Triển vọng u ám của vấn đề hạt nhân Triều Tiên – Phần cuối

Tuy vậy, Seoul đã giảm nhẹ điều này. Ban đầu Bộ tổng tham mưu liên quân Hàn Quốc (JCS) đã tránh dùng từ “tên lửa”, chỉ gọi chúng là “vật thể phóng”. Seoul hiện đã gọi một cách thẳng thắn, nhưng hầu như vẫn phản đối: giọng điểu tỏ ra lấy làm tiếc một cách yếu ớt chứ không phải là lên án. Chỉ trong tháng 11/2019, khi Kim Jong-un đích thân giám sát (như ông ta vẫn thường làm) một cuộc tập trận pháo binh ven biển với kỹ thuật lạc hậu, Hàn Quốc đã phản đối gay gắt vì điều này vi phạm hiệp ước quân sự liên Triều tháng 9/2018. Những phản ứng mâu thuẫn như vậy khiến nhiều người băn khoăn về cách Seoul nhận thức về mối đe dọa hiện nay – hoặc ít nhất là thừa nhận mối đe dọa đó. Quân đội Hàn Quốc, vốn luôn cảnh giác trước một nhà lãnh đạo ngả sang cánh tả như Moon Jae-in, rất có thể sẽ duy trì thảo luận nội bộ trong thời điểm hiện tại.

Các đời tổng thống Hàn Quốc đều chỉ phục vụ trong một nhiệm kỳ 5 năm, và Moon Jae-in đã bước và nửa cuối nhiệm kỳ của mình; ông sẽ rời nhiệm sở vào tháng 5/2022. Nếu những người bảo thủ Hàn Quốc có thể cùng nhau hành động và làm chủ Nhà Xanh, Kim Jong-un sẽ phải đối mặt với một Hàn Quốc mạnh mẽ và kém bao dung hơn (khi đó có thể ông sẽ ước gì mình đối xử với Moon Jae-in tử tế hơn). Một quan ngại đặc biệt là những lời kêu gọi Hàn Quốc phát triển vũ khí hạt nhân của riêng nước này – điều mà dư luận đã ủng hộ từ lâu – có thể phát sinh mối đe dọa từ Triều Tiên gia tăng trong khi Mỹ dường như ngày càng kém tin cậy hơn (đặc biệt là nếu Trump tái cử nhiệm kỳ thứ hai). Ngay cả khi Moon Jae-in duy trì tiến trình hòa bình còn nhiều sơ sót của ông, nó chắc chắn sẽ không tồn tại sau khi ông ra đi.

Triển vọng cho năm 2020 và trong tương lai

Ít nhất là các kỹ năng của Kim Jong-un chưa thể giúp ông giành được thế chủ động và kiểm soát vấn đề. Khi năm 2019 dần trôi qua mà không có gì diễn ra trên mặt trận phi hạt nhân hóa, ai là người có lỗi? Triều Tiên đã làm rõ: Lỗi hoàn toàn là do Mỹ không thay đổi chính sách của nước này, chứ không phải do Triều Tiên không làm gì – ngoại trừ việc thử vũ khí mới. Có lẽ chính tuyên bố này của Bình Nhưỡng đã định hình các nhận thức và việc đưa tin, đặc biệt là xét tới hạn chót cuối năm mà Kim Jong-un đưa ra. (Giới truyền thông thích việc đếm ngược: nó đơn giản và tạo ra nhiều tin tức hấp dẫn). Triều Tiên đã lợi dụng điều này, thu hút nhiều sự chú ý hơn bằng cách đe dọa đưa ra một “món quà Giáng sinh” mà chưa bao giờ thành hiện thực.

Thay vào đó, Triều Tiên đã đánh dấu kỳ nghỉ lễ – theo lời các nhà bình luận Hàn Quốc là phá bỏ nó – bằng cách tổ chức một cuộc họp lớn. Sau phiên họp CMC đã đề cập đến ở phần trên, Hội nghị toàn thể lần thứ 5 của Ủy ban trung ương đảng Lao động Triều Tiên khóa 7 kéo dài 4 ngày vào năm 2019 – thường thì cuộc họp diễn ra ngắn hơn – với điểm sáng là bài phát biểu kéo dài 7 tiếng của Kim Jong-un. (Năm nay Kim Jong-un không có bài phát biểu năm mới như thường lệ). Như nhiều người mong đợi, ông đã chính thức bãi bỏ lệnh cấm trong 2 năm đối với việc thử hạt nhân và ICBM của Triều Tiên. Kim Jong-un đã dành cho Mỹ những lời gay gắt, nhưng hoàn toàn không nhắc đến Hàn Quốc (hoặc Trung Quốc về vấn đề đó).

Với giọng điệu nhìn chung là cứng rắn và ủ rũ – ông cảnh báo về việc đẩy mạnh chính sách “thắt lưng buộc bụng”, điều mà cách đây 7 năm ông đã đảm bảo với người dân Triều Tiên rằng nó đã kết thúc – trên thực tế Kim Jong-un cũng đã khôi phục chính sách “song tiến”, chỉ là không nhắc đến quá nhiều. Việc quay trở lại tập trung vào WMD cũng có nghĩa là việc phát triển kinh tế không còn là ưu tiên hàng đầu. Kim Jong-un khoe khoang rằng “thế giới sẽ chứng kiến một vũ khí chiến lược mới do Triều Tiên sở hữu trong tương lai gần”, rất có thể là một tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM). Ông cũng đe dọa “chuyển sang hành động gây sốc khiến Mỹ phải trả giá cho những nỗi đau mà người dân Triều Tiên phải chịu đựng và cho sự phát triển (đã qua)”. (Điều thú vị là mặc dù chính sách song tiến trên thực tế nghĩa là “súng và bơ”, nhưng Kim Jong-un hiểu đó là một sự trao đổi).

Chúng ta đã được cảnh báo. Một lần nữa Triều Tiên lại chiếm thế chủ động. Tuy vậy, trong tình hình hỗn loạn của nền chính trị toàn cầu hiện nay, có lẽ Kim Jong-un đã rất thất vọng khi nhận ra điều này khó có thể trở thành trung tâm duy nhất của sự chú ý. Sau khi sát hại vị tướng hàng đầu của Iran, trong những tháng tới Mỹ có thể bận rộn hơn nữa ở vịnh Perisa và vùng Trung Đông rộng lớn hơn. Một câu hỏi đặt ra là Kim Jong-un sẽ tính toán đến điều đó bằng cách nào. Điều đó có thể khuyến khích ông, nếu ông cho rằng Trump quá sa lầy ở Tây Á – và tha thiết muốn tái cử – đến mức không thể đáp trả bất kỳ khiêu khích nào từ phía Bình Nhưỡng. Mặt khác, số phận của Qassem Soleimani cũng xua tan mọi ý kiến cho rằng Trump chỉ nói mà không làm, do đó tốt nhất là nên cẩn trọng. Kế hoạch tấn công là tiêu diệt đầu não được biết đến như là một phần trong kịch bản của Lầu Năm Góc nhằm đối phó với cuộc xung đột ở bán đảo Triều Tiên. Dù máy bay không người lái của Mỹ có thể xuyên thủng hệ thống phòng không của Triều Tiên hay không, ý tưởng này cũng khó có thể giúp Kim Jong-un yên giấc.

Thời điểm lại là một vấn đề khác. Theo những gì quan sát được trong quá khứ, Triều Tiên có thể chọn thời điểm tổ chức một sự kiện lớn để đánh dấu những ngày quan trọng của nước này vào bất cứ lúc nào. Trong đó có sinh nhật của Kim Nhật Thành vào ngày 15/4, và kỷ niệm 75 năm thành lập Đảng Lao động Triều Tiên 10/10/2020. Nước này cũng có xu hướng tổ chức trùng vào các sự kiện của các nước khác, chẳng hạn như năm 2017 khi ICBM đầu tiên của Triều Tiên, tên lửa Hwasong-14, được phóng vào ngày Quốc khánh Mỹ 4/7. Vì thế, Seoul rất dễ nhận thấy rằng cuộc tập trận pháo binh ven biển của Quân đội nhân dân Triều Tiên (KPA) vào tháng 11/2019, dù vô hại, nhưng cũng diễn ra vào lễ kỷ niệm 9 năm trận pháo kích vào đảo Yeonpyeong gần đó, khiến 4 người Hàn Quốc thiệt mạng. Triều Tiên không làm điều gì ngẫu nhiên. Tương tự như vậy, lễ kỷ niệm 10 năm con tàu hộ tống Cheonan của Hải quân Hàn Quốc bị đánh chìm vào ngày 26/3, khiến 46 người thiệ mạng có thể là một ngày đáng để theo dõi – dù Triều Tiên chưa bao giờ thừa nhận trách nhiệm.

Kết luận: Không có gì thuận lợi cho chúng ta

Bức tranh rộng lớn hơn cũng ảm đạm không kém. Trong số tất cả các nước trên thế giới mà không ai muốn họ sở hữu vũ khí hạt nhân hay các phương tiện hạt nhân, Triều Tiên đứng đầu danh sách. Một nước bất hảo thực sự, với truyền thống lâu đời coi thường luật pháp quốc tế và gây bất ổn trên mọi mặt trận, chế độ nhà Kim đã bước sang năm 2020 mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Quả thực, nền kinh tế nước này khó có thể phát triển mạnh. Nhưng khi nhiều báo cáo liên tiếp của Hội đồng chuyên gia Liên hợp quốc (PoE) cho thấy, Triều Tiên rất giỏi trong việc tránh né các biện pháp trừng phạt – hoặc đơn giản là can dự các vụ trộm cắp trên mạng, điều mà PoE cho rằng đã mang lại cho Bình Nhưỡng tổng cộng 2 tỷ USD cho đến nay.

Xua tan những dự đoán về sự sụp đổ, Triều Tiên vẫn đứng vững. Tương tự như vậy với Kim Jong-un, nếu ông chăm sóc sức khỏe của chính mình. Bước sang tuổi 36 vào tháng 1/2020, ông có thể phải nắm quyền trong nhiều thập kỷ tới. Tập Cận Bình cũng vậy, dù lớn tuổi hơn, cũng không có kế hoạch rời khỏi chính trường. Trong khi các nhà độc tài này vẫn tiếp tục nắm quyền, ở Seoul, Washington và nhiều nơi khác, các nhà lãnh đạo được bầu vẫn đến rồi đi. Những người chưa xuất hiện sẽ phải đối mặt với một Triều Tiên mạnh mẽ và kiêu ngạo hơn bao giờ hết – và hi vọng là không ảo tưởng.

Cho đến nay, những gì Kim Jong-un thực sự làm sẽ bị kiềm chế bởi các biện pháp răn đe, điều sẽ trở nên ngày càng quan trọng trong nhiều năm tới. Có thể cho rằng Kim Jong-un sẽ làm bất cứ điều gì ông nghĩ là có thể giúp tránh né việc bị trừng phạt. Khi Triều Tiên gây sức ép, nhiều bên thường không thể chống đỡ. Ngoài các mối quan ngại về hạt nhân, tháng 2/2017, người anh cùng cha khác mẹ của Kim Jong-un là Kim Jong Nam bị ám sát bằng chất độc thần kinh giữa ban ngày tại một sân bay đông đúc ở thủ đô của một đất nước thân thiện – nơi không chỉ không thể trừng phạt những kẻ ám sát ông mà còn sẵn lòng nối lại quan hệ bình thường với Triều Tiên. Kim Jong-un rất có thể cho rằng ông có thể thoát được tội giết người, vì thực tế đúng là như thế.

Khó có thể nói thêm, vì có quá nhiều điều chưa sáng tỏ. Chắc chắn năm nay Kim Jong-un sẽ tiếp tục khiêu khích. Những gì ông làm, ở đâu và khi nào, sẽ lần lượt đặt ra những vấn đề nan giải cho các bên bị ảnh hưởng – dù là Trump, Moon Jae-in hay những người khác – về cách đối phó với chúng. Với Moon Jae-in, có thể dự đoán ông sẽ cảnh giác – trừ phi có một cuộc tấn công như Cheonan. Nhưng với Trump, ai có thể lường trước được tình hình? Nếu thực tế cho thấy quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo đã kết thúc và luôn xuất phát từ một phía, thì sức hấp dẫn của ván cờ có thể sớm bị lãng quên. Trong những thời điểm lạ lùng này, ở bán đảo Triều Tiên hay nơi nào khác, mọi thứ đều có thể xảy ra. Đó không phải là một suy nghĩ mang tính trấn an.

Nguồn: The Diplomat – 2/2020

CVĐQT – số 2/2020.

Triển vọng u ám của vấn đề hạt nhân Triều Tiên – Phần III

Hội nghị thượng đỉnh Hà Nội sẽ không tái diễn

Nếu người ta có thể nhận thấy rõ quỹ đạo đáng buồn của quan hệ liên Triều trong thời gian gần đây, thì trái lại, quan hệ Mỹ – Triều vẫn còn không gian cho sự mơ hồ, dù không nhiều. Với Washington, Bình Nhưỡng chơi một ván cờ khác. Chấp thuận phi hạt nhân hóa một cách trừu tượng, Kim Jong-un đã gạt đi mọi nỗ lực nhằm buộc Triều Tiên phải có những bước đi cụ thể, hay thậm chí tham gia các cuộc đàm phán phù hợp ở cấp chuyên viên mà có thể dẫn tới những bước đi như vậy (như đã chứng kiến trong thời kỳ Đàm phán 6 bên). Việc cho nổ tung bãi thử hạt nhân Punggye-ri trước mặt các nhà báo (nhưng không có sự xác minh của các chuyên gia độc lập), hay dỡ bỏ một phần bãi thử tên lửa Sohae chỉ để xây dựng lại bãi thử này sau đó, chỉ là những cử chỉ còn xa mới đạt tới các cuộc đàm phán nghiêm túc về vấn đề giải pháp như Đàm phán 6 bên hay Khung thỏa thuận.

Bao trùm tất cả những điều này là một câu hỏi mang tính giả định. Liệu Hội nghị thượng đỉnh Hà Nội có thể có một kết quả khác hay không? Điều gì sẽ xảy ra nếu Mỹ đề nghị giảm nhẹ một phần các biện pháp trừng phạt, như mong đợi của Moon Jae-in, cho phép nối lại các tuyến đường bộ và đường sắt liên Triều? Liệu điều này có thể dẫn tới một vòng tuần hoàn những diễn biến khả quan hơn chứ không phải bi quan hơn hay không? Chúng ta sẽ không bao giờ biết câu trả lời. Với những gì đã diễn ra, bằng việc làm theo lời khuyên của John Bolton và đòi hỏi Triều Tiên giao nộp toàn bộ vũ khí hủy diệt hàng loạt – đầu đạn hạt nhân, vũ khí hóa học và sinh học, tên lửa…  – Trump chỉ bảo đảm rằng trong khi Hội nghị thượng đỉnh Singapore (dù hời hợt) đạt được kết quả cùng thắng, thì Hội nghị thượng đỉnh Hà Nội lại là thất bại đối với cả ông lẫn Kim Jong-un. Ngày 11/1, Kim Kye-gwan, từng là nhà đàm phán hạt nhân hàng đầu trong khuôn khổ Đàm phán 6 bên, đã cảnh báo rằng Triều Tiên sẽ không bao giờ lãng phí thời gian như vậy một lần nữa: “Chúng tôi không muốn trao đổi giống như những thương nhân”. Điều này đương nhiên là không thành thật. Sự trao đổi như vậy chính là những gì mà Kim Kye-gwan và Christopher Hill đã làm khi đó, và là điều mà điểm cốt lõi của bất kỳ cuộc đàm phán chi tiết nào đòi hỏi.

Tiền lệ cho thấy bất luận thế nào, Triều Tiên cũng sẽ “chơi rắn” và gian lận như trong thời kỳ Khung thỏa thuận. Những người hào phóng hơn có thể sẽ không đồng tình. Viết cho trang mạng 38North gần đây, Leon V. Sigal, với niềm hy vọng không bao giờ bị dập tắt, cho rằng còn quá sớm để đưa ra những nhận định về ngày tàn của ngoại giao hạt nhân, dù sự lạc quan của ông có đôi chút trống rỗng: “Nếu không có các cuộc đàm phán tiếp theo, thì ia có thể biết chắc được?” Hồi tháng 12/2019, cũng trên trang 38North, Glyn Ford – một cây bút không biết mệt mỏi từng 50 lần tới Bình Nhưỡng – khẳng định rằng bài phát biểu năm mới 2019 của Kim Jong-un chứa đựng, theo tiêu đề mà ông đã đặt, “những dấu hiệu và cơ hội bị bỏ qua”.

Có thể là như vậy. Tuy nhiên, lý thuyết dao cạo Occam (lời giải thích đơn giản nhất thường là lời giải thích xác đáng nhất – ND) và toàn bộ giai đoạn 2017 – 2019 lại chỉ ra một giả thuyết đơn giản hơn dù mang tính hoài nghi hơn: Kim Jong-un chưa bao giờ nghiêm túc có ý định phi hạt nhân hóa, và cũng không trông đợi các cuộc đàm phán đi đến đâu cả. Tuy nhiên, sau 6 năm dường như ở ẩn – trên thực tế là bận rộn củng cố cơ sở quyền lực của mình và đảng Lao động Triều Tiên trong nước – đã đến lúc Kim Jong-un bước ra thế giới bằng một trò giật gân, theo cách của riêng mình và tối đa hóa lợi thế của Triều Tiên.

Kế hoạch tổng thể của Kim Jong-un

Kim Jong-un đã lên kế hoạch cho quá trình đó một cách tỉ mỉ, chia làm ba phần: dụ dỗ Seoul, thuyết phục Trump, lôi kéo Tập Cận Bình.

Hiện vấn đề cuối cùng rõ ràng là có ý nghĩa quan trọng nhất – mặc dù đã bị xem nhẹ trên các phương tiện truyền thông phương Tây vốn mụ mị vì những tin tức ồn ào xoay quanh Trump và Moon Jae-in. Việc nối lại quan hệ với Trung Quốc vẫn được tiến hành như dự kiến trong khi phần còn lại của kế hoạch đã bị bỏ dở – cũng đúng theo dự định. Sau 4 lần tới thăm Trung Quốc (và 6 năm quan hệ lạnh nhạt), tháng 6/2019, Kim Jong-un đã nhận được phần thưởng của mình: một chuyến thăm đáp lễ của Tập Cận Bình. Hỗ trợ ngoại giao cũng đi kèm với hỗ trợ kinh tế. Bắc Kinh đã giảm nhập khẩu theo yêu cầu các biện pháp trừng phạt, nhưng điều này dẫn đến mức thâm hụt lớn trong khi không rõ bên cấp vốn. Trung Quốc vẫn luôn cần Triều Tiên, và sẽ làm những gì cần thiết để giúp nước này thoát khỏi tình trạng khó khăn. (Một số người ở Washington cho rằng sự thật hiển nhiên này khó chấp nhận một cách kỳ lạ). Tháng 12/2019, Trung Quốc đã kêu gọi Nga cùng nới lỏng các biện pháp trừng phạt của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đối với Triều Tiên, bao gồm cả các dự án liên Triều. Đề xuất này có thể không được thông qua, nhưng đó là một dấu hiệu đáng chú ý cho thấy chính sách “gây sức ép tối đa” đã sụp đổ ra sao – cho dù Triều Tiên không hề từ bỏ số vũ khí hủy diệt hàng loạt (WMD) của nước này.

Kim Jong-un cũng giành được ưu thế từ những sai lầm mà các kẻ thù của ông tự gây ra. Một trạng thái bất cân xứng đáng lo ngại đã xuất hiện giữa Mỹ và Liên Xô – “hai tam giác” đối đầu nhau tại DMZ trong Chiến tranh Lạnh. Khi đó, Triều Tiên có Liên Xô và Trung Quốc, trong khi Hàn Quốc có Mỹ và Nhật Bản. (Hai mối quan hệ này không phải lúc nào cũng êm đẹp hay minh bạch, với tranh chấp Trung – Nga và quan hệ Nhật – Hàn đầy bất ổn).

Bức tranh hiện nay không rõ ràng đến thế, xét tới mối quan hệ mới của Hàn Quốc với Nga và Trung Quốc, trong đó Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của nước này. Tuy vậy về mặt ngoại giao, mô hình cũ đang xuất hiện trở lại, với những rạn nứt đáng ngại ở một phía. Kim Jong-un không chỉ cải thiện quan hệ với Trung Quốc và Nga – ông đã gặp Vladimir Putin tại Vladivostok vào tháng 4/2019 – nhưng bản thân Moskva và Bắc Kinh cũng đang hợp tác chặt chẽ hơn bao giờ hết, ít nhất là về mặt quân sự. (Mỗi bên đã bay thử trong không phận Hàn Quốc trong những tháng gần đây).

Trong khi đó, phe “thế giới tự do” đang hỗn loạn trên hai mặt trận. Thất bại bi thảm kinh niên của Hàn Quốc và Nhật Bản trong việc xây dựng mối quan hệ hướng đến tương lai đang dẫn đến những chia rẽ mới sâu sắc hơn, và có thể sẽ không sớm chấm dứt trong tương lai gần Và định kiến của Donald Trump rằng hầu các đồng minh đều là những kẻ ăn bám có nguy cơ gây tổn hại nghiêm trọng liên minh Mỹ – Hàn. Nếu Trump kiên quyết yêu cầu Hàn Quốc tăng gấp 5 lần khoản thanh toán cho sự hiện diện của binh lính Mỹ ở nước này, thì nhiều người Hàn Quốc sẽ bắt đầu băn khoăn, điều họ hiếm khi làm cho đến nay, rằng liệu điều này có lợi nhiều hơn hại hay không. Trong một khu vực và thế giới ngày càng hướng theo trường phái Hobbes, với sức hấp dẫn của Trung Quốc ngày càng mạnh mẽ hơn bao giờ hết, sự suy tàn hay thậm chí sụp đổ của cấu trúc liên minh sau năm 1945 ở Đông Bắc Á là điều hoàn toàn có thể hình dung ra. Gạt mọi tính toán sang một bên, điều này chỉ có thể mang lại lợi ích to lớn cho Triều Tiên.

Trump và Moon Jae-in: Bộ đôi không chấp nhận sự thật

Hãy quay trở lại với kế hoạch ngoại giao tổng thể của Kim Jong-un. Việc dụ dỗ Seoul và thuyết phục Trump đều tỏ ra thành công ngoài mong đợi. Triều Tiên đọc vị được các đối thủ của mình và thể hiện một cách rất thuyết phục khi nói với mỗi bên về những gì họ muốn nghe. Có vẻ không công bằng khi đánh đồng Moon Jae-in và Trump: Moon Jae-in có tầm nhìn xuất sắc về hòa bình trên bán đảo, Trump chỉ đơn thuần là một bản ngã dị hợm. Đức hạnh và sự trụy lạc đều chỉ là lừa dối – và kinh ngạc thay, đến nay vẫn vậy. Ngay cả giờ đây, sau gần một năm, bằng các hành động (cũng như sự án binh bất động) của mình, Bình Nhưỡng đã thể hiện rõ và cũng ngày càng đưa ra những lời lẽ cay nghiệt và nhạo báng, rằng Mỹ hoàn toàn không có động thái gì và vẫn nuôi dưỡng ảo tưởng. Ngày 15/1, trong khi ký kết thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 với Trung Quốc, Trump nhận định về quan hệ Mỹ – Triều: “Đó là một ván cờ, hoặc một ván poker, vô cùng hấp dẫn”. Sự hấp dẫn này không quá rõ ràng, nhưng có thể thấy rõ ai là người chiến thắng.

Những ảo tưởng ở Washington về một mối quan hệ thân tình giữa hai nguyên thủ, và ở Seoul là về hòa bình, rõ ràng đã cho phép Kim Jong-un vào tháng 5/2019 triển khai một chương trình chuyên sâu thử các loại tên lửa đạn đạo tầm ngắn mới và tiên tiến cùng các hệ thống vũ khí khác, chẳng hạn như máy phóng rocket đa nòng (MLR) mà hoàn toàn không bị trừng phạt. Vì đó không phải là tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) nên Trump coi đây chỉ là một chương trình mang tính thủ tục, cho thấy sự thiếu hiểu biết và tự mãn. Ngược lại, nhiều loại vũ khí trong số này có vẻ như là vũ khí mới hoặc được cải thiện, làm gia tăng đáng kể mối đe dọa của Triều Tiên đối với Hàn Quốc và Nhật Bản.

(còn tiếp) 

Nguồn: The Diplomat – 2/2020

CVĐQT – số 2/2020.

Triển vọng u ám của vấn đề hạt nhân Triều Tiên – Phần II

Quan hệ liên Triều: Cài số lùi hết tốc lực

Và rồi mọi thứ dừng lại. Khi năm 2018 kết thúc, Kim Jong-un đã xin lỗi Moon Jae-in vì chưa tới Seoul, nhưng hứa sẽ gặp mặt “thường xuyên” trong năm 2019. Ông ta đã nói dối. Sau đó họ chỉ gặp nhau thêm một lần ngắn ngủi: tại Panmunjom vào ngày 30/6, khi Moon Jae-in rõ ràng bị gạt ra ngoài lề – ngay trên đất nước mình – trong khi Kim Jong-un và Donald Trump tiến hành một cuộc họp chẳng lâu hơn là bao – cuộc gặp cuối cùng của họ tính đến thời điểm này. Điều này thật đáng xấu hổ.

Chúng ta cần tháo gỡ riêng rẽ những vấn đề khác nhau đan xen trong đó. Điều quan trọng là quan niệm chung cho rằng mọi việc vẫn đi đúng hướng cho tới khi hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều lần thứ hai tại Hà Nội vào tháng 2/2019 thất bại là một nhận định sai lầm. Bình Nhưỡng đã bắt đầu phớt lờ Seoul từ trước đó. Khảo sát của tôi về quan hệ liên Triều trong số tháng 5/2019 của tạp chí trực tuyến Comparative Connections của Diễn đàn Thái Bình Dương đã liệt kê những chi tiết có liên quan (trong đó, tôi đã theo dõi quan hệ liên Triều 3 –  4 lần/năm kể từ năm 2001).

Quan hệ liên Triều ít được chú ý hơn, nhất là trong truyền thông phương Tây, so với quan hệ Mỹ – Triều. Đó là điều có thể hiểu được, khi xét tới tầm quan trọng của vấn đề hạt nhân. Tuy nhiên, tôi lập luận rằng để giải đáp được câu hỏi kép căn bản ở đây – sai lầm nào đã xảyr a trong năm 2019 và Kim Jong-un thực sự mong muốn điều gì – thì bán đảo Triều Tiên là nơi để tìm ra những manh mối tốt nhất. Việc Kim Jong-un trở mặt với Moon Jae-in, từ những cái ôm thành thái độ khinh miệt, đã để lộ tấn trò này.

Rõ ràng, sự thay đổi này là triệt để. Quan hệ Mỹ – Triều có thể vẫn còn đôi chút sắc thái của màu xám, dù đang nhanh chóng mờ đi. Trái lại, quan hệ liên Triều đã đi thẳng từ trắng sang đen. Năm 2018, giữa hai miền Triều Tiên đã có sự can dự với cường độ chưa từng thấy. Nhiều điều đã diễn ra, nhiều điều hơn nữa đã được hứa hẹn, mọi thứ dường như đều có thể xảy ra. Sau đó tất cả những điều đó đã đột ngột chấm dứt, rõ ràng là theo lệnh của cấp cao nhất.

Như lập luận của một số người, Triều Tiên chắc chắn đã thất vọng – dù có lẽ không mấy ngạc nhiên – khi những kế hoạch kết nối lại các tuyến đường bộ và đường sắt, giống như các cộng tác inh tế khác được đề xuất, vi phạm các biện pháp trừng phạt của Liên hợp quốc. Nhưng đó không phải là toàn bộ câu chuyện. Hãy xem xét vấn đề đoàn tụ gia đình. Tuyên bố Bình Nhưỡng hồi tháng 9/2019 cam kết sẽ xúc tiến các cuộc đoàn tụ như vậy, cả theo hình thức gặp gỡ trực tiếp lẫn thông qua kết nối hình ảnh. Hàn Quốc đã có được những sự miễn trừ cần thiết đối với các biện pháp trừng phạt để thực hiện việc này. Tuy vậy, đã không có cuộc đoàn tụ nào được tổ chức kể từ tháng 8/2018. Đó là lời cảnh báo sớm về sự hai mặt của Triều Tiên; và sau đó sẽ còn có thêm nhiều lời cảnh báo như vậy.

Ngay trong tháng 2/2019, Bình Nhưỡng đã phớt lờ những thông điệp được gửi tới từ Seoul. Đến tháng 4/2019, điều này đã trở thành chuyện bình thường. Việc phối hợp tìm kiếm hài cốt binh lính mất tích và rà phá bom mìn ở Khu vực phi quân sự rốt cuộc chỉ do một mình quân đội Hàn Quốc thực hiện ở phía bên này của Đường phân giới quân sự là một sự việc mang tính biểu tượng. Việc cử các đội tuyển liên Triều tham gia Thế vận hội Tokyo 2020 giờ đây là điều không thể. Điều đó sẽ không giúp ích gì cho nỗ lực chung của họ nhằm giành quyền đồng tổ chức Thế vận hội 2032 – một mục tiêu vốn được ca ngợi nhưng cũng rất viển vông.

Năm 2018, Kim Jong-un đã 3 lần ôm Moon Jae-in. Tháng 4/2019, Kim Jong-un đã gọi Moon Jae-in là một “kẻ trung gian hay xen vào việc người khác”. (Điều oái oăm là nếu không có sự giúp đỡ nhiệt tình của Moon Jae-in với tư cách bên trung gian, Kim Jong-un hẳn không bao giờ có thể gặp được Trump). Tới tháng 7, truyền thông Triều Tiên đã gạt Moon Jae-in sang một bên khi gọi ông là một “kẻ mặt dày”. Sự nhỏ nhen của Bình Nhưỡng không có giới hạn và đôi khi gây hại cho chính họ. Cả hai miền Triều Tiên đều phải chống chọi với dịch tả lợn châu Phi – Triều Tiên là nơi bùng phát dịch trước – nhưng Bình Nhưỡng thậm chí đã từ chối chia sẻ dữ liệu chứ chưa nói tới chấp nhận sự trợ giúp của Hàn Quốc. Tháng 10/2019, khi bị buộc phải tổ chức một trận đấu bóng đá thuộc vòng loại FIFA World Cup mà trong đó hai miền Triều Tiên phải thi đấu với nhau, Triều Tiên đã không cho phép phát sóng trận đấu trên truyền hình hay cho phép bất kỳ cổ động viên nào – dù là người Hàn Quốc hay người Triều Tiên – được vào sân. Sân vận động hầu như trống không, và các cầu thủ Triều Tiên đã có một trận đấu khó khăn.

Tình hình còn trở nên tồi tệ hơn nữa. Thae Yong-ho, từng là một nhà ngoại giao cấp cao của Triều Tiên nhưng đã đào tẩu từ London vào năm 2016, thường không ưa việc reo rắc sự hoang mang. Tuy  nhiên, trong một cuộc phỏng vấn với tờ JoongAng Ilbo, nhật báo hàng đầu của Seoul, được xuất bản ngày 15/1, Thae Yong-ho khẳng định rằng Kim Jong-un vẫn đang thay đổi cách tiếp cận đối với Hàn Quốc theo hướng quyết liệt hơn. Theo ông, trong cuộc họp ngày 21/12 của Quân ủy trung ương Đảng Lao động Triều Tiên cầm quyền – 1 tuần trước khi phiên họp toàn thể của Ban chấp hành trung ương Đảng Lao động Triều Tiên diễn ra từ ngày 28 – 31/12 – “Triều Tiên đã sửa đổi chiến lược quân sự đối với Hàn Quốc từ “xâm chiếm và cai trị” sang “xóa sổ”. Điều này đồng nghĩa với việc họ đã lên kế hoạch biến Hàn Quốc thành bình địa thay vì tìm cách tiếp quản nước này”. Ông giải thích thêm: “Vì Hàn Quốc là một quốc gia hùng mạnh, nên Kim Jong-un đánh giá rằng tiếp quản là việc không thể thực hiện được. Thay vào đó, ông đã quyết định sẽ xóa sổ nước này. Đó là lý do giải thích tại sao Triều Tiên tập trung tiến hành các cuộc tập trận pháo binh và các vụ thử tên lửa”.

Không có nguồn tin nào chứng thực cho tuyên bố nghe có vẻ xa vời này. Ngay cả với tất cả những hệ thống vũ khí mới mà họ đã thử nghiệm trong năm 2019, Triều Tiên cũng không đủ khả năng “xóa sổ” Hàn Quốc, bởi nếu bị tấn công, Hàn Quốc dĩ nhiên sẽ đáp trả mạnh mẽ, ngay cả dưới thời Moon Jae-in. Sự xóa sổ như vậy sẽ gây thiệt hại cho cả hai bên. Tuy nhiên, ngay cả khi bị phóng đại, thì dựa trên những bằng chứng khác, điều này cũng phản ánh chính xác thái độ thực sự của Kim Jong-un đối với Hàn Quốc. Trái với những nụ cười và những cái ôm trong năm 2019, Kim Jong-un giờ đây tỏ ra thù địch gay gắt. Thiện chí riêng của Moon Jae-in, vốn dường như vô hạn và không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ hành động hay phát ngôn nào từ phía Triều Tiên, hoàn toàn không được đáp lại.

Đến khi nào thì Seoul mới vỡ lẽ? Một vài bộ phận trong số họ đã hiểu ra vấn đề. Dựa trên tiên nghiệm, phe cánh hữu ở Hàn Quốc chưa bao giờ tin tưởng Triều Tiên, nhưng họ đang bị xáo trộn. Hai tổng thống theo đường lối bảo thủ gần đây nhất là Park Geun-hye và Lee Myung-bak đang thụ án tù dài hạn vì tội tham nhũng (trong hai vụ việc riêng rẽ). Điều trớ trêu là vào ngày 15/4 – Ngày lễ Thái Dương, sinh nhật của nhà lãnh đạo sáng lập Kim Nhật Thành, ở Triều Tiên – người dân Hàn Quốc sẽ bầu ra một quốc hội mới. Các quan chức đương nhiệm thường phải đối mặt với sự chỉ trích dữ dội vào giữa nhiệm kỳ, tuy nhiên kết quả thăm dò cho thấy đảng Hàn Quốc Tự do (LKP) đối lập không thu được gì nhiều từ gánh nặng trên vai Moon Jae-in.

Hệ thống phiếu bầu có thể chuyển nhượng mới càng làm gia tăng sự không chắc chắn. Tuy  nhiên, giống như nền kinh tế mờ nhạt của Hàn Quốc – vấn đề cử tri nước này ưu tiên, cũng như ở những nơi khác – vấn đề Triều Tiên rõ ràng không giúp ích gì cho Moon Jae-in. Điều này thật khó hiểu, vì chưa từng có nhà lãnh đạo Hàn Quốc nào nỗ lực nhiều đến vậy vì Triều Tiên. Kim Jong-un có thể sẽ phải hối tiếc vì đừng lối cứng rắn mới của mình. Ngay cả Moon Jae-in rốt cuộc cũng sẽ phải từ bỏ hy vọng. Và trong bất kỳ cách diễn giải nào về những sự kiện (hay việc không có những sự kiện) trong năm 2019, chắc chắn không thể có cơ sở để bất kỳ nhà lãnh đạo Hàn Quốc nào trong tương lai có thể tin tưởng Triều Tiên một lần nữa. Đây là một điều đáng thất vọng.

(còn tiếp) 

Nguồn: The Diplomat – 2/2020

CVĐQT – số 2/2020.

Triển vọng u ám của vấn đề hạt nhân Triều Tiên – Phần I

Hành động vươn ra bên ngoài của Bình Nhưỡng năm 2018 là một trò bịp bợm. Với việc Triều Tiên trở nên hùng mạnh và tự phụ hơn bao giờ hết, triển vọng năm 2020 là u ám.

Điều gì đã xảy ra với tiến trình hòa bình Triều Tiên vốn có vẻ hứa hẹn đến vậy vào năm 2018? Nhìn chung, những điều này đều đã từng xảy ra. Do vậy, hãy bắt đầu bằng một chút thông tin cơ bản.

Kể từ khi Chiến tranh Triều Tiên kết thúc vào năm 1953  chỉ với một hiệp định đình chiến, sau đó chưa hề có một hiệp ước hòa bình nào – sau 3 năm đẫm máu và tàn phá, bán đảo Triều Tiên chỉ biết tới một nền hòa bình căng thẳng trong suốt 2/3 thế kỷ. Xen giữa nền hòa bình đó, vốn được củng cố nhờ sự răn đe của các nước đồng minh, là những cuộc khủng hoảng thường xuyên – nhất là trong 30 năm kể từ khi những tham vọng hạt nhân của Triều Tiên trở nên rõ ràng, biến mối đe dọa của Triều Tiên từ cục bộ trở thành một mối đe dọa toàn cầu.

Năm 1994, bán đảo Triều Tiên suýt chút nữa đã rơi vào một cuộc chiến mới. Chế độ Kim đã thách thức Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) khi loại bỏ nhiên liệu đã qua sử dụng khỏi lò phản ứng hạt nhân ở Yongbyon. Lượng plutoni đó có thể được dùng để sản xuất vài quả bom hạt nhân. Tổng thống Mỹ khi đó là Bill Clinton đã coi mối đe dọa này nghiêm trọng đến mức ông đã cân nhắc tấn công quân sự, nhưng sau đó đã rút lại vì rủi ro và thương vong có thể sẽ cao đến mức không thể chấp nhận được. Thay vào đó, sau chuyến thăm bán chính thức tới Bình Nhưỡng của cựu Tổng thống Jimmy Carter, Clinton đã chuyển sang tiến trình hòa bình. Tháng 10 năm đó, Mỹ và Triều Tiên đã ký kết Khung thỏa thuận chi tiết về phi hạt nhân hóa.

Tình trạng này kéo dài hai năm, với việc Yongbyon bị IAEA niêm phong và giám sát. Nhưng Kim Jong-il đã gian lận, theo đuổi việc sản xuất bom bằng con đường bí mật thứ hai, khi sử dụng urani được làm giàu ở cấp độ cao (HEU). Điều đó đã khiến cho người kế nhiệm hiếu chiến hơn của ông Clinton là George W. Bush chấm dứt Khung thỏa thuận và các cơ quan có liên quan như Tổ chức phát triển năng lượng bán đảo Triều Tiên (KEDO). Và ngay cả Bush rốt cuộc cũng quay trở lại với đối thoại, chủ yếu trong khuôn khổ đa phương của Đàm phán 6 bên, bao gồm hai miền Triều Tiên, Mỹ, Nhật Bản, Nga và Trung Quốc (nước chủ nhà).

Bài học từ quá khứ

Việc ôn lại quá khư một cách ngắn gọn như vậy chỉ ra cho chúng ta một vài bài học thích đáng. Những bài học đó là:

Trước hết, cuộc khủng hoảng hạt nhân Triều Tiên đã diễn ra từ lâu. Cuộc khủng hoảng này đã chứng kiến nhiều bước ngoặt.

Thứ hai, rủi ro chiến tranh chưa bao giờ là thực. Cuốn tiểu thuyết mang tính suy đoán của Jeffrey Lewis mang tên “Báo cáo của ủy ban về các cuộc tấn công hạt nhân của Triều Tiên nhằm vào Mỹ năm 2020” là một lời cảnh báo gây ớn lạnh về mức độ khủng khiếp của các cuộc tấn công như vậy ngày nay – để không ai coi nhẹ mối nguy hiểm này.

Thứ ba, tình hình chính trị trên bán đảo Triều Tiên có thể thay đổi nhanh chóng từ tốt sang xấu và ngược lại. Trạng thái tốt đẹp hiếm khi duy trì được lâu.

Thứ tư, một trong những lý do giải thích cho sự thay đổi liên tục là sự thay đổi chế độ – không phải ở Bình Nhưỡng, như hy vọng của những người theo chủ nghĩa tân bảo thủ, mà là ở các bên đối thoại dân chủ, chủ yếu là Mỹ và Hàn Quốc. Các quốc gia này thường xuyên bầu ra các nhà lãnh đạo mới, những người có thể thay đổi chính sách nhằm rút lại hoặc đảo ngược những thỏa thuận trước đó. Ngoài George W. Bush như đã trích dẫn ở trên, còn có ví dụ về Lee Myung-bak, người mà sau khi đắc cử Tổng thống Hàn Quốc vào năm 2007 chưa từng thực thi các dự án hợp tác kinh tế mà người tiền nhiệm của ông, Roh Moo-hyun, đã nhất trí với Kim Jong-il tại hội nghị cấp cao liên Triều năm đó.

Điều thứ năm và có liên quan với điều trên là: Không có sự đồng thuận về chính sách về cách đối phó tốt nhất với Bình Nhưỡng, các chính trị gia cả cánh tả lẫn cánh hữu đều có xu hướng viện tới ý thức hệ (Clinton là một ngoại lệ). Ở cả Washington lẫn Seoul, cả phe ôn hòa lẫn  phe hiếu chiến – hay những người kỳ lạ thuộc cả hai phe như Trump – đều lần lượt chọn cách gây sức ép hoặc đối thoại, mà không đạt được kết quả lâu dài. Cả hai cách tiếp cận này đều không thành công trong việc phi hạt nhân hóa Triều Tiên.

Thứ sáu, chế độ Kim dưới thời ba nhà lãnh đạo kế tiếp đã cho thấy kỹ năng và thủ đoạn tài tình, trong khi hầu như không khiến cho người ta có lý do để tin tưởng rằng họ sẽ giữ lời hay tuân thủ bất kỳ thỏa thuận nào mà họ có thể ký kết. Quả thật, thẳng thừng mà nói, Triều Tiên đã chiến thắng, và những bên còn lại đã thất bại.

Những khác biệt rõ rệt trong 3 năm tới

Trong bối cảnh đó, 3 năm vừa qua mang lại cho người ta cảm giác như thể mọi việc đã từng diễn ra trước đây. Mỗi năm lại có sự khác biệt lớn, dẫn tới những biến động gây hoang mang. 2017 là “lửa và cơn thịnh nộ”, theo cách nói mà Trump rất ưa thích. Kim Jong-un đã thử nghiệm những tên lửa thậm chí còn lớn hơn và tân tiến hơn, khiến Trump, khi đó mới đắc cử, đáp trả bằng lời đe dọa “phá hủy hoàn toàn” Triều Tiên. Donald Trump và Kim Jong-un cũng đã đấu khẩu bằng những lời lăng mạ lẫn nhau như “thằng nhóc tên lửa” hay “lão già lẩm cẩm”. Nguy cơ leo thang dường như thực sự đáng lo ngại.

Trước sự ngạc nhiên và nhẹ nhõm của thế giới, năm 2018 lại khác hẳn: Bán đảo Triều Tiên dường như đang trên đường hướng tới hòa bình. Một bài viết trên tạp chí The Diplomat vào tháng 8/2018 đã phân tích tiến trình này: Khi nhìn lại, có lẽ đó là đỉnh cao của một giai đoạn “trời quang mây tạnh” ngắn ngủi. Tiến bộ này ở vào thời điểm đó dường như có ý nghĩa quan trọng.

Tôi không chỉ nói về màn trình diễn Kim – Trump, điều được chú ý nhiều nhất đúng như dự đoán. Phải công nhận rằng cuộc gặp đầu tiên trong lịch sử giữa hai nhà lãnh đạo đương nhiệm Mỹ và Triều Tiên là một sự kiện lớn; quả thật, chưa từng có vị Tổng thống Mỹ nào đề nghị gặp mặt một cách dễ dãi như vậy. Tuy nhiên, như đã lưu ý vào năm 2018, hai bên đã không nhất trí được về bất kỳ vấn đề chắc chắn hay có tính ràng buộc nào. Đây là một chiến thắng vang dội đối với Kim Jong-un, mang lại cho ông sự chú ý rất lớn (và phần lớn không mang tính chỉ trích) từ phía giới truyền thông toàn cầu với tư cách một chính khách có trách nhiệm – hay chí ít là một nhà lãnh đạo cứng rắn đã nhận ra chân lý và đang được chào đón để làm hòa.

Việc nối lại quan hệ liên Triều có vẻ đáng kể hơn nhiều. Trước đó mới chỉ có 2 hội nghị cấp cao liên Triều từng được tổ chức vào các năm 2000 và 2007. Do vậy, khi Kim Jong-un gặp Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in 3 lần chỉ trong 5 tháng vào năm 2018, đó dường như thực sự là một bước chuyển quan trọng hướng tới bình thường hóa quan hệ. Củng cố thêm cho quan điểm đó là hai hiệp định có ý nghĩa giữa hai bên, được ký kết tại Panmunjom vào tháng 4 và tại Bình Nhưỡng vào tháng 9/2018. Những hiệp định này hình dung về những trao đổi và hợp tác trên phạm vi rộng: kết nối lại các tuyến đường bộ và đường sắt, các cuộc đoàn tụ gia đình thường xuyên, hợp tác y tế và nhiều vấn đề khác. Tuyên bố Bình Nhưỡng cũng bao gồm một phụ lục về quân sự, trong đó đưa ra các biện pháp xây dựng lòng tin tại và gần khu vực phi quân sự. Những biện pháp này bao gồm việc giải giáp trong Khu vực an ninh chung, giúp cải thiện bầu không khí tại Panmunjom.

(còn tiếp) 

Nguồn: The Diplomat – 2/2020

CVĐQT – số 2/2020.

Đối sách của Nhật Bản với COVID-19 – Phần cuối

Để ứng phó với tác động của dịch COVID-19 đối với kinh doanh của doanh nghiệp và phát triển kinh tế trong nước, Chính phủ Nhật Bản đã công bố hàng loạt chính sách, tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ về mặt tài chính, việc làm… để cùng vượt qua khủng hoảng.

Thứ nhất, chính phủ đưa ra “Khoản vay đặc biệt ứng phó bệnh truyền nhiễm COVID-19” (Khoản vay đặc biệt) và “Cơ chế hỗ trợ lãi suất đặc biệt” (cơ chế đặc biệt), thông qua kho bạc quốc gia để cung cấp các khoản vay đặc biệt dài hạn không có lãi suất thực tế, không cần đảm bảo, cho những doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh cá thể có tình hình kinh doanh xấu đi do bị ảnh hưởng của dịch bệnh.

Đầu tiên, số tiền trong “Khoản vay đặc biệt” là từ 60 triệu đến 300 triệu Yen, có kỳ hạn vay là dưới 15 năm hoặc dưới 20 năm, lãi suất cơ bản trong 3 năm đầu giảm 0,9% (Lãi suất thực tế là 0,21% đến 0,46%), sau 4 năm vẫn duy trì lãi suất cơ bản.

Thứ hai, trên cơ sở khoản vay đặc biệt, đối tượng được vay nếu đáp ứng điều kiện nhất định thì “cơ chế hỗ trợ” sẽ cung cấp toàn bộ tiền hỗ trợ với lãi suất giống như 3 năm đầu điều kiện cụ thể như sau:

1/ Hộ kinh doanh cá thể: Điều kiện không hạn chế.

2/ Doanh nghiệp siêu nhỏ: Doanh thu bình quân trong 3 tháng gần nhất giảm trên 15%.

3/ Doanh nghiệp vừa và nhỏ: Doanh thu trong 3 tháng gần nhất giảm trên 20%.

Thứ hai, Chính phủ Nhật Bản cung cấp chính sách ưu đãi với lãi suất 0,9% trong 3 năm với 10 triệu Yen đối với doanh nghiệp siêu nhỏ từng có đơn đề nghị doanh nghiệp siêu nhỏ cải thiện nguồn vốn. Sau khi ưu đãi, lãi suất thực tế của họ từ 1,21% giảm xuống 0,31%.

Thứ ba, các chính sách tín dụng đặc biệt khác như đối với ngành khách sạn có doanh thu gần 1 tháng giảm 10% khoản vay đặc biệt ứng phó với sự thay đổi của môi trường y tế cho ngành thực phẩm, ngành dịch vụ ứng phó với khủng hoảng (chưa công bố nội dung cụ thể) để cung cấp cho doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp ổn định, nghiệp vụ đảm bảo tín dụng cung cấp cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, siêu nhỏ…

Thứ tư là trợ cấp trực tiếp đối với ngành chế tạo, thương mại, dịch vụ. Nội dung trợ cấp chủ yếu là bộ phận đầu tư của doanh nghiệp trên các lĩnh vực như nghiên cứu và phát triển sản phẩm, dịch vụ mới, cải thiện quá trình sản xuất… hoặc đầu tư thúc đẩy tiêu thụ khi ứng phó với dịch bệnh như đầu tư vào tiêu thụ trực tuyến, tự động hóa việc tiếp đón…, hoặc vì mục đích đảm bảo tính bền vững và nâng cao hiệu quả công việc mà phải nhập khẩu công nghệ IT… Tổng số tiền trợ cấp là từ 500 nghìn đến 10 triệu Yen.

Thứ năm là thông qua cơ chế của “Quỹ hỗ trợ  điều chỉnh việc làm”, tăng cường  trợ cấp đối với những doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của đình công hoặc quy mô hoạt động kinh doanh giảm, sản xuất đình trệ, trợ cấp tiền lương cho nhân viên… Phạm vi cung cấp hỗ trợ chiếm khoảng từ 1/3 (doanh nghiệp lớn) đến 2/3 (doanh nghiệp vừa và nhỏ) toàn bộ doanh nghiệp, thời gian hỗ trợ khoảng 100 ngày công nhật (trong 3 năm có 150 ngày công nhật). Tổng số tiền trợ cấp lên tới 8.330 Yen/ngày.

Thứ sáu là trợ cấp nghỉ làm vẫn có lương đối với những gia đình buộc phải nghỉ ở nhà để chăm sóc con khi trường học đóng cửa. Khoản trợ cấp này dành cho các gia đình có học sinh (trường tiểu học và trường giáo dục đặc biệt) hoặc trẻ mẫu giáo, nhà trẻ cần được chăm sóc hoặc do trẻ bị nhiễm COVID-19 phải xin nghỉ để chăm sóc, không hạn chế quy mô doanh nghiệp nhận hỗ trợ, khoản tiền hỗ trợ này là toàn bộ tiền lương trong thời gian nghỉ.

Thứ ba là cơ chế hỗ trợ khác. Chẳng  hạn như chính sách hỗ trợ hoạt động việc làm và tuyển dụng, cơ chế hỗ trợ những người làm công việc giáo dục từ xa, cơ chế tạm hoãn nộp tiền bảo hiểm, nghiệp vụ của văn phòng làm việc từ xa, cơ chế tư vấn miễn phí của chuyên gia hỗ trợ phần cứng máy tính, cơ chế hỗ trợ thông tin cho doanh nghiệp xuất khẩu, cơ chế đơn giản hóa kéo dài kỳ hạn của giấy phép về thủ tục xuất nhập khẩu…

Chính phủ Nhật Bản (chủ yếu là Bộ Kinh tế, thương mại và công nghiệp) là cơ quan trợ cấp, giúp đỡ những khoản tiền nêu trên, cung cấp ngân sách tài chính bổ sung khoảng 16 nghìn tỷ Yen và thiết lập các văn phòng chuyên xử lý yêu cầu và thủ tục kinh doanh có liên quan tại các chinh nhánh của Bộ Kinh tế, thương mại và công nghiệp, Hiệp hội đảm bảo tín dụng, kho bạc  nhà nước, Bộ Lao động… trên khắp cả nước. Xem xét từ tài liệu giới thiệu phức tạp do Bộ kinh tế, thương mại và công nghiệp cung cấp, có thể thấy Chính phủ Nhật Bản đã giảm bớt ảnh hưởng của dịch COVID-19 đối với nền kinh tế và các doanh nghiệp (đặc biệt là doanh nghiệp vừa vả nhỏ), chính sách và cơ chế được công  bố xây dựng trên cơ sở phân tích khoa học và kỹ lưỡng thông tin kinh tế xã hội và từ nhiều doanh nghiệp, khả năng thực thi cao và hiệu lực rất mạnh, hiệu quả chính sách đáng được Trung Quốc quan tâm chú ý, cần xem việc hành động theo học thuyết kinh tế này được Chính phủ Nhật Bản đưa ra hiệu quả đến đâu.

Nguồn: Trang mạng Quốc tế (TQ) – 18/03/2020.

TLTKĐB – 28/03/2020.

Đối sách của Nhật Bản với COVID-19 – Phần đầu

Ngày 26/2, đối mặt với tình hình dịch COVID-19 có thể nhanh chóng lan rộng ở Nhật Bản, Thủ tướng Shinzo Abe đã kêu gọi “tự cách ly”, mong muốn trong vòng 2 tuần, các hoạt động tập thể như cuộc thi thể thao, văn hóa văn nghệ trên phạm vi toàn quốc có thể tạm ngừng tổ chức, nếu buộc phải tổ chức thì cố gắng thu hẹp quy mô nhằm ngăn chặn dịch bệnh lan rộng khi tập trung đông người. Ngày 27/2, nội dung “tự cách ly” lại mở rộng sang các trường trung học và tiểu học, chính phủ kêu gọi bắt đầu từ ngày 2/3, toàn bộ các trường trung học, tiểu học và giáo dục đặc biệt tạm thời nghỉ học, thời gian nghỉ học gắn liền với kỳ nghỉ xuân vào cuối tháng 3, sẽ kéo dài khoảng 1 tháng.

Việc biểu diễn tập trung đông người gây ra dịch bệnh phần lớn rơi vào thời điểm cuối tháng 2, trước khi chính phủ kêu gọi “tự cách ly”, vì vậy rất nhiều người dân chỉ trích chính phủ phòng chống dịch không kịp thời. Nếu khống chế được dịch bệnh ngay từ khi mới xuất hiện trong nước thì sẽ không thể xuất hiện tình trạng lúng túng đó.

Trên thực tế, làm thế nào để thuyết phục hiệu quả dân chúng thực hiện biện pháp bắt buộc, phòng ngừa sự lây nhiễm lan rộng dịch bệnh là lo ngại trực tiếp nhất mà Chính phủ Nhật Bản cần đối mặt. Cho dù là ngừng thi đấu thể thao và hoạt động khác hay đóng cửa trường học thì cũng không thể dựa vào pháp luật, cũng không thể bằng cách ra lệnh hoặc thực hiện biện pháp mang tính cưỡng chế để ngăn cấm hoạt động tập trung đông người khiến dịch bệnh lan rộng. Ngoài ra, nhìn lại việc dịch bệnh tại Nhật Bản đã xuất hiện từ lâu, thái độ và phản ứng của người dân, đặc biệt là những người trẻ tuổi thì cho dù chính phủ đã đưa ra lời kêu gọi sớm cũng chưa chắc đã mang lại hiệu quả.

Đặc điểm tâm lý “chỉ đến khi có bệnh mới biết lo” của người dân làm tăng thêm khó khăn cho công tác dự phòng sớm dịch bệnh của chính phủ. Tuy nhiên, việc sửa chữa sai lầm đã được tiến hành nhanh chóng, sau khi dịch bệnh lan rộng do tập trung đông người, các phương tiện truyền thông như kênh truyền hình đã xuất hiện tiếng nói khuyên thanh niên không nên đi xem ca nhạc, không đi hát karaoke, các cuộc thi đấu thể thao trên phạm vi toàn quốc hoặc lễ hội có quy mô nhỏ ở địa phương liên tục bị hủy bỏ hoặc trì hoãn tổ chức, một số chính quyền địa phương trước kia không hưởng ứng lời kêu gọi nghỉ học của chính phủ cũng ngay lập tức có phương án đóng cửa trường học.

Nhìn chung, mức độ coi trọng của người dân Nhật Bản đối với dịch bệnh vẫn có phần chủ quan, ở một số vùng ít mắc bệnh, tình hình không nghiêm trọng, vẫn có rất nhiều người không đeo khẩu trang đến nơi công cộng, trong thời gian nghỉ học, vẫn có rất nhiều học sinh trung học, tiểu học đi ra ngoài đường để mua sắm hoặc chơi bời.

Ngày 10/3, trước xu thế bệnh dịch có xu hướng lan nhanh, Thủ tướng Abe có bài phát biểu kêu gọi biện pháp “tự cách ly” trên toàn quốc kéo dài 10 ngày. Tiếp đó, dự thảo luật sửa đổi “Luật biện pháp đối sách đặc biệt với các bệnh dịch mới” được chính phủ đệ trình quốc hội, lần lượt được Hạ viện và Thượng viện thông qua, ngày 14/3 chính thức có hiệu lực. Đạo luật này trao quyền cho Chính phủ Nhật Bản tuyên bố tình trạng khẩn cấp về bệnh truyền nhiễm với sự đồng ý của quốc hội. Trước tình hình bệnh dịch ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống nhân dân và kinh tế, chính phủ có thể căn cứ vào tình hình, thực hiện các biện pháp hoặc yêu cầu cưỡng chế như cấm đi ra ngoài, nghỉ học, nghỉ làm việc… đồng thời có thể căn cứ vào nhu cầu phòng dịch, trưng dụng đất đai, cơ sở y tế, dược phẩm, thực phẩm…

Trái ngược với việc thuyết phục dân chúng phối hợp ngăn ngừa dịch bệnh lan rộng, chính phủ thông qua tuyên bố tình trạng khẩn cấp để thực hiện các biện pháp như nghỉ làm, nghỉ học…, sẽ có tác động như thế nào đến kinh tế Nhật Bản, là lo ngại lớn nhất của chính phủ nước này. Do chịu ảnh hưởng của các vấn đề như cuộc chiến thương mại Trung – Mỹ, tăng thuế tiêu dùng, mưa bão, mùa đông ấm áp…, kinh tế Nhật Bản suy thoái trong năm 2019, tốc độ tăng trưởng GDp trong 4 quý giảm 1,8% xu hướng tương lai sẽ vẫn kéo dài tình trạng tồi tệ.

Dịch COVID-19 lan rộng làm gia tăng xu hướng không mấy tốt đẹp của kinh tế Nhật Bản. Theo dự báo của 14 nhóm chuyên gia kinh tế của tờ Nihon Keizai Shimbun (Nikkei), do tiêu dùng cá nhân giảm, đầu tư giảm mạnh và triển vọng phát triển kinh tế mờ mịt, tốc độ tăng trưởng GDP trong quý I/2020 của nước này sẽ tiếp tục giảm. Vào ngày Thượng viện Nhật Bản thông qua “Luật biện pháp đặc biệt”, toàn bộ thị trường chứng khoán Tokyo tụt dốc, giá cổ phiếu Nikkei giảm xuống dưới 17.000 điểm, trong một tuần đã giảm tới mức thấp nhất trong lịch sử.

Ngành du lịch và bán lẻ của Nhật Bản cũng trở thành những nạn nhân trực tiếp và lớn nhất của dịch COVID-19. Ngay từ cuối tháng 1/2020, rất nhiều khách sạn ở các vùng như Hokkaido đã bắt đầu dừng hoạt động, nhiều khách sạn có dịch vụ suối nước nóng đã không thể kinh doanh được do lượng du khách giảm mạnh, các cửa hàng miễn thuế lớn trên khắp Nhật Bản có rất ít khách trong dịp Tết Nguyên đán của Trung Quốc, lượng hàng tiêu thụ quá ít, các đồ lưu niệm từng bán chạy trước đây như “Người yêu màu trắng” đã tuyên bố ngừng sản xuất vì không bán được hàng, rất nhiều thông tin bi quan tương tự như vậy được truyền đi.

Năm 2019, ngành du lịch Nhật Bản đã thu hút được gần 32 triệu lượt du khách nước ngoài, chi tiêu khi đến nước này là gần 5000 tỷ Yen. Theo thống kê của Cơ quan du lịch Nhật Bản, số lượng du khách thăm Nhật Bản tháng 1/2020 đã giảm 1,1%, tháng 2/2020, do nguồn khách du lịch lớn từ Trung Quốc và Hàn Quốc đến Nhật Bản bằng máy bay giảm 80% nên với tình hình này, dự báo của Chính phủ Nhật Bản về số lượng du khách đến quốc gia này lên tới 40 triệu lượt người, với nguồn thu 8000 tỷ Yen khó có thể đạt được.

Tình hình các ngành nghề khác cũng không mấy lạc quan. Một mặt, do chịu ảnh hưởng của các nhân tố như trường học đóng cửa, hoạt động tự do cá nhân giảm, doanh nghiệp làm việc từ xa, công việc giảm…, các ngành cung ứng như nông sản cho nhà ăn trường học, vận chuyển giao thông, xây dựng… đều xuất hiện vấn đề kinh doanh khó khăn ở mức độ khác nhau. Mặt khác, nhu cầu tiêu dùng ở Nhật Bản cũng vì vậy mà giảm đi, lòng tin của người tiêu dùng đã giảm đi nhiều. Thuế tiêu dùng tăng lên 10% vào tháng 10/2019 đã làm giảm mạnh nhu cầu tiêu dùng trong nước và lòng tin của người tiêu dùng Nhật Bản, tính khó lường của dịch COVID-19 bất ngờ gây ra giống như đổ thêm dầu vào lửa, tác động lớn hơn đến thị trường tiêu dùng trong nước.

(còn tiếp) 

Nguồn: Trang mạng Quốc tế (TQ) – 18/03/2020.

TLTKĐB – 28/03/2020.

Quyết định hạn chế đi lại của Việt Nam bắt đầu gây hại cho các công ty Hàn Quốc

Tờ Hankyoreh của Hàn Quốc ngày 10/3 cho rằng việc hạn chế các chuyến đi công tác đến Việt Nam của các kỹ sư công ty Hàn Quốc đã ảnh hưởng tiêu cực rõ rệt đến các công ty nước này.

Tờ báo trên dẫn chứng, việc hơn 700 nhân viên Công ty sản xuất màn hình của Samsung (Samsung Display) đã bị ngăn không cho đến Việt Nam và điều này dẫn đến khó khăn cho công ty trên. Đại sứ Hàn Quốc tại Việt Nam đã bắt đầu kêu gọi Chính phủ Việt Nam cho phép các công dân Hàn Quốc đi công tác có tình trạng sức khỏe đã được xác minh nhập cảnh theo diện ngoại lệ.

Theo các nguồn tin trong ngành điện tử, ngày 9/3, Samsung Display có khoảng 700 nhân viên và nhân viên của các công ty đối tác cần đưa đến Việt Nam kể từ cuối tháng trước, song số này đã không thể lên đường sau khi Chính phủ Việt Nam ngày 29/2 ra quyết định tạm thời bỏ miễn thị thực đối với công dân Hàn Quốc và buộc những người từ Hàn Quốc tới phải cách ly 14 ngày như một biện pháp đối phó với sự bùng phát dịch COVID-19 ở Hàn Quốc.

Nhà máy tại Việt Nam của Samsung Display là công xưởng chủ chốt mang lại 19,8 nghìn tỷ won (16,59 tỷ USD), chiếm 62,5% tổng doanh thu 32 nghìn tỷ won (26,81 tỷ USD) năm 2018 của công ty này. Các sản phẩm được sản xuất tại nhà máy này là màn hình OLED được cung cấp cho các nhà sản xấut điện thoại thông minh lớn, trong đó có Huawei và Apple cùng công ty mẹ là Samsung Electronics. Nhà máy này hiện đang cần nâng cấp cơ sở để chuẩn bị cho kế hoạch ra mắt các sản phẩm điện thoại thông minh mới trong nửa cuối năm nay như mẫu điện thoại gập Galazy Z Flip.

Gặp gỡ các phóng viên Việt Nam tại Hà Nội ngày 7/3, Đại sứ Hàn Quốc tại Việt Nam Park Noh-wan giải thích, Samsung cần đưa khoảng 1000 chuyên gia đến Việt Nam để vận hành dây chuyền sản xuất của mình. Có thể có sự thiệt hại lớn nếu số kỹ sư này bị cách ly 14 ngày. Ông Park nhấn mạnh rằng các trường hợp nhập cảnh ngoại lệ nên được cho phép trong trường hợp những người này có kết quả xét nghiệm âm tính với SARS-CoV-2 từ các tổ chức y tế của Hàn Quốc. Một nguồn tin trong ngành công nghiệp màn hình cho biết, họ đã tiếp tục “nài xin” sự giúp đỡ của các cơ quan ngoại giao Hàn Quốc và Chính phủ Việt Nam.

Một nguồn tin khác cho biết, không chỉ có Samsung Display mà tất cả các doanh nghiệp điện tử và công nghệ thông tin của Hàn Quốc đang phải đối mặt với cùng một vấn đề. Các khoản lỗ của những công ty này sẽ chỉ tăng lên theo thời gian khi đã quyết định đẩy mạnh sản xuất ở Việt Nam thay vì ở Trung Quốc.

Một nửa trong tổng số khoảng 300 triệu chiếc điện thoại thông minh của Samsung Electronics mỗi năm được sản xuất ở Việt Nam trong khi Công ty Điện tử LG (LG Electronics) đã đóng cửa nhà máy sản xuất điện thoại thông minh ở Hàn Quốc vào năm ngoái và chuyển cơ sở sản xuất sang Việt Nam. Sau khi các hoạt động tại nhà máy ở tỉnh Bắc Gyeongsang gần đây bị đình chỉ 3 lần liên tiếp do các nhân viên mắc COVID-19, Samsung Electronics đã lập kế hoạch sản xuất tới 200.000 chiếc Galaxy S20 tại Việt Nam để đưa trở lại Hàn Quốc.

Trong một động thái có liên quan, Đài phát thanh và truyền hình KBS của Hàn Quốc dẫn lời người phát ngôn Phủ Tổng thống Hàn Quốc Kang Min-seok ngày 10/3 cho biết, Tổng thống Moon Jae-in đã chỉ thị đội ngũ cố vấn thông qua kênh ngoại giao thảo luận với các nước đang hạn chế nhập cảnh đối với người Hàn Quốc về phương án choo phép nhập cảnh có ngoại lệ đối với các doanh nhân có giấy xác nhận tình trạng sức khỏe.

Người phát ngôn Kang giải thích giấy xác nhận tình trạng sức khỏe ở đây là phiếu kết quả chẩn đoán âm tính với virus SARS-CoV-2.

Nguồn: TKNB – 12/03/2020.