xét việc thực hiện các giao dịch vi mô. Hầu hết các phần mềm kiểm toán đều cho phép hai số thập phân (tức là một xu), nhưng điều này lại là vô ích đối với các hoạt động vi mô dưới bất kỳ hình thức nào.

Kế toán – bao gồm các công việc đo lường, xử lý và ra liên lạc với các thông tin tài chính –  không phải là vấn đề. Nó đóng vai trò là một chức năng quan trọng trong nền kinh tế hiện nay. Tuy nhiên, việc tiến hành các phương pháp kế toán phải bắt kịp với kỷ nguyên hiện đại. Hãy nhìn lại thời của Pacioli, kiểm toán là công việc diễn ra hằng ngày. Ngày nay, kiểm toán được thực hiện theo chu kỳ hằng tháng và thời vụ. Bạn hãy thử kể xem còn có ngành công nghiệp nào có 500 năm tiến bộ công nghệ nhằm gia tăng thời gian xử lý nhiệm vụ lên 9000 phần trăm như ngành này.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018.

Tái phát minh các dịch vụ tài chính – Phần V

Khi Blythe Masters còn là Giám đốc Điều hành của một công ty khởi nghiệp, bà đã quan tâm tới sự có mặt rộng rãi của các nhà hoạt động tài chính truyền thống trong lĩnh vực này. Sự tiếp nhận công nghệ mới cho thấy các công nghệ này có thể phát triển cả ngành tài chính cấp cao. Theo Eric Piscini của Deloitte, khách hàng của như như vừa choàng tỉnh giấc vào năm ngoái, “việc đột nhiên quan tâm tới công nghệ là rất bất ngờ”. Sự hứng khởi này như thứ dịch bệnh, nó lây lan đến cả một trong số những doanh nghiệp lớn và lâu đời nhất thế giới.

Barclays là một trong hàng chục tổ chức tài chính tìm kiếm các cơ hội trong công nghệ blockchain. Theo Derek White, Giám đốc mảng thiết kế và số hóa của Barclays, “những công nghệ như blockchain sẽ định hình lại ngành công nghiệp của chúng tôi”. White đang xây dựng một nền tảng đổi mới mở cho phép ngân hàng kết nối với một loạt các nhà phát triển và nhà tư tưởng trong ngành công nghiệp này. “Chúng tôi thích trở thành những người định hình thị trường. Nhưng chúng tôi cũng quan tâm đến việc kết nối với những người định hình và truyền tải những công nghệ này”, ông nói. Barclays đang chứng minh lời nói của mình là đúng đắn, bằng việc cắt giảm hàng chục nghìn việc làm ở các khu vực truyền thống và đầu tư gấp đôi cho công nghệ, đặc biệt là bằng cách tung ra mô hình tăng tốc doanh nghiệp trong công nghệ tài chính (Vườn ươm khởi nghiệp Barclays). Theo White, “3 trong 10 công ty trong đợt “ươm” cuối cùng của chúng tôi là các công ty blockchain hoặc bitcoin. Blockchain là dấu hiệu rõ ràng nhất cho việc thế giới đang chuyển từ hệ thống khép kín sang các hệ thống mở và có tác động rất lớn đến tương lai của không chỉ dịch vụ tài chính mà còn cho cả các ngành công nghiệp khác nữa”. Lạy Chúa! Các ngân hàng đang bàn về hệ thống mở!

Lợi ích tài chính

Vào mùa thu năm 2015, 9 trong số các ngân hàng lớn nhất thế giới – Barclays, JP Morgan, Credit Suisse, Goldman Sachs, State Street, UBS, Ngân hàng Hoàng gia Scotland, BBVA và Ngân hàng Liên bang Australia – đã thông báo kế hoạch thống nhất các tiêu chuẩn chung cho công nghệ blockchain, được gọi là Hiệp hội R3. Từ đó đến nay đã có hơn 32 thành viên tích cực tham gia, và cứ cách vài tuần lại có tổ chức nằm trong danh sách Who’s Who (danh sách và lược sử những người có cống hiến to lớn trong các ngành nghề) đăng ký tham gia. Những nghi vấn về mức độ quan tâm thật sự của các ngân hàng này cũng bắt đầu nảy sinh. Sau cùng, R3 đãyêu cầu lệ phí để gia nhập nhóm là một khoản đóng góp trị giá 250.000 USD, và như vậy, sự hình thành của R3 đánh dấu bước tiến rõ rệt cho ngành công nghiệp này. Việc thiết lập các tiêu chuẩn rất quan trọng trong việc đẩy nhanh triển khai và áp dụng công nghệ mới, do đó chúng ta có thể lạc quan về sáng kiến này. R3 đã chiêu mộ những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa và những bậc thầy kỹ thuật trong khu vực để xúc tiến quá trình này. Mike Hearn tham gia vào tháng 11, trong nhóm còn có Richard Gendal Brown, trước đây là kiến trúc sư điều hành quá trình đổi mới tài chính tại IBM, và James Carlyle, cựu kỹ sư trởng ở Barclays, và hiện là kỹ sư trưởng của R3.

Vào tháng 12 năm 2015, tổ chức Linux Foundation hợp tác với một nhóm đối tác là các công ty nổi tiếng để cho ra mắt một sáng kiến blockchain khác, gọi là dự án Hyperledger. Đây không phải là đối thủ cạnh tranh với R3; thực tế, dự án Hyperledger coi R3 là một thành viên sáng lập, cùng với Accenture, Cisco, CLS, Deutsche Bӧrse, Digital Asset Holdings, DTCC, Fujitsu Limited, IC3, IBM, Intel, JP Morgan, London Stock Exchange Group, Tập đoàn Tài chính Mitsubishi UFJ, (MUFG), State Street, SWIFT, VMware và Wells Fargo. Điều đó càng cho thấy ngành công nghiệp dịch vụ đang áp dụng công nghệ nghiêm túc và quyết tâm đến mức nào để phổ cập rộng rãi các blockchain hoàn toàn mở và phi tập trung như bitcoin. Không giống như R3, dự án Hyperledger là một dự án nguồn mở mang nhiệm vụ cộng đồng nhằm phát triển một “blockchain cho thương mại”. Điều này rất đáng khen ngợi và có thể thu được hiệu quả tốt. Nhưng đừng nhầm lẫn: Đây là một dự án mã nguồn mở được thiết kế để xây dựng nên công nghệ kiểm soát đầu vào, như giới hạn số lượng các nút trong một mạng hoặc yêu cầu giấy ủy quyền. Giống như R3, một trong những ưu tiên của Hyperledger là thiết lập tiêu chuẩn. David Treat của Accenture, một thành viên sáng lập của hiệp hội, đã nói rằng, “chìa khóa cho cuộc hành trình này là các tiêu chuẩn và các nền tảng chung được sử dụng bởi xuyên suốt tất cả thành viên trong ngành”.

Blockchain đã mở ra một cuộc tranh cãi lớn về vai trò của chính phủ trong việc kiểm soát ngành công nghiệp dịch vụ tài chính. Một “tiện ích” khơi gợi hình ảnh độc quyền một cách tự nhiên, được nhà nước quy định nghiêm ngặt. Tuy nhiên, vì công nghệ blockchain hứa hẹn giảm rủi ro, gia tăng tính minh bạch và phản hồi nhanh, nên một số người trong ngành gợi ý rằng nên để nó tự vận hành như một nhà quản lý. Nếu nhà quản lý có thể theo dõi hoạt động bên trong của các ngân hàng và thị trường, thì chắc chắn chúng ta có thể đơn giản hóa hoặc bãi bỏ một số điều luật, đúng chứ các bạn? Đây cũng là một câu hỏi khó trả lời. Một mặt, các nhà quản lý sẽ phải xem xét lại vai trò giám sát của họ nhằm đem lại sự đổi mới. Mặt khác, các ngân hàng đều có hồ sơ đen ghi lại những hoạt động ngầm để trốn tránh cơ quan nhà nước.

Liệu các ngân hàng lớn có thể nắm quyền kiểm soát tuyệt đối bằng cách triển khai blockchain mà không dùng bitcoin, chọn lọc các yếu tố có liên uan đến công nghệ sổ cái phi tập trung và gắn chúng với các mô hình kinh doanh hiện tại hay không? R3 chỉ là một trong rất nhiều các hiệp hội đang đi theo hướng này. Vào ngày 19 tháng 11 năm 2015, Goldman Sachs đã đăng ký bằng sáng chế cho “các phương pháp thanh toán chứng khoán trong thị trường tài chính bằng cách sử dụng kỹ thuật phi tập trung, ngang hàng và các kỹ thuật mật mã”, sử dụng một đồng tiền độc quyền gọi là SETLcoin. Chúng tôi và bạn cũng nên vậy, có thể thấy rõ cái hài hước của việc một ngân hàng lại xin bằng sáng chế cho một công nghệ vốn từ đầu đã được thiết kế làm món quà tặng nguồn mở cho nhân loại. Có lẽ đây là những gì mà Andreas Antonopolous đã e ngại khi ông cảnh báo độc giả rằng các ngân hàng sẽ biến bitcoin từ “thể loại nhạc punk rock sang nhạc smooth jazz?” Hay có lẽ các ngân hàng sẽ phải cạnh tranh với các sản phẩm và dịch vụ tốt nhất trong các tổ chức, nơi các nhà lãnh đạo phản đối tất cả những gì mà các ngân hàng này đại diện.

Các tiện ích tài chính trong tương lai sẽ như khu vườn được rào cẩn thận và chăm sóc tốt, được thu hoạch bởi một nhóm các bên liên quan có tầm ảnh hưởng. Hoặc nó sẽ là một hệ sinh thái hữu cơ và rộng lớn, nơi mà sự giàu có về kinh tế của người dân sẽ tăng theo bất cứ nơi nào mà ánh sáng chiếu rọi. Cuộc tranh luận vẫn đang hồi căng thẳng, nhưng nếu chúng ta đã học được bài học từ thế hệ Internet đầu tiên thì rõ ràng hệ thống mở sẽ tăng quy mô dễ dàng hơn so với những hệ thống đóng.

Ứng dụng ngân hàng, ai sẽ thắng trong lĩnh vực ngân hàng bán lẻ

Google cho thị trường vốn – đó là những gì mà Jeremy Allaire đang xây dựng, “một công ty tài chính tiêu dùng cung cấp các sản phẩm giúp người tiêu dùng giữ tiền, gửi tiền, gửi và nhận thanh toán, các lợi ích chính mà mọi người mong muốn từ ngân hàng bán lẻ”. Ông nhận thấy đây là một tiện ích miễn phí cho bất kỳ ai có quyền truy cập vào thiết bị có hỗ trợ Internet. Công ty của ông, Circle Internet Financial, là một trong những công ty lớn nhất và gây quỹ thành công nhất trong lĩnh vực này.

Có thể gọi Circle bằng bất cứ cái tên nào bạn thích, nhưng đừng gọi nó là một công ty bitcoin. “Amazon không phải là một công ty chỉ cung cấp giao thức HTTP và Google không phải là một công ty chỉ cung cấp giao thức SMTP. Circle không phải là một công ty bitcoin”, Allaire nói. “Chúng tôi coi bitcoin như một giao thức Internet cơ bản thế hệ tiếp theo, được sử dụng trong xã hội và kinh tế”.

Allaire cho rằng các dịch vụ tài chính là những đối tượng trì hoãn cuối cùng, và có lẽ là đối tượng lớn nhất, được chuyển đổi bởi công nghệ. “Nếu quan sát các ngân hàng bán lẻ, bạn sẽ thấy có 3 hoặc 4 điều mà các ngân hàng bán lẻ đang làm. Một là họ tạo ra một nơi để lưu trữ tài sản. Hai là họ cung cấp một vài lợi ích thanh toán. Ngoài ra, họ còn tăng tín dụng và cho bạn một nơi để có thể cất giữ tài sản và tạo ra thu nhập về sau”. Tầm nhìn của ông là: “Trong vòng 3 đến 5 năm tới, mọi người có thể tải ứng dụng, lưu trữ tài sản theo cách số hóa bằng bất cứ đơn vị tiền nào họ muốn – USD, euro, Yen, NDT, tương tự đối với đơn vị tiền ảo – và có thể thanh toán ngay lập tức hoặc gần như ngay lập tức với khả năng tương tác toàn cầu và mức độ bảo mật cao mà không có leo thang đặc quyền. Quan trọng nhất là nó miễn phí”. Như Internet đã làm thay đổi dịch vụ thông tin, blockchain sẽ thay đổi dịch vụ tài chính, thúc đẩy những khả năng mới mà chúng ta không tưởng tượng được.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018.

Tái phát minh các dịch vụ tài chính – Phần IV

Masters đã bỏ ngoài tai rất nhiều câu chuyện ban đầu về bitcoin, rằng hệ thống bị những kẻ buôn ma túy, những tay chơi cờ bạc lợi dụng nhưng lại được những người theo chủ nghĩa tự do ca ngợi như một loại hình trật tự thế giới mới. Vào cuối năm 2014, mọi thứ đã thay đổi. Masters nói với chúng tôi, “Tôi đã phải thốt lên khi bắt đầu nhận ra tiềm năng bên trong công nghệ này khi ứng dụng nó vào thế giới mà tôi biết rất rõ. Trong khi ứng dụng tiền mã hóa của sổ cái phân rất thú vị và có ý nghĩa với việc thanh toán, thì bản thân nền tảng cơ sở dữ liệu của công nghệ này còn có ý nghĩa lớn hơn”. Theo Masters, blockchain có thể hạn chế sự thiếu hiệu quả và chi phí “bằng việc cho những bên tham gia sử dụng cùng dữ liệu hơn là sao chép, nhân bản và phải điều chỉnh lại nó cho hợp lý”. Theo bà, blockchain là cơ chế phục vụ cho việc ghi chép giao dịch chia sẻ, phân quyền và lặp lại, nó thực sự là “một mỏ vàng”.

“Hãy nhớ rằng cơ sở hạ tầng dịch vụ tài chính đã không phát triển trong nhiều thập kỷ. Tầng trên đã phát triển nhưng phần móng thì không”. Masters nói: “Đó là một cuộc chạy đua vũ trang trong đầu tư công nghệ hướng tới việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện giao dịch, do đó, ngày nay, lợi thế cạnh tranh được đo bằng một phần nano giây. Điều trớ trêu là cơ sở hạ tầng lại không thực sự phát triển”. Phải mất “vài ngày và có thể lên tới hàng tuần cho việc chậm trễ trong quá trình xử lý trước kkhi bắt đầu thanh toán giao dịch tài chính và giữ lại hồ sơ”.

Masters không phải người duy nhất có hứng thú với công nghệ blockchain. Tổng Giám đốc Điều hành của NASDAQ, ông Bob Greifeld, nói: “Tôi tin tưởng vào khả năng của blockchain có thể thay đổi cơ bản cơs ở hạ tầng của ngành dịch vụ tài chính”. Greifeld đang tích hợp công nghệ sổ cái phi tập trung của blockchain vào nền tảng thị trường riêng của NASDAQ thông qua một nền tảng có lên là NASDAQ Linq. Thị trường chứng khoán thuộc kiểu thị trường tập trung và chúng đã sẵn sàng để thay thế. Vào ngày 1 tháng 1 năm 2016, NASDAQ Linq hoàn thành thương vụ đầu tiên trên blockchain. Theo Hill của Blockstream, một trong những nhà quản lý tài sản lớn nhất thế giới,”Số người tận tụy cống hiến trong các nhóm phát triển blockchain nhiều hơn số nhân viên của công ty chúng tôi”. Công ty của Hill thu được hơn 75 triệu USD và tuyển dụng hơn 20 người. “Những người này thực sự nghiêm túc bảo đảm rằng, họ biết cách dùng công nghệ này để thay đổi việc kinh doanh của chúng tôi”. NYSE, Goldman Sachs, Santander, Deloitte, RBC, Barclays, UBS và hầu hết các công ty tài chính lớn trên thế giới cũng nghiêm túc quan tâm tới vấn đề này. Vào năm 2015, quan điểm của Phố Wall về công nghệ blockchain đa số đều lạc quan: Trong một nghiên cứu, 94% phản hồi cho biết blockchain có thể đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực tài chính.

Mặc dù blockchain còn có nhiều ứng dụng khác nữa khiến Phố Wall phải để ý, tuy nhiên điều khiến các nhà quản lý tài chính ở khắp mọi nơi quan tâm là ý tưởng sử dụng blockchain trong xử lý an toàn mọi giao dịch từ đầu tới cuối, giúp giảm đáng kể chi phí, tăng tốc độ và hiệu quả, và giảm rủi ro trong kinh doanh. Masters nói: “Toàn bộ chu trình của một giao dịch bao gồm việc thực hiện, bù trừ ròng giữa các giao dịch với nhau, đối chiếu ai đã làm gì và làm với ai, liệu họ có đồng ý hay không, có thể xảy ra ở giao dịch cấp thấp, sớm hơn nhiều trong tiến trình công việc, hơn là xảy ra trong thị trường tài chính hiện đại”. Greifeld kết luận rằng: “Chúng ta giờ đang xử lý thanh toán giao dịch mất “T+3” (nghĩa là ba ngày). Tại sao lại không phải là giải quyết trong 5 đến 10 phút?”

Các giao dịch của Phố Wall tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, và công nghệ này có thể làm giảm đáng kể rủi ro đối tác, rủi ro thanh toán, cùng với rủi ro hệ thống. Jesse McWaters, người đi đầu trong việc thay đổi ngành tài chính tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới, nói với chúng tôi: “Điều thú vị nhất về công nghệ sổ cái phi tập trung nằm ở khả năng truy xuất nguồn gốc có thể cải thiện ổn định hệ thống”. Ông tin rằng “những công cụ mới sẽ cho phép các nhà quản lý xử lý công việc đơn giản hơn”. Những đặc tính mở của blockchain – tính minh bạch, khả năng tìm kiếm thuận tiện – cộng với khả năng thanh toán tự động và nhãn thời gian bất biến, cho phép các nhà quản lý thấy được những gì đang xảy ra, thậm chí nó còn có thể thiết lập các cảnh báo để họ không bỏ lỡ bất cứ điều gì.

Giao kèo blockchain của tiến sĩ Faust

Ngân hàng hiếm khi đảm bảo được sự minh bạch. Hầu hết những người làm trong ngành tài chính đều có được lợi thế cạnh tranh từ sự bất cân xứng thông tin và nắm được nhiều bí quyết hơn so với các đối tác của họ. Tuy nhiên, blockchain bitcoin được xây dựng là một hệ thống hoàn toàn minh bạch. Đối với ngân hàng, điều này cũng như áp dụng chính sách mở cửa vậy. Làm thế nào ta có thể hòa hợp một nền tảng mở với chính sách đóng cửa các ngân hàng?

Austin Hill gọi đó là “thỏa thuận với quỷ” của Phố Wall, một cuộc đánh đổi lớn. Hill nói: “Mọi người thích ý tưởng không phải đợi 3 ngày để thanh toán giao dịch mà chỉ phải giải quyết trong vòng vài phút, và biết rằng họ đã hoàn tất chính xác giao dịch. Bản sao tương ứng với giao dịch đó chính là tất cả các giao dịch hoàn toàn công khai trên blockchain [bitcoin]. Điều này khiến một số người ở Phố Wall không yên tâm”. Giải pháp ở đây là gì? Giao bí mật hay còn gọi là blockchain được cấp quyền, hay còn được gọi là blockchain riêng tư. Trong khi blockchain bitcoin là hoàn toàn mở và không cần cấp quyền – nghĩa là mọi người có thể truy cập và tương tác với nó – thì blockchain được cấp quyền yêu cầu người dùng cung cấp thông tin để xác thực, cấp cho họ giấy phép để hoạt động trên loại blockchain đó. Hill đang phát triển công nghệ theo đó chỉ có những bên liên quan nhìn thấy các thông tin của giao dịch và điều này có thể đảm bảo được tính liêm chính của thông tin.

Ngay từ đầu, blockchain riêng tư và được cấp quyền dường như đã có một vài lợi thế rõ ràng. Đầu tiên, thành viên của nhóm có thể dễ dàng thay đổi quy định của blockchain nếu họ muốn. Chi phí có thể được hạ xuống vì các giao dịch chỉ cần xác nhận từ các thành viên, loại bỏ việc cần phải sử dụng các thợ đào gây tốn kém điện năng. Ngoài ra, vì tất cả các bên đều đáng tin cậy, nên khả năng tấn công quá bán (với 51% số phiếu biểu quyết) là không có. Các nút được cho là có quan hệ rộng lớn, trong hầu hết các trường hợp là những tổ chức tài chính lớn. Chưa kể, việc này còn giúp các nhà quản lý theo dõi dễ dàng hơn. Tuy nhiên, những lợi thế này cũng tạo ra những điểm yếu. Càng dễ thay đổi quy tắc, càng dẫn tới việc coi thường luật. Các blockchain riêng tư cũng ngăn cản hiệu năng của mạng, yếu tố giúp công nghệ có thể mở rộng quy mô nhanh chóng. Cố ý hạn chế các quyền tự do thông thường bằng cách tạo ra các luật lệ mới có thể cản trở sự trung lập. Cuối cùng, nếu không mở cửa phát triển, công nghệ này nhiều khả năng sẽ trở nên trì trệ và dễ bị tổn thương. Điều này không có nghĩa là các blockchain riêng tư không có tiềm năng, nhưng các bên liên quan đến dịch vụ tài chính vẫn phải quan tâm tới những mối lo ngại trên một cách nghiêm túc.

Ripple Labs, một công ty khá có tiếng tăm trong giới ngân hàng, đang phát triển những cách thức thông minh khác để hạn chế thỏa thuận với quỷ. “Ripple Labs nhắm đến các ngân hàng bán buôn, và chúng tôi sử dụng một phương pháp đồng thuận, thay vì bằng chứng công việc”. Giám đốc Điều hành Chris Larsen nói, điều này có nghĩa là không có thợ đào và nút nặc danh nào được phép xác nhận các giao dịch. Công ty Chain lại có chiến lược riêng. Với 30 triệu USD vốn từ các dự án Visa, NASDAQ, Citi, Capital One, Fiserv và Orange, Chain có kế hoạch xây dựng các giải pháp blockchain tập trung vào doanh nghiệp, trước hết là nhắm vào ngành dịch vụ tài chính, thị trường đã thỏa thuận với NASDAQ. “Tất cả các tài sản trong tương lai sẽ là những công cụ sinh lợi số hóa chạy trên nhiều blockchain”, Adam Ludwin, Giám đốc Điều hành của Chain tranh luận. Nhưng đó sẽ không phải là một thế giới bị bưng bít theo cách Phố Wall đã quen thuộc, “bởi tất cả mọi người sẽ làm giàu dựa trên những khoản đầu cơ minh bạch”. Phố Wall có thể muốn nắm bắt công nghệ này, nhưng họ sẽ phải đối mặt với việc cải tiến giá trị, có một số thứ họ không thể kiểm soát hoặc biết trước.

Masters cũng nhìn thấy những phẩm chất đặc biệt của mô hình blockchain được cấp quyền. Đối với bà, chỉ có một nhóm nhỏ những người tham gia giao dịch, người bán và các đối tác khác, cùng nhà quản lý cần có quyền truy cập. Những người chọn phương án thiểu số này sẽ được cấp giấy phép tham gia. Theo bà, “lợi thế của sổ cái được cấp quyền là nó không bao giờ tiết lộ cho tổ chức quản lý tài chính biết rủi ro mỗi khi giao dịch với một tổ chức nào đó, và điều này là không thể chấp nhận được xét theo quan điểm của các nhà quản lý, hay tạo dựng phần phụ thuộc theo một nhà cung cấp dịch vụ không rõ tên tuổi, chẳng hạn như một công ty chuyên xử lý giao dịch, cũng là điều khó chấp nhận nếu xét trên quan điểm của các nhà quản lý”. Mô hình blockchain được cấp quyền, hay chuỗi riêng tư, rất hấp dẫn đối với các tổ chức tài chính truyền thống có thái độ thận trọng với bitcoin và những thứ liên quan tới nó.

(còn tiếp)

TH: T.Giang – CSCI

Nguồn tham khảo: Don Tapscott & Alex Tapscott – Cuộc cách mạng blockchain – NXB ĐHKTQD 2018.

Khái niệm “tài sản chung toàn cầu”: Các giá trị mới trong chính trị thế giới – Phần cuối

Như vậy, hệ tư tưởng theo thuyết mạt thế của báo cáo cũ “Các giới hạn tăng trưởng” đang được hồi sinh – nhưng đã theo một phiên bản cay độc hơn – không phải dành cho tất cả mọi người, mà chỉ dành cho người nghèo. Và chẳng có sự “phát triển bền vững” nào trong hình thức hiện tại của nó có thể cứu giúp.

Liên quan đến điều này là một loạt vấn đề khác, phát sinh từ sự bất bình đẳng toàn cầu – đó là di cư toàn cầu. Chỉ cần nhớ các dòng người di cư dồn đến các nước EU và sự thiếu đoàn kết của các nước này trong việc giải quyết các vấn đề người di cư là đủ. Theo logic trên, thì đây mới chỉ là điểm khởi đầu. Áp lực hàng triệu người di cư lên các quốc gia của thế giới phát triển sẽ tiếp tục gia tăng.

Vì “tài sản chung toàn cầu” là của chung, nên xuất phát từ giá trị này của sự thống nhất hành tinh của nhân loại, mọi người đều có quyền sống ở nơi họ có thể tiếp cận chúng tốt hơn. Và từ đây có thể thấy rõ một thách thức trực tiếp đối với quyền bất khả xâm phạm biên giới quốc gia của các nước thuộc nhóm “tỷ phú vàng”. Và mong muốn của các nước giàu rào chắn lại các đường biên giới có chủ quyền của các nước nghèo sẽ ngày càng được coi là một kiểu chính sách phân biệt chủng tộc trên hành tinh giữa người giàu và người nghèo.

Kết quả là, các giá trị chủ nghĩa toàn cầu mới đang manh nha về quyền phát triển và quyền phát triển bình đẳng mâu thuẫn với cả giá trị chủ quyền lẫn nhiệm vụ sai về mặt chính trị là hạn chế sự phát triển của các nước nghèo và ngăn cách thế giới phát triển với phần còn lại của nhân loại (“Thành trì châu Âu”). Các xung đột trong tương lai có thể phát sinh từ mâu thuẫn này sẽ mang tính chất khác biệt đáng kể so với các cuộc chiến địa chính trị truyền thống thời nay, nhưng ngay bây giờ chúng ta cần vạch ra một chiến lược toàn cầu tối ưu để ngăn chặn các xung đột này.

Sự phát triển công nghệ cũng có thể mâu thuẫn với logic phát triển sinh thái. Đó là sự tái sản xuất không ngừng tất cả các loại thiết bị gia dụng mới, mà “hệ tư tưởng” của nó được vạch ra để sử dụng trong ngắn hạn, sau đó chúng phải được thay thế bằng những thiết bị mới hơn. Một chiếc điện thoại thông minh mới trong một hoặc hai năm sẽ trở thành “lạc hậu” – mốt tiêu dùng đòi hỏi phải thay thế nó bằng một điện thoại khác. Điều tương tự cũng xảy ra với chiếc xe mới. Đương nhiên, việc sản xuất quá mức như vậy tạo ra gánh nặng ngày càng tăng đối với môi trường và trong trường hợp thiết bị cồng kềnh, nó làm trầm trọng thêm vấn đề toàn cầu về chất thải và xử lý chất thải. Các nhà sản xuất mang thương hiệu toàn cầu, mặc dù họ ủng hộ các sáng kiến môi trường (mệnh lệnh đạo đức môi trường!), nhưng không có nghĩa là họ sẽ từ bỏ chiến lược của mình là liên tục thay đổi dòng sản phẩm và sản xuất dư thừa hàng hóa.

Do đó, phần không thể thiếu của nhiều học thuyết môi trường là sự nhấn mạnh vào việc tiêu dùng hàng hóa dài hạn. Để làm điều này (ngoài trách nhiệm đạo đức cá nhân của người tiêu dùng), người ta đề xuất đánh thuếcao về việc sở hữu thiết bị, quy định của nhà nước về việc thay đổi dòng sản phẩm, phát triển hệ thống cho thuê thiết bị thay vì mua nó, cấm giới hạn nhân tạo đối với hoạt động của thiết bị (loại chip trong các máy in có giới hạn số lượng trang in, chương trình trên điện thoại thông minh làm chậm hoạt động của chúng sau hai năm…)…

Ngay từ năm 1999, Paul Hocken và cộng sự đã hệ thống hóa các đề xuất này trong khái niệm “Chủ nghĩa tư bản tự nhiên (Natural Capitalism)”. Mặc dù Bill Clinton thích trích dẫn khái niệm này, nhưng chẳng có gì xảy ra trong vòng hai thập kỷ qua. Những lời hô hào tiêu dùng dài hạn trong thực tế hóa ra là không thể thực hiện được, cũng như chính các khái niệm không tưởng nhất về “hệ sinh thái sâu”. Lý do cho điều này không chỉ nằm ở sự phản kháng của các tập đoàn, mà còn trong ý thức hệ tiêu dùng – cái mà trên thực tế hóa ra mạnh hơn nhiều so với ý thức hệ môi trường.

Nhìn chung, các lời kêu gọi cải của Tổ chức Thương mại Thế giới có trong một số chương trình môi trường đều liên quan tới những vấn đề này. Theo logic được nói đến ở trên, hệ thống thương mại tự do toàn cầu mâu thuẫn với các phương châm môi trường về tiêu dùng dài hạn, vì nó trên thực tế lại khuyến khích việc không ngừng đổi mới dòng sản phẩm để tăng mức tiêu thụ. Do đó, trong các diễn ngôn về môi trường thường có nhiều lời kêu gọi bác bỏ các nguyên tắc của WTO và chuyển sang kiểu “chủ nghĩa bảo vệ môi trường”, khi mà các quốc gia bảo vệ thị trường của họ bằng các rào cản, nhưng không phải để cạnh tranh, mà là để đảm bảo sự tiêu dùng dài hạn. Song nghịch lý ở đây là, những lời kêu gọi về “chủ nghĩa bảo vệ môi trường” của chính các nhà sinh thái học trên thực tế lại gắn chặt với khái niệm “sinh thái có chủ quyền” của một loạt quốc gia, được đưa ra nhằm hạn chế sự tácđộng tới môi trường toàn cầu. Quan sát quá trình cực kỳ phức tạp và kém hiệu quả của một cải cách rất nhỏ về hạn ngạch trong IMF đã được tất cả đồng ý bằng lời nói, thấy khó mà hy vọng rằng, những đề xuất tương tự của các nhà môi trường mà sự đồng thuận về chúng vẫn chưa có – sẽ nhanh chóng được thực hiện. Tuy nhiên, các cuộc chiến thương mại do Donald Trump thực hiện chống lại EU và Trung Quốc vốn gây ra sự hoài nghi về các nguyên tắc cơ bản của WTO lại mang đến hy vọng mới cho những người ủng hộ “chủ nghĩa bảo vệ môi trường”.

Một khía cạnh phức tạp khác của việc thực hiện các học thuyết môi trường là sự chuyển đổi từ nghèo sang giàu đang làm gia tăng ô nhiễm môi trường. Nếu vào năm 1972, tại hội nghị đầu tiên của Liên hợp quốc về môi trường, Indira Gandhi nói rằng, nguyên nhân gây ô nhiễm chính trên thế giới là đói nghèo và sự khốn cùng, thì bây giờ nó đã trở thành vấn đề của người giàu.

Năm 2017, một báo cáo mới của câu lạc bộ Rome với nhan đề là “Come On! (Tạm dịch: Tiến lên!)” đã được công bố. Trong đó nói rằng, nếu tính tới sự gia tăng mức độ tập trung tư bản thì một phần tư phía trên người giàu chịu trách nhiệm về hơn một nửa tất cả các tác động môi trường – giờ đã tăng lên. Do đó, không phải người nghèo, mà là các triệu phú cần phải có trách nhiệm giảm gánh nặng cho thiên nhiên. Và việc thiếu các cơ chế thích hợp là một trong những lý do tại sao các vấn đề môi trường vẫn chưa được giải quyết.

Việc nhấn mạnh tới “các chất gây ô nhiễm phong phú” được đặt ra không chỉ đối với các cá nhân, mà còn với cả các quốc gia. Số liệu thống kê về “dấu ấn sinh thái” được sử dụng ở đây cho thấy, dấu hiệu này ở các nước giàu thường cao hơn so với các nước kém phát triển. Hơn nữa, người ta ghi nhận rằng, chỉ số phát triển con người càng cao, thì dấu ấn sinh thái càng lớn. Chưa có quốc gia nào thành công trong việc đạt được chỉ số phát triển con người cao mà dấu ấn sinh thái lại thấp. Về vấn đề này, đã có nhiều đề xuất về một loại thuế cho các quốc gia (hoặc hàng hóa từ các nhà sản xuất của nước đó) phải tương quan với dấu ấn sinh thái. Rõ ràng, việc thực hiện một ý tưởng như vậy cũng sẽ có những trở ngại nghiêm trọng.

Trong một giải pháp tương tự, nhưng như một ý tưởng khả thi hơn, người ta thảo luận về việc áp dụng thuế “carbon” đánh vào các sản phẩm từ những quốc gia có dấu ấn sinh thái cao nhưng chưa tham gia Thỏa thuận Paris. Còn một đề xuất khác là đa dạng hóa đóng góp của các quốc gia cho các quỹ môi trường toàn cầu tương quan với dấu ấn sinh thái của họ. Những ý tưởng này được đưa vào một cuộc thảo luận rộng hơn về tính hợp lý của việc tái phân phối một cách công bằng các nguồn tài chính trên thế giới. Nhưng, giống như bất kỳ “sự tái phân phối” nào, các giải pháp môi trường của nó cũng sẽ dẫn đến sự xuất hiện của một lượng đáng kể những người phản đối. Một lần nữa câu hỏi lại được đặt ra về sự xói mòn chủ quyền quốc gia, bản chất toàn cầu siêu quốc gia của các quyết định được đưa ra,…

* * *

Nhìn chung, chủ nghĩa môi trường với tư cách là một ý thức hệ môi trường toàn cầu trong các phiên bản khác nhau của nó đã có tác động nghiêm trọng đến nền chính trị thế giới, do đó, các thỏa thuận quốc tế quy mô lớn đã được ký kết và đang được hiện thực hóa. Đạo đức môi trường đã trở thành mệnh lệnh thực tế (ít nhất là bằng lời nói). Đồng thời, việc thực hiện nhiều luận điểm của các học thuyết môi trường đang gặp phải sự phản kháng không rõ ràng nhưng có thể nhận thấy được. Các ý thức hệ môi trường toàn cầu thường được coi là một thách thức đối với chủ quyền quốc gia và khả năng cạnh tranh của các tập đoàn. Trong trường hợp này, định đề về môi trường với tính chất là tài sản chung toàn cầu thường không hiện hữu.

Những vấn đề hết sức cấp bách nảy sinh trong bối cảnh có sự tương giao giữa sinh thái học và nhân khẩu học toàn cầu. Mâu thuẫn giữa các khía cạnh tự nhiên và xã hội của tài sảnchung toàn cầu đang ngày càng trở nên rõ ràng. Cụ thể là, những lời kêu gọi hạn chế tiêu dùng do sự cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên nhiên của trái đất đang đi ngược lại với quyền phát triển (Bao gồm cả quyền phát triển của tầng lớp trung lưu) ở các nước khu vực phía Nam bán cầu. Và giá trị mới nổi của sự thống nhất hành tinh và sự bình đẳng của xã hội loài người với tính chất là “tài sản chung xã hội toàn cầu” được chuyển thành quyền tiếp cận bình đẳng với của cải toàn cầu bắt nguồn từ giá trị đó.

Như vậy, hệ tư tưởng “tài sản chung toàn cầu” có thể dẫn đến sự xung đột giữa chính sự điều tiết môi trường và sự phát triển xã hội của xã hội toàn cầu. Vì vậy, cộng đồng quốc tế phải đối mặt với câu hỏi về những nỗ lực chung trong việc tìm kiếm sự cân bằng hết sức tinh tế giữa các lĩnh vực này và ngăn ngừa các cuộc xung đột có thể xảy ra. Cơ sở của những xung đột như vậy, trước hết, là mâu thuẫn giữa chủ quyền quốc gia và “tài sản chung toàn cầu”, và thứ hai, khoảng cách giữa khu vực phía Bắc và phía Nam bán cầu là một thách thức đối với toàn bộ khái niệm “tài sản chung toàn cầu”. Cuối cùng, xung đột giữa con người và thiên nhiên bắt nguồn từ chính sự xung đột giữa người giàu và người nghèo.

Biên dịch: Đỗ Minh Cao

Hiệu đính: Hà Quỳnh Hoa

Nguồn: TN 2020 – 37, 38.