Mặc dù 15 năm sau, khả năng chia sẻ hạt nhân được nêu bật vào năm 2008 dường như đã giảm đi nhiều, nhưng nguy cơ từ việc chia sẻ hạt nhân, với tiền lệ là NATO và ví dụ sau này là Nga-Belarus, vẫn rất lớn. Đặc biệt, việc theo đuổi chia sẻ hạt nhân ở châu Á có thể có lợi cho Mỹ, chủ yếu là bởi nước này có thể phát huy một trong những lợi thế chiến lược lớn của họ trong khu vực – đó là mạng lưới quan hệ đối tác an ninh và căn cứ quân sự rộng lớn và phạm vi ảnh hưởng sâu rộng. Nhật Bản, Hàn Quốc và Australia là những ứng viên hàng đầu cho các thỏa thuận chia sẻ hạt nhân, theo sau đó có thể là những nước khác ở Đông Nam Á như Singapore. Ngược lại, các đối thủ của Mỹ, chẳng hạn như Trung Quốc, có ít lựa chọn trong việc ngăn chặn hoặc chống lại sự phổ biến vũ khí hạt nhân bằng các thỏa thuận chia sẻ hạt nhân tương tự. Trong khi phần lớn các nước khác torng khu vực vẫn giữ lập trường trung lập, thì Triều Tiên lại quyết định đi ngược lại lợi ích của Mỹ nói riêng và phương Tây nói chung. Tuy nhiên, vì nước này đã sở hữu vũ khí hạt nhân, chịu những hạn chế gnhiêm ngặt của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đối với việc chia sẻ công nghệ hạt nhân trong mọi trường hợp và không sẵn sàng xem xét việc cho phép các nước khác đặt căn cứ trên lãnh thổ của mình, nên Triều Tiên được coi là trường hợp ngoại lệ. Vì vậy, giống như Nga sau Chiến tranh Lạnh – không thể đối phó với việc NATO chia sẻ hạt nhân bằng cách phổ biến năng lực tấn công hạt nhân tới các đồn gminh bởi sự sụp đổ của HIệp ước Warsaw đã hạn chế các lựa chọn của họ, Trung Quốc cũng bị hạn chế về khả năng đối phó vì thiếu các quan hệ đối tác an ninh tương đương với những quan hệ đối tác mà Mỹ đã thiết lập xung quanh biên giới nước này.
Ứng viên hàng đầu được trang bị vũ khí hạt nhân của Mỹ theo thỏa thuận chia sẻ để tăng cường vị thế của Washington ở Đông Á là Australia. Việc nước này tham gia thỏa thuận AUKUS và tạo điều kiện cho Hải quân Hoàng gia Australia mua lại tầu ngầm tấn công hạt nhân của Mỹ có thể mở đường cho việc này. Quả thực, trước khi AUKUS được công bố, Mỹ và Australia thường xuyên kêu gọi chia sẻ hạt nhân, chủ yếu nhằm vào Trung Quốc. Nhiều người suy đoán rằng ngay từ đầu, đây đã được xác định là mục đích cuối cùng của việc thành lập AUKUS. Các tàu ngầm tấn công hạt nhân của Australia sẽ có thể hoạt động trong thời gian dài ở Đông Á và có thể được trang bị nhiều tên lửa hành trình mang đầu đạn hạt nhân tầm xa. Việc tập trung vào năng lực hải quân, thay vì năng lực không quân như trong các thỏa thuận chia sẻ của châu Âu, cho thấy yêu cầu của chiến trường có thể khác nhau và xung đột có thể xảy ra ở những khu vực xa hơn. Nó cũng phản ánh thực tế rằng trong khi xung đột ở châu Âu chủ yếu là giữa các cường quốc khu vực, thì ở Đông Á, Mỹ và hầu hết các đồng minh đều là các cường quốc bên ngoài đang tìm cách duy trì một trật tự khu vực dựa trên việc thực hiện vai trò chi phối của họ từ bên ngoài. Tầu ngầm hạt nhân là phương tiện lý tưởng để tăng cường năng lực tập thể của phương Tây trong việc chống lại những kẻ thách thức trật tự do phương Tây lãnh đạo ở Đông Á do tàu này có khả năng sinh tồn, sức chịu đựng và tải trọng cao. Ngoài tầu ngầm, khả năng là Australia mua máy bay ném bom chiến lược liên lục địa B-21 Raider của Mỹ, vốn cũng là phương tiện quan trọng để triển khai sức mạnh hạt nhân, đã được nhấn mạnh và đôi khi được ủng hộ mạnh mẽ, chod ù điều này ít có khả năng xảy ra và có thể tốn kém với chi phí phụ thuộc vào sự tiến triển của chương trình này trong thập kỷ tới.
Sau thông báo về việc thành lập AUKUS, tháng 2/2022, cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã kêu gọi Nhật Bản xem xét thỏa thuận chia sẻ hạt nhân, với Mỹ và nhấn mạnh rằng vũ khí hạt nhân không còn là chủ đề cấm kỵ đối với Tokyo. Tháng 3/2022, ông đã nhắc lại quan điểm này và nhận được sự ủng hộ đáng kể từ một số nhà lập pháp cấp cao của Nhật Bản. Trong thời gian cầm quyền, Abe đã dẫn đầu các động thái nhằm phát triển năng lực tấn công của Nhật Bản, bao gồm cả việc đặt hàng máy bay F-35 mà sẽ biến Nhật Bản thành khách hàng lớn của Mỹ, cũng như đặt hàng tên lửa hành trình phóng từ trên không có khả năng tấn công các mục tiêu trên toàn khu vực. Kể từ đó, Nhật Bản đã chuyển sang thực hiện các thương vụ mua sắm tên lửa hành trình Tomahawk mà, voới hạm đội tàu khu trục lớn thứ ba thế giới, có thể tiếp tục nâng cao năng lực của nước này. Tất cả những diễn biến này có thể là chìa khóa mở đường cho một thỏa thuận chia sẻ hạt nhân cho phép F-35 cũng như các hạm đội tàu khu trục và tàu ngầm mang đầu đạn hạt nhân của Mỹ.
Những lời kêu gọi ngày càng tăng, kể cả từ giới quan chức cấp cao Hàn Quốc, về việc để nước này phát triển kho vũ khí hạt nhân có thể được hiểu là công cụ gây áp lực buộc Mỹ phải đưa ra thỏa thuận chia sẻ hạt nhân. Mỹ từ lâu đã phản đối tham vọng hạt nhân của Seoul, điều mà cơ bản sẽ làm suy yếu nghiêm trọng cơ sở hợp lý vốn được dùng để biện minh cho sự hiện diện liên tục của Mỹ ở nước này như là nhà bảo trợ, đồng thời có khả năng khiến Hàn Quốc tự tin hơn nhiều vào tính độc lập về an ninh của mình. Tuy nhiên, một thỏa thuận chia sẻ hạt nhân có thể làm điều ngược lại và thúc đẩy sự trở lại của vũ khí hạt nhân Mỹ trên bán đảo sau 7 thập kỷ kể từ lần đầu tiên chúng được triển khai vào năm 1956. Mặc dù dư luận Hàn Quốc được cho là hết sức ủng hộ việc nước này đạt được một loại năng lực tấn công hạt nhân nào đó, nhưng những yêu cầu về việc xây dựng một thỏa thuận chia sẻ hạt nhân dựa trên mô hình của NATO đã và đang là lựa chọn khả thi nhất về mặt chính trị. Ngày 29/3, nhà chính trị cấp cao Joo Ho-young, lãnh đạo đảng Quyền lực nhân dân cầm quyền, đã đưa ra khả năng này, đồng thời nhấn mạnh rằng khả năng này sẽ được xem xét trước chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Yoon Suk-yeol tới Mỹ trong tháng 4.
Mối đe dọa bắt nguồn từ việc chia sẻ hạt nhân đối với lợi ích an ninh của các mục tiêu tiềm tàng của hành động quân sự phương Tây, đáng chú ý nhất là Trung Quốc, đã được Đại sứ Trung Quốc Lý Tống đặc biệt lưu ý tại Hội nghị đánh giá Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân lần thứ 10 được tổ chức hồi tháng 8/2022. Ông cảnh báo rằng những lời kêu gọi về việc chia sẻ hạt nhân ở châu Á – Thái Bình Dương, cùng với việc phổ biến tàu ngầm tấn công hạt nhân thông qua AUKUS, là một trong hai vấn đề mới nổi đối với cơ chế không phổ biến hạt nhân quốc tế. Khi Mỹ tiếp tục tập trung sức mạnh quân sự vào Đông Á, họ có thể theo đuổi việc chia sẻ hạt nhân để củng cố vị thế của mình. Sự chia sẻ này sẽ tỏ ra có lợi khi cán cân quyền lực thông thường ngày càng dịch chuyển theo hướng bất lợi cho lợi ích phương Tây. Ngược lại, những lựa chọn mà các đối thủ tiềm tàng của Mỹ có thể thực hiện để hưởng lợi từ việc khởi xướng các thỏa thuận tương tự nhằm mục đích trả đũa vẫn còn hết sức hạn chế. Sự phổ biến một cách nhanh chóng của F-35, có thể hoạt động hiệu quả như một loại máy bay ném bom hạt nhân tầm ngắn với tải trọng chiến thuật, chiến lược và phạm vi hoạt động đáng gờm theo tiêu chuẩn phương Tây, đảm bảo rằng một loại khí tài có khả năng triển khai sức mạnh hạt nhân đã hoạt động với số lượng đáng kể trên toàn khu vực, cho phép tiến tới các thỏa thuận chia sẻ hạt nhân nhằm nhanh chóng gây ảnh hưởng thực sự. Việc máy bay được triển khai rộng rãi cũng cho thấy mạng lưới đối tác an ninh của Mỹ đang đánh bại những kẻ thách thức vị trí thống trị của họ trong khu vực, tạo ra sự tương phản mạnh mẽ với Trung Quốc hoặc Nga, vốn không phổ biến bất kỳ khí tài nào có năng lực tấn công tương đương từ xa. Việc Belarus sở hữu năng lực tấn công bằng vũ khí hạt nhân đáng thất vọng cho thấy sự hạn chế trong phương án đối phó của các đối thủ của Mỹ. Việc không có khả năng đáp trả đồng nghĩa với sự hạn chế về năng lực răn đe và điều này tạo cơ hội cho Mỹ thúc đẩy chia sẻ hạt nhân.
Nguồn: The Diplomat
TLTKĐB – 24/04/2023
CSCI INDOCHINA 